9.3 Rechtssubjecten in het burgerlijk recht

Het positieve recht bepaalt wie of wat een rechtssubject is.1 Het is nauwelijks voor twijfel vatbaar dat de natuurlijke persoon naar huidig recht een rechtssubject is.2 Ook ten aanzien van “rechtspersonen” bestaat geen twijfel dat zij rechtssubjecten zijn. Voor het vermogensrecht (goederenrecht en verbintenissenrecht) staat een rechtspersoon gelijk aan een natuurlijk persoon, tenzij uit de wet het tegendeel voortvloeit.3 Een rechtspersoon is drager van rechten en verplichtingen. In de literatuur wordt er niet zelden vanuit gegaan dat slechts natuurlijke personen en rechtspersonen dragers van rechten en verplichtingen zijn. Er zou een gesloten stelsel van rechtspersonen bestaan. In die visie is geen plaats om andere, in het maatschappelijk verkeer voorkomende entiteiten, als dragers van rechten en verplichtingen aan te merken. Mijns inziens sluit het gegeven dat rechtspersonen en natuurlijke personen door het recht als (potentiële) zelfstandige dragers van rechten en verplichtingen worden aangemerkt, echter niet noodzakelijkerwijs uit dat er andere entiteiten zijn die óók zelfstandig drager van rechten en verplichtingen kunnen zijn. Van een strict gesloten systeem van rechtspersonen is mijns inziens geen sprake.4 Het is echter niet mogelijk om een rechtsfiguur te creëren die, louter omdat de participanten dat verklaren, rechtspersoonlijkheid bezit. Het is daarentegen wél mogelijk dat de rechtspraak, geïnspireerd door de doctrine, aan entiteiten rechtspersoonlijkheid toekent.5 Het is dan ook niet vreemd dat de aanwijzing van een subject als rechtspersoon niet slechts verschillend is per rechtsgebied, maar ook verschillend is in tijd en plaats.6 Onderzocht moet nu worden welke rechtssubjecten thans in Nederland als rechtspersonen aangemerkt kunnen worden.