85 Variant: verweerder doet een beroep op de rechtsgevolgen op grond van bijzondere omstandigheden die aanleiding geven tot heroverweging

Mogelijk doet verweerder een beroep op het rechtsgevolg dat hij gerechtigd is om een gestelde verbintenis niet te verrichten op grond van nadere gegevens die een ander licht op de zaak werpen. “Wanneer een verweer nader naar voren komende gegevens betreft, die kunnen rechtvaardigen dat wat er zoal bijdroeg tot het aannemen van de rechtsverhouding, heroverweging verdient, kunnen dergelijke argumenten met een rechtsverhinderend bevrijdend verweer op één lijn worden gesteld. Verweerder doet een beroep op een andere rechtsregel, waardoor het door eiser bepleite rechtsgevolg niet intreedt.”1 Eiser heeft stelplicht en het bewijsrisico van de gegevens die zijn vordering onderbouwen, maar bij verweerder berusten de stelplicht en het bewijsrisico voor de nadere gegevens die op grond van bijzondere omstandigheden op een andere uitkomst aandringen. Heroverweging wordt gevraagd van de op het eerste gezicht aangenomen rechtsverhouding. Verweerder roept bepaalde feiten te zijnen gunste in. Het rechtsgevolg waarop eiser een beroep doet is te zien als de hoofdregel; het beroep van verweerder als een uitzondering hierop. Bij slagen van de uitzondering treedt het eerstgenoemde rechtsgevolg niet in. Op grond van de hoofdregel van stelplicht- en bewijslastverdeling berusten bij verweerder stelplicht en bewijslast van de door hem gestelde feiten. De rechter mag een verweer op grond van een heroverweging niet ambtshalve opwerpen.

Verweerder doet een beroep op een ander materieelrechtelijk rechtsgevolg dan eiser heeft gesteld. De beoordeling vereist een zuiver juridische waardering, die zich niet leent voor bewijslevering. De ‘gegeven omstandigheden’ zijn wel voor bewijs vatbaar. Zoals later aan de orde zal komen moet bij de beoordeling van deze rechtsverhinderende bevrijdende verweren terughoudendheid worden betracht.4 De kwalificatie van bepaalde omstandigheden als vallend onder het bereik van de genoemde voorbeelden van heroverweging is verweven met waarderingen van feitelijke aard; het leidt tot een gemengd oordeel dat slechts deels toetsbaar is in cassatie.