7.2.1 Verrekening tijdens faillissement: Standaardfilms (MI 1976, 249) e.a.

Het arrest Standaardfilms was het startschot voor het leerstuk.1 Aan Standaardfilms wordt op 8 februari 1972 surseance van betaling verleend; op 29 februari 1971 wordt zij failliet verklaard. In de periode gelegen tussen de datum waarop surseance wordt verleend en het moment waarop het faillissement wordt uitgesproken, heeft de (toenmalige) Postcheque- en Girodienst (de 'Girodienst') in totaal voor een bedrag van NLG 806,16 bijgeschreven op de betaalrekening van Standaardfilms Daardoor is het debetsaldo ten belope van NLG 888,18 die de betaalrekening op 8 februari 1972, de dag van het faillissement, vertoonde verminderd tot NLG 82,02. De curator vordert afgifte van een bedrag van NLG 806,16. De Girodienst weigert aan dit verzoek gehoor te geven en beroept zich daarbij op de artikelen 53 en 234 Fw. De vordering die Standaardfilms heeft verkregen op de Girodienst door de bijschrijvingen zou kunnen worden verrekend met de vordering van PCGD op Standaardfilms terzake van het voor aanvang van de surseance ontstane negatieve saldo op de girorekening van Standaardfilms De Hoge Raad overweegt dat dit verweer uitgaat van de stelling dat de schuldplichtigheid van de Girodienst gegrond is op de voor de surseance van betaling gesloten overeenkomst waarbij Standaardfilms een betaalrekening openende en dat daarom sprake zou zijn van vorderingen die voortvloeien uit voor het faillissement verrichte handelingen. Dat is echter onjuist. Weliswaar dateert de giro-overeenkomst van voor de datum van het faillissement, maar desondanks mag aan de artikelen 53 en 235 Fw,

Hoewel de algemene verplichting tot het bijschrijven van binnenkomende betalingen dus wèl in verband kan worden gebracht met de giro-overeenkomst, vindt een concrete bijschrijving voor een specifiek bedrag zijn rechtstreekse oorzaak in een betalingsopdracht die door een derde is verstrekt. Indien deze opdracht tot bijschrijving na de surseance of faillietverklaring is gegeven, is er op grond van artikel 54 Fw geen plaats voor verrekening door de bank. Dit verbod is van kracht tijdens de surseance en blijft onverkort voortbestaan in een daarop volgend faillissement.2