178 Het arrest Dexia/Overduin

Dagvaardt een aanbieder van een effectenlease-overeenkomsten (Dexia, Legiolease etc.) een contractant tot betaling van een restschuld, dan kan de contractant als verweer voeren dat zijn echtgenote1 de lease-overeenkomst inmiddels had vernietigd omdat toestemming had ontbroken (art. 1:88 lid 1 aanhef en onder d jo. 1:89 BW). Dit verweer van de contractant is een bevrijdend verweer.

Een voor de hand liggende reactie van de aanbieder is – indien van toepassing - zich te beroepen op de verjaring van de bevoegdheid tot vernietiging (art. 3:52 lid 1 aanhef en sub d BW).4 Deze reactie van de aanbieder is te kwalificeren als een (contra)-bevrijdend verweer5 en houdt in dat op de aanbieder de stelplicht en bewijslast rust van de feiten en omstandigheden waaruit die bekendheid – meer dan drie jaar vóór het inroepen van de nietigheid – met het bestaan van de lease-overeenkomst van de echtgenote kan worden afgeleid.

Heeft de echtgenote van de contractant tijdig gebruik gemaakt van haar bevoegdheid de overeenkomst wegens het ontbreken van toestemming buitengerechtelijk te vernietigen, of was deze bevoegdheid op het tijdstip van de buitengerechtelijke verklaring reeds verjaard? De aanbieder heeft stelplicht en bewijslast van de feiten waaruit kan worden afgeleid op welk tijdstip de echtgenote daadwerkelijk bekend is geworden met het bestaan van de overeenkomst.6 De aanbieder zal hiervoor voldoende concrete feiten naar voren moeten brengen om te worden toegelaten tot bewijslevering.

In deze procedure had het hof het bewijsaanbod van Dexia dat de echtgenote meer dan drie jaar voor het inroepen van de nietigheid bekend was met de leaseovereenkomst gepasseerd op de grond dat Dexia daarvoor geen concrete feiten had gesteld. Dexia beriep zich in cassatie op het feit dat in dergelijke gevallen bezwaarlijk van haar kan worden verlangd dat zij nadere feitelijke gegevens verstrekt omtrent de eerdere bekendheid van de echtgenote met de overeenkomst. De Hoge Raad ging hierin mee en oordeelde dat nu de omstandigheden van subjectieve aard zich geheel in de sfeer van de contractant en zijn echtgenote hebben afgespeeld, de eisen van een goede procesorde meebrengen, met het oog op het belang van de waarheidsvinding door het leveren van getuigenbewijs, dat aan de feitelijke onderbouwing van die stelling niet de eisen mogen worden gesteld die het hof had aangenomen.7

In deze procedure liet de Hoge Raad de teugels ter zake van de stelplicht om toegelaten te worden tot bewijslevering van een specifiek bevrijdend verweer dus ietwat vieren.

Ik ben van mening dat dit arrest zeker niet de weg vrijmaakt voor een soepeler honorering van een bewijsaanbod bij elk ander bevrijdend verweer waarbij niet is voldaan aan de stelplicht om toegelaten te worden tot bewijslevering. Minder hoge eisen kunnen worden gesteld aan de stelplicht omtrent een subjectief element ten aanzien van feiten die zich bevinden in het domein van de wederpartij.

Snijders oppert als annotator dat niet alleen de bewijslast maar ook de stelplicht (om toegelaten te worden tot bewijslevering) met behulp van vermoedens valt te verlichten.8 Ik onderschrijf zijn opvatting. In dat geval wordt bij de stelplicht ter zake van de bekendheid met de overeenkomst de betwisting van de wederpartij (haar stellingen en verweren en de overtuigingskracht van het eventueel reeds overgelegde bewijsmateriaal) betrokken.9 Toegespitst op vergelijkbare procedures betekent dit het volgende: als het verweer van de contractant ter zake van de bekendheid voorbij gaat aan logische conclusies uit de feiten zoals door de aanbieder gesteld of vragen oproept die juist de feitelijk betrokkenen (de echtgenoten) moeten kunnen beantwoorden, kan een reactie terzake van het (bevrijdend) verweer van verjaring, zodanig onvoldoende onderbouwd zijn dat gezien het over en weer gestelde de aanbieder weldegelijk heeft voldaan aan zijn stelplicht.10