HR, 13-09-2011, nr. 10/01930 J

Het gerechtshof te 's‑Gravenhage heeft de jeugdige verdachte bij arrest van 16 maart 2010 ter zake van onder 1 ‘handelen in strijd met artikel 26, eerste lid van de Wet wapens en munitie en het feit begaan met betrekking tot een vuurwapen van categorie III’, onder 2 ‘verduistering’ en onder 3 ‘diefstal door twee of meer verenigde personen’ voor de duur van negen maanden de in het arrest nader omschreven gedragsmaatregel opgelegd (subsidiair vijf maanden jeugddetentie).

Namens de verdachte heeft mr. A.R. Kellermann, advocaat te 's‑Gravenhage, beroep in cassatie ingesteld. Mr. C. Wendenburg heeft een schriftuur ingezonden, houdende vier middelen van cassatie.

Het eerste middel richt zich met een tweetal klachten tegen 's hofs afwijzing van een door de verdediging bij appelschriftuur gedaan verzoek tot het horen van twee getuigen.

De door de verdediging op de voet van art. 410, eerste lid, Sv ingediende appelschriftuur houdt — voor zover hier van belang — in (blz. 1–2):

Een reactie van de advocaat-generaal op het hier aangehaalde getuigenverzoek van de verdediging bevindt zich niet onder de aan de Hoge Raad toegezonden stukken. Op grond van de inhoud van het proces-verbaal van de terechtzitting van het hof van 2 maart 2010 kan er echter vanuit worden gegaan dat de advocaat-generaal zich ten aanzien van het betreffende verzoek heeft beroepen op de in art. 264, eerste lid, aanhef en onder c, Sv omschreven weigeringsgrond. Het hof heeft het door de verdediging herhaalde getuigen-verzoek op de genoemde zitting verworpen. Met betrekking tot het getuigenverzoek staat in het proces-verbaal het volgende vermeld (blz. 2–3):

Het bestreden arrest houdt — voor zover hier relevant — in (blz. 3–4):

De eerste klacht van het middel betreft de door het hof gehanteerde maatstaf voor de beoordeling van het getuigenverzoek. Het hof zou het getuigenverzoek hebben getoetst aan het ‘redelijkheidscriterium’ en daarmee aan een criterium dat de wet niet kent.

Met zijn klacht doelt de steller van het middel waarschijnlijk op de overweging uit het bestreden arrest dat ‘het hof […] dit verzoek ter terechtzitting [heeft] afgewezen op grond van het redelijkheidscriterium’. 's Hofs duiding van het ter terechtzitting van 2 maart 2010 gebruikte toetsingscriterium in deze overweging refereert m.i. vrij evident aan de juiste maatstaf. Het proces-verbaal van de betreffende zitting houdt namelijk in dat het hof het getuigenverzoek afwijst omdat ‘redelijkerwijs valt aan te nemen dat door het niet horen van voornoemde getuigen de verdachte niet in zijn verdediging wordt geschaad’. De eerste klacht van het middel mist dus feitelijke grondslag.

De tweede klacht van het middel ziet op de begrijpelijkheid en de toereikendheid van de motivering van 's hofs afwijzing van het getuigenverzoek. Volgens de steller van het middel valt niet te begrijpen dat het hof in het bestreden arrest heeft overwogen dat het getuigenverzoek — zowel waar het de CIE-chef als waar het de CIE-officier van justitie betreft — door de verdediging onvoldoende nauwkeurig en concreet is onderbouwd.

Deze mening van de steller van het middel deel ik niet. De verdediging heeft aan haar getuigenverzoek met name ten grondslag gelegd dat het voor de verdachte van belang is te kunnen nagaan op grond van welke (CIE-)informatie bij de opsporingsambtenaren een redelijk vermoeden is ontstaan dat de verdachte zich schuldig heeft gemaakt aan enig strafbaar feit. Daarbij heeft zij erop gewezen dat de in het dossier aanwezige CIE-informatie afkomstig is van slechts één informant en dat de verdediging vraagtekens heeft bij de betrouwbaarheid van deze informant. Ter motivering van zijn afwijzing van het getuigenverzoek heeft het hof overwogen dat de CIE-informatie in de relevante processen-verbaal als betrouwbaar is aangemerkt en deze informatie voldoende wordt ondersteund door het overige opsporingsonderzoek.

Onbegrijpelijk is deze overweging niet. Voor zover de CIE-informatie betrekking heeft op het onder 3 tenlastegelegde feit (verduistering van een grote hoeveelheid chips), geldt dat het proces-verbaal van de Centrale Inlichtingen Eenheid Zuid-Holland-Zuid van 15 januari 2009 (nr. 021/2009) naast de melding dat ‘[verdachte] uit [woonplaats] een grote partij chips waaronder Dorito's, Pringles en M&M's heeft weggenomen uit een vrachtwagen in Alblasserdam’ en het oordeel van de verbalisant omtrent de betrouwbaarheid van de melding onder meer inhoudt dat in het bedrijfsprocessensysteem van de politie Zuid-Holland-Zuid onder nr. 08-129399 een diefstal van chips is geregistreerd. Voor zover de CIE-informatie betrekking heeft op het onder 1 tenlastegelegde feit (het voorhanden hebben van een knal-gaspistool), geldt dat het proces-verbaal van Centrale Inlichtingen Eenheid Zuid-Holland-Zuid van 15 januari 2009 (nr. 020/2009) weliswaar niet veel meer inhoudt dan de melding dat ‘[verdachte] uit [woonplaats] […] in het bezit [is] van een vuurwapen’ en het betrouwbaarheidsoordeel ten aanzien van deze melding van de verbalisant, maar dat de opsporingsinformatie neergelegd in het proces-verbaal met betrekking tot de verduistering van de chips hier eveneens in aanmerking kan worden genomen. Gelet op het feit dat beide meldingen van dezelfde informant afkomstig zijn en gelijktijdig of binnen korte tijd van elkaar zijn gedaan, kan de betrouwbaarheid van de ene melding de betrouwbaarheid van de andere immers ondersteunen. Dat er buiten de informatie vermeld in de genoemde processen-verbaal nog informatie is die bij het ontstaan van een redelijk vermoeden van schuld van de verdachte aan enig strafbaar feit een rol heeft gespeeld, blijkt uit het dossier niet. Het lag daarom op de weg van de verdediging bij de motivering van het getuigenverzoek duidelijk aan te geven waarin het verdedigingsbelang van het horen van de CIE-chef en de CIE-officier van justitie precies gelegen was. Nu hetgeen de verdediging aan haar getuigenverzoek ten grondslag heeft gelegd voor het ene deel blijft steken in het suggestieve — de verdediging heeft simpelweg ‘vraagtekens’ bij de betrouwbaarheid van de informant — en voor het andere deel lijkt te zijn ingegeven door bezwaren tegen het gebruik van CIE-informatie überhaupt, acht ik 's hofs afwijzing van het getuigenverzoek begrijpelijk en toereikend gemotiveerd.1.

Het eerste middel faalt aldus in zijn geheel.

Het tweede middel bevat een tweetal klachten met betrekking tot 's hofs bewezenverklaring onder 2.

Ten laste van de verdachte is bewezenverklaard onder 2 dat

Het bestreden arrest houdt met betrekking tot de bewezenverklaring onder 2 als (Promis-)bewijsmotivering van het hof in (blz. 7–8):

De eerste klacht van het tweede middel houdt in dat het hof door bij zijn overwegingen te betrekken dat de verdachte geen redelijke verklaring heeft gegeven voor de aanwezigheid van een grote hoeveelheid chips in zijn woning ontoelaatbare conclusies zou hebben verbonden aan het beroep van de verdachte op zijn zwijgrecht.

De eerste klacht van het tweede middel treft geen doel. Juist is dat — mede gelet op het bepaalde in art. 29, eerste lid, Sv — de omstandigheid dat een verdachte weigert een verklaring af te leggen of een bepaalde vraag te beantwoorden op zichzelf niet kan bijdragen tot het bewijs. Het is de rechter echter toegestaan bij zijn bewijsoverwegingen te betrekken dat een verdachte geen redelijke, de redengevendheid ontzenuwende verklaring heeft gegeven voor een omstandigheid die redengevend moet worden geacht voor het bewijs van een aan hem tenlastegelegd feit.2.

In het kader van zijn (Promis-)bewijsmotivering heeft het hof vastgesteld dat op 26 november 2008 namens [benadeelde partij] aangifte is gedaan van een tussen 21 en 24 november 2008 gepleegde diefstal van een groot aantal dozen chips. Tegen deze achtergrond acht ik niet onbegrijpelijk dat het hof het aantreffen van veertig dozen chips en twee grote plastic zakken met zakjes chips op 18 januari 2009 in de woning van de verdachte te [woonplaats] redengevend heeft geacht voor het bewijs van het onder 2 tenlastegelegde. Met het oog hierop heeft het hof niet in strijd gehandeld met enige rechtsregel door bij zijn bewijsoverwegingen te betrekken dat de verdachte voor deze omstandigheid geen redelijke, hem ontlastende verklaring heeft gegeven.

Met de tweede klacht van het tweede middel wordt betoogd dat het hof uit de gebezigde bewijsmiddelen niet heeft kunnen afleiden dat de verdachte de in de tenlastelegging onder 2 genoemde hoeveelheid chips ‘anders dan door misdrijf, te weten als gevonden voorwerpen, onder zich had’.

De tweede klacht van het tweede middel is terecht voorgesteld. De bewijsmiddelen waarnaar het hof in het kader van zijn (Promis-)bewijsmotivering heeft verwezen houden niets in omtrent de wijze waarop de in de woning van de verdachte aangetroffen hoeveelheid chips in de feitelijke heerschappij van de verdachte zijn gekomen. Zonder twijfel is de tekst van de tenlastelegging onder 2 toegesneden geweest op de verklaring die de verdachte met betrekking tot de bij hem aangetroffen hoeveelheid chips bij de politie heeft afgelegd, inhoudende dat hij in november 2008 een paar straten bij zijn woning vandaan meerdere dozen chips heeft gevonden. In het vonnis van de rechtbank in eerste aanleg wordt in de (Promis-)bewijsmotivering behorende bij de bewezenverklaring onder 2 ook nog expliciet naar deze verklaring verwezen. Het hof heeft in het bestreden arrest in verband met een door de verdediging gevoerd Salduz-verweer echter overwogen dat de door de verdachte bij de politie afgelegde verklaringen niet voor het bewijs worden gebezigd (blz. 4 van het arrest), terwijl andere informatie ten aanzien van de wijze waarop de verdachte over de genoemde hoeveelheid chips is komen te beschikken — als ik het goed zie — in het dossier niet voorhanden is.3.

Het tweede middel slaagt derhalve wat betreft de tweede daarin vervatte klacht.

Het derde middel klaagt dat het hof ter terechtzitting van 2 maart 2010 heeft geprobeerd het beroep van de verdachte op zijn zwijgrecht ten aanzien van de hem onder 1 en 2 tenlastegelegde feiten te doorbreken en daartoe ongeoorloofde druk op de verdachte heeft uitgeoefend.

Het proces-verbaal van de terechtzitting van het hof van 2 maart 2010 houdt — voor zover hier van belang — in (blz. 4–5):

De bezwaren van de steller van het middel tegen de wijze waarop het hof ter terechtzitting van 2 maart 2010 heeft getracht met betrekking tot de onder 1 en 2 tenlastegelegde feiten aan de verdachte een verklaring te ontlokken, laten onverlet dat het middel faalt bij gebrek aan belang. De verdachte heeft zich op de betreffende zitting beroepen op zijn zwijgrecht en is dit blijven doen. De door het hof uitgeoefende ‘druk’ heeft er niet toe geleid dat de verdachte verklaringen heeft afgelegd die voor het bewijs van de onder 1 en 2 tenlastegelegde feiten van belang zijn. Voor zover de korte opmerking van de verdachte over zijn bij de politie afgelegde verklaring omtrent de herkomst van de bij hem aangetroffen chips — ‘Ik heb ook niet gezegd dat ik de dozen meteen heb meegenomen. Ik ben later teruggegaan’ — hier als uitzondering moet worden aangemerkt, geldt dat het hof in zijn (Promis-)bewijsmotivering niet naar deze verklaring heeft verwezen. Dat de procespositie van de verdachte door de poging van het hof hem een verklaring te ontlokken is benadeeld, kan dan ook in redelijkheid niet worden volgehouden.

Het derde middel faalt bij gebrek aan belang.

Het niet geheel helder geformuleerde vierde middel behelst de klacht dat het hof ten onrechte heeft nagelaten één van de in art. 359a, eerste lid, Sv omschreven rechtsgevolgen te verbinden aan vormverzuimen die zich zouden hebben voorgedaan in het kader van de door de politie in de woning van de verdachte verrichte doorzoeking.

Blijkens een pleitnota die is gehecht aan het proces-verbaal van de terechtzitting van het hof van 2 maart 2010 heeft de verdediging in hoger beroep een bewijsuitsluitingsverweer gevoerd. Het hof heeft het betreffende verweer in het bestreden arrest als volgt samengevat en (uitgebreid) gemotiveerd verworpen (blz. 5–7):

Een duidelijk bezwaar tegen 's hofs verwerping van het in hoger beroep door de verdediging gevoerde bewijsuitsluitingsverweer met betrekking tot de in de woning van de verdachte verrichte doorzoeking wordt door de steller van het middel niet uitgewerkt. De bespreking van het middel kan daarom kort zijn. In de toelichting op het middel wordt in feite een nieuw bewijsuitsluitingsverweer geformuleerd dat — kort gezegd — is gebaseerd op de speculatieve gedachte dat de opsporingsambtenaren er in de onderhavige zaak van meet af aan op uit zijn geweest de woning van de verdachte te kunnen doorzoeken in plaats van hem de gelegenheid te bieden het in de tenlastelegging onder 1 genoemde wapen vrijwillig af te geven. Voor een dergelijk verweer is het in cassatie te laat.

Het vierde middel faalt daarom eveneens.

Het eerste, derde en vierde middel falen en kunnen naar mijn mening met de aan art. 81 RO ontleende motivering worden verworpen. Het tweede middel slaagt gedeeltelijk. Ambtshalve heb ik geen grond aangetroffen die tot vernietiging van het bestreden vonnis aanleiding behoort te geven.

Deze conclusie strekt tot vernietiging van het bestreden arrest, maar uitsluitend wat betreft de beslissing van het hof ten aanzien van het onder 2 tenlastegelegde, en tot terugwijzing van de zaak naar het gerechtshof te 's‑Gravenhage teneinde in zoverre op het bestaande beroep opnieuw te worden berecht en afgedaan.

De procureur-generaal bij de Hoge Raad der Nederlanden