HR, 20-03-2015, nr. 14/00372

Het cassatieberoep bevat twee middelen.

Middel 1

Het middel bevat drie onderdelen en is gericht tegen rov. 3.7. Daarin en daaraan voorafgaand in rov. 3.5, slotzin, en rov. 3.6, overweegt het hof het volgende:

“3.5 (…) Het hof is (…) van oordeel dat het door het Tribunaal gedane beroep op zijn immuniteit van jurisdictie slechts gehonoreerd kan worden als voor [eiseres] voorzien was in een alternatieve rechtsgang voor de beslechting van het door haar opgeworpen geschil waarvan zij gebruik kon maken.

Volgens het Tribunaal was dat het geval nu het een eigen rechtsgang kent en de Staff Rules de werknemer het recht geven een vordering met betrekking tot zijn rechten op basis van de Staff Rules en iedere vraag met betrekking tot de uitleg daarvan aan het Tribunaal zelf voor te leggen. Anders dan de kantonrechter oordeelde wordt daaraan volgens het Tribunaal niet afgedaan door het verzuim van het Tribunaal om [eiseres] op deze mogelijkheid te wijzen of de zaak naar de Tribunal Judges door te verwijzen. Desondanks immers was deze alternatieve rechtsgang voorhanden en [eiseres] was daarvan genoegzaam op de hoogte.

[eiseres] bestrijdt dit betoog. Zij stelt dat slechts een interne rechtsgang bestaat voor werknemers tegen wie ‘disciplinary actions’ zijn genomen (waarvan in casu geen sprake was) of voor behandeling van vragen betreffende uitleg van de Staff Rules. Ook daarvan was naar haar mening geen sprake. De Staff Rules acht zij helder en er bestonden en bestaan geen vragen over. Met dat laatste kan het hof zich niet verenigen. De Staff Rules geven een algemene regeling van de rechten en verplichtingen der werknemers. Als de vraag rijst of en zo ja, in hoeverre en op welke wijze ook de Nederlandse of enige andere nationale wet toegepast moet worden, is de beantwoording daarvan te beschouwen als een uitleg van de Staff Rules en valt niet in te zien waarom zij niet aan de rechters van het Tribunaal voorgelegd zou kunnen worden. Het hof is daarom van oordeel dat deze rechtsgang voor [eiseres] beschikbaar was. Dat hij ook adequaat was, is door [eiseres] niet gemotiveerd betwist. De grief is daarom gegrond.”

Onderdeel 1 klaagt erover dat het hof met de zinsnede “met dat laatste kan het hof zich niet verenigen” in rov. 3.7 niet voldoende duidelijk maakt waarop het met die zinsnede het oog heeft: bedoelt het hof daarmee alleen aan te geven dat het het niet eens is met de stelling van [eiseres] dat de Staff Rules helder en duidelijk zijn en daarover geen vragen bestaan, zodat de vraag van het aanwezig zijn voor [eiseres] van een rechtsgang ter verkrijging van uitleg van de Staff Rules niet aan de orde is, of heeft het hof mede het oog op de stelling van [eiseres] dat er alleen en uitsluitend een interne rechtsgang bij het Tribunaal bestaat voor werknemers tegen wie ‘disciplinary actions’ zijn genomen? Als meest voor de hand liggend wordt verondersteld dat het hof met de zinsnede alleen het oog heeft op de eerstgenoemde stelling. Dat betekent, zo wordt gesteld, dat het hof de tweede stelling voor juist houdt. Dan is, zo wordt vervolgd, onbegrijpelijk dat het hof het voor [eiseres] beschikbaar zijn van een interne rechtsgang bij het Tribunaal heeft aangenomen. Er is immers geen sprake van ‘disciplinary actions’ tegen [eiseres].

Het onderdeel faalt. In het stilstaan door het hof bij de tweede stelling ligt besloten dat het hof de eerste stelling niet juist acht. Zou het hof de eerste stelling wel voor juist hebben gehouden, dan zou het aandacht schenken aan de tweede stelling zonder goede zin zijn geweest. Anders gezegd, geen opgeld doet de bewering dat het onbegrijpelijk is dat het hof oordeelt dat een interne rechtsgang voor [eiseres] beschikbaar is, nu er slechts sprake zou zijn van een interne rechtsgang bij het Tribunaal voor werknemers tegen wie ‘disciplinaire actions’ zijn genomen.

Onderdeel 2 stelt voorop dat het hof ingevolge hetgeen het aan het slot van rov. 3.5 overweegt diende te onderzoeken of er voor de beslechting van het door [eiseres] opgeworpen geschil was voorzien in een alternatieve rechtsgang waarvan zij gebruik kon maken. Vervolgens wordt erover geklaagd dat het oordeel in rov. 3.7 dat, kort gezegd, een interne rechtsgang binnen het Tribunaal zelf voor [eiseres] beschikbaar was, niet concludent is. Het onderdeel wijst er in dat verband op dat de omstandigheid dat de vraag of en, zo ja, in hoeverre en op welke wijze, ook de Nederlandse of enige andere nationale wet toegepast moet worden, aan de rechters van het Tribunaal voorgelegd zou kunnen worden, niets zegt over de rechtsgang die gevolgd zou moeten worden om die vraag aan die rechters voorgelegd te krijgen. Het hof had volgens het onderdeel moeten ingaan op de vraag hoe ingang tot de rechters van het Tribunaal zou dienen te worden verkregen.

Met de zojuist vermelde klacht wordt miskend dat er voor het hof geen aanleiding bestond om nader aan te geven hoe aan het volgen van de interne rechtsgang bij het Tribunaal praktisch uitvoering kon worden gegeven. Het debat over de aanwezigheid voor [eiseres] van een interne rechtsgang bij het Tribunaal voor haar geschil met het Tribunaal heeft zich niet op dat niveau bewogen. Het debat ging over de vraag of er in verband met het tussen [eiseres] en het Tribunaal gerezen geschil als zodanig een rechtens adequate rechtsingang bij het Tribunaal bestond. Die vraag is in de vorige instanties door [eiseres] ontkennend beantwoord op de voet dat de interne rechtsgang bij het Tribunaal slechts bedoeld was voor gevallen waarin een ‘disciplinary action’ tegen een werknemer of de uitleg van de Staff Rules aan de orde was; zie in dit verband bijvoorbeeld de memorie van antwoord in appel, sub 32.

Onderdeel 3 richt zich tegen het oordeel in de voorlaatste volzin van rov. 3.7 dat [eiseres] niet gemotiveerd heeft betwist dat de voor haar bij het Tribunaal beschikbare rechtsgang adequaat was. In het onderdeel wordt dit oordeel bestreden. Aangevoerd wordt dat door [eiseres] is gesteld(3.) dat de Staff Rules geen bepalingen omtrent de interne rechtsingang bevatten en dat dit meebrengt dat, voor zover het hof enige rechtsgang mocht hebben willen bespeuren, deze zich als niet anders dan als volstrekt inadequaat laat aanmerken.

Ook voor deze klacht geldt dat er tussen partijen geen debat is gevoerd over hoe aan de interne rechtsgang bij het Tribunaal praktisch uitvoering wordt gegeven. Bovendien impliceert het ontbreken van procedureregels in de Staff Rules niet dat er geen procedureregels voor de interne procedure bij het Tribunaal bestaan. In dat licht bezien heeft het hof kunnen oordelen dat [eiseres] niet gemotiveerd heeft betwist dat de voor [eiseres] bij het Tribunaal beschikbare rechtsgang adequaat was.

Middel 2

Het middel is gericht tegen rov. 4.2. Daarin en in de daaraan voorafgaande rov. 4.1 overweegt het hof het volgende:

“4.1 [eiseres] heeft echter in eerste aanleg ook nog aangevoerd en in hoger beroep gehandhaafd dat de aan het Tribunaal toekomende immuniteit een functionele, op de taak van het Tribunaal gerichte immuniteit is en de Zetelovereenkomst die immuniteit dan ook toekent “within the scope of the performance of its tasks”. Het ontslaan van een voor de uitoefening van die taak niet-essentiële medewerkster maakt, naar [eiseres] stelt, geen deel van die taak uit. Zij wil hiermee kennelijk betogen dat het onderhavige geding, ongeacht of voor haar een alternatieve rechtsgang voorhanden is, buiten de immuniteit van het Tribunaal valt. De kantonrechter heeft dit betoog verworpen, maar het dient als gevolg van de gegrondbevinding van de grief ook in hoger beroep weer beoordeeld te worden.

Het hof onderschrijft echter het oordeel van de kantonrechter. Tot de geschillen welke onmiddellijk verband houden met de vervulling van de taken van het Tribunaal en dus vallen “within the scope of the performance of its tasks”, behoren in elk geval ook die arbeidsgeschillen welke kunnen rijzen tussen het Tribunaal en degenen die in zijn dienst werkzaamheden verrichten, noodzakelijk voor de vervulling van zijn taak. Omdat die taak een deugdelijke secretariële ondersteuning vereist, was [eiseres] als secretaresse aangesteld om dergelijke werkzaamheden te verrichten. Dat zij die werkzaamheden niet meer uitvoert (bij gebreke daaraan of wegens ziekte of omdat haar werkzaamheid door het Tribunaal beëindigd is of om welke andere reden dan ook) brengt een arbeidsgeschil met haar niet buiten “the scope of the performance of its tasks” of buiten het bereik van de het Tribunaal toekomende immuniteit. Dit betoog van [eiseres] kan dus aan de immuniteit van het Tribunaal niet afdoen. De Nederlandse rechter komt daarom geen rechtsmacht toe.”

Het oordeel van het hof in rov. 4.2 dat het arbeidsgeschil van [eiseres] met het Tribunaal niet buiten de aan het Tribunaal toekomende immuniteit valt, wordt, kort weergegeven, op de volgende drie gronden bestreden. [eiseres] is ontslagen bij afwezigheid van de noodzaak tot en behoefte aan de door haar geboden secretariële ondersteuning aan de taakvervulling door het Tribunaal. Verder vormden de voorheen tot die secretariële ondersteuning behorende werkzaamheden geen rechtstreeks voor de taakvervulling van het Tribunaal noodzakelijke werkzaamheden. Tenslotte is er geen enkele ratio is om de aan het Tribunaal toegekende immuniteit, zijnde een functionele immuniteit, zodanig uit te breiden dat daaronder zouden vallen “niet-aanwezige werkzaamheden die – indien wel nog aanwezig - zich niet zouden laten kwalificeren als behorende tot de werkzaamheden van het Tribunaal als zodanig”.

De vraag of een internationale organisatie, waaraan functionele immuniteit van jurisdictie toekomt, zich met succes op die immuniteit kan beroepen in geval van een arbeidsgeschil met een persoon die een dienstverband met die organisatie heeft, is eerder in de rechtspraak aan de orde geweest, ook in die van de Hoge Raad.

In HR 20 december 1985, ECLI:NL:HR: 1985:AC9158, NJ 1986, 438, m.nt. P.J.I.M. de Waart was sprake van een arbeidsgeschil tussen het Iran-United States Claims Tribunal en een tolk in dienst van het Tribunal. Naar aanleiding van de beëindiging van diens dienstverband had de tolk een procedure tegen het Tribunal bij de kantonrechter aangespannen. Met een beroep op de haar toekomende immuniteit van jurisdictie betoogde het Tribunaal dat aan de Nederlandse rechter geen bevoegdheid toekwam van het arbeidsgeschil kennis te nemen. In verband met die immuniteit overweegt de Hoge Raad onder meer:

“ 3.3.4 (…) Dat – [het gerechtigd zijn tot het privilege van immuniteit van jurisdictie] – betekent dat volgens huidig ongeschreven volkenrecht een internationale organisatie in beginsel niet is onderworpen aan de rechtsmacht van de rechter van de gastheerstaat ter zake van alle geschillen welke onmiddellijk verband houden met de vervulling van de aan die organisatie opgedragen taken. (…)

Tot de geschillen welke onmiddellijk verband houden met de vervulling van de taken van de internationale organisatie, behoren in elk geval die arbeidsgeschillen welke kunnen rijzen tussen de organisatie en diegenen die in haar dienst bij het vervullen van die taken een essentiële rol spelen. In de regel zullen de tussen de internationale organisatie en zulke medewerkers geldende, al dan niet contractuele regelen (zoals Staff Regulations) dan ook voorzien in een bijzondere rechtsgang – hetzij binnen, hetzij buiten de organisatie – voor dergelijke aan de rechtsmacht van het gastheerland onttrokken geschillen over de arbeidsverhouding. Dat geldt blijkens het in 3.1 onder 6 overwogene ook voor wat betreft het Tribunaal, dat naar het voorbeeld van hetgeen in andere internationale organisaties geldt optreedt als ‘ambtenarengerecht’ voor de aan zijn griffie verbonden personeelsleden.

Uit hetgeen in 3.1 onder (8) is overwogen volgt dat Spaans behoort of heeft behoort tot die medewerkers van het Tribunaal die bij het vervullen van de aan het Tribunaal opgedragen taken een essentiële rol spelen. (…).”

In HR 23 oktober 2009, ECLI:NL:HR:2009:BI9632, NJ 2009, 572 speelt een arbeidsgeschil tussen de Europese Octrooi Organisatie en een bij die organisatie in dienst zijnde patentonderzoeker. In de door laatstgenoemde bij de kantonrechter aangespannen procedure ter verkrijging van een veroordeling van de Organisatie tot betaling van een vergoeding voor schade als gevolg van tijdens de werkzaamheden bij de Organisatie opgelopen RSI-klachten beroept de Organisatie zich op het haar toekomende privilege van immuniteit van jurisdictie. Omtrent een klacht over een te ruime uitleg door het hof over het begrip ‘arbeidsgeschil’ in het zojuist vermelde arrest uit 1985 overweegt de Hoge Raad in rov. 3.3 onder meer:

“Anders dan deze klacht tot uitgangspunt neemt, is niet (pas) sprake van een arbeidsgeschil ter zake waarvan een internationale organisatie zich kan beroepen op immuniteit, indien een procedure daarover het officiële functioneren van de organisatie belemmert. Het gaat immers erom of de aan de internationale organisatie verweten gedragingen onmiddellijk verband houden met de vervulling van de aan die organisatie opgedragen taken (vgl. HR 13 november 2007, nr. S01984/07, LJN BA9173, NJ 2008, 147.”(…)(4.)

Blijkens met name de tweede volzin van rov. 4.2 houdt het hof bij de beoordeling van de vraag of het arbeidsgeschil van [eiseres] met het Tribunaal onder de aan het Tribunaal toekomende immuniteit van jurisdictie valt, het uitgangspunt aan dat het moet gaan om een geschil met iemand in dienst van het Tribunaal, die werkzaamheden verricht die noodzakelijk zijn voor de vervulling van de taken van het Tribunaal. Hiermee brengt het hof tot uitdrukking dat vereist is dat de werkzaamheden van deze persoon in een onmiddellijk verband met de vervulling van de aan het Tribunaal opgedragen taken staan. Gelet op de hiervoor vermelde uitspraken van de Hoge Raad geeft het hof hiermee geen blijk van een onjuiste rechtsopvatting.

Het oordeel dat de werkzaamheden, waarop het dienstverband van [eiseres] bij het Tribunaal zag, kunnen worden opgevat als onmiddellijk verbonden te zijn met de aan het Tribunaal opgedragen taken, vormt in hoge mate een feitelijk oordeel. Dat oordeel is bijgevolg in cassatie in principe slechts op begrijpelijkheid te toetsen. ’s-Hofs oordeel komt niet onbegrijpelijk voor. [eiseres] verrichtte secretarieel werk voor de President van het Tribunaal. De aan deze functie verbonden taken zijn op te vatten als taken die deel uitmaken van de aan het Tribunaal verbonden taken. Het met de vervulling van die taken verbonden secretariële werk is daarmee ook als zodanig op te vatten. ’s Hofs oordeel wordt niet onbegrijpelijk of onjuist doordat [eiseres] ten tijde van de beëindiging van de arbeidsrelatie de secretariële werkzaamheden niet meer uitvoerde bij gebreke daarvan of wegens ziekte of om welke reden dan ook. Te dezen zijn immers beslissend te achten doel en strekking van het dienstverband van [eiseres] en het feit dat [eiseres] ook geruime tijd daadwerkelijk secretariële werkzaamheden ten behoeve van de President van het Tribunaal heeft verricht.

Slotsom

Uit het voorgaande volgt dat de door [eiseres] aangevoerde cassatiemiddelen niet tot cassatie kunnen leiden.