HR, 21-06-2013, nr. 12/02607

Het hof heeft in rechtsoverweging 1 - in cassatie niet bestreden - overwogen dat het uitgaat van de door de kantonrechter in zijn vonnis (van 18 december 2009, toev. W-vG) onder 2.1 tot en met 2.9 vastgestelde feiten. Deze feiten zijn - voor zover in cassatie van belang4. - de volgende:

Het hof heeft voorts in rechtsoverweging 4 - in cassatie niet bestreden - vastgesteld

Daarnaast heeft het hof met betrekking tot de in hoger beroep voorliggende vraag en daarmee de omvang van het geschil - in cassatie niet bestreden - in de rechtsoverwegingen 2, 5 en 6 vastgesteld:

[Verweerder] c.s.7. hebben Fortis Bank bij inleidende dagvaardingen van 8 november 20078., 21 december 20079., 25 januari 200810. en 29 januari 200811. gedagvaard voor de rechtbank Rotterdam, sector kanton, locatie Rotterdam. Zij hebben - voor zover in cassatie van belang -, na wijziging van eis, gevorderd dat Fortis Bank op straffe van primair een dwangsom of subsidiair betaling ineens van de contante waarde van de som van de periodieke uitkeringen, wordt veroordeeld de regeling voor ge(pre)pensioneerde voormalige werknemers met terugwerkende kracht vanaf 1 januari 2006 te continueren onder verrekening van hetgeen Fortis Bank sinds 1 januari 2006 heeft bijgedragen, en voorts dat Fortis Bank op straffe van een dwangsom wordt verboden in de toekomst de regeling, respectievelijk de toegewezen wijze van toepassing daarvan zonder expliciete instemming van ieder van [verweerder] c.s. te wijzigen anders dan op grond van artikel 6:248 lid 2 BW.

Aan deze vordering hebben [verweerder] c.s. ten grondslag gelegd dat zij aansluitend aan het dienstverband vervroegd zijn uitgetreden of met pensioen zijn gegaan en in aanmerking kwamen voor een continuering van de regeling, dat Fortis Bank de regeling niet eenzijdig kan afschaffen en/of de regeling, die is te beschouwen als een duurovereenkomst, eenzijdig kan wijzigen en dat Fortis Bank de regeling jegens [verweerder] c.s. onverkort dient voort te zetten. [Verweerder] c.s. stellen een rechtens afdwingbaar recht te hebben op onverkorte en onvoorwaardelijke toepassing van de regeling, welk recht zijn basis vindt in het feit dat de (rechtsvoorgangers van) Fortis Bank - gedurende een zeer lange periode vóór 2006 - de bestendige gedragslijn heeft gevolgd voor alle ge(pre)pensioneerde voormalige werknemers12.. De regeling is, aldus [verweerder] c.s., door (de rechtsvoorgangers van) Fortis Bank nimmer onder voorwaarden verstrekt zodat [verweerder] c.s. in de gerechtvaardigde veronderstelling verkeren dat de regeling onverkort en zonder voorwaarden gedurende hun leven wordt toegepast. De invoering van de Zvw - en de daaraan gekoppelde wijziging van de kenmerken omtrent solidariteitsaspecten en de macrofinanciering van het zorgstelsel - kunnen volgens [verweerder] c.s. de beëindiging niet rechtvaardigen.

Fortis Bank heeft de vorderingen van [verweerder] c.s. gemotiveerd betwist.

De kantonrechter heeft bij vonnis van 19 juni 200913. een comparitie gelast, die op 21 september 2009 heeft plaatsgevonden. Vervolgens heeft de kantonrechter bij eindvonnis van 18 december 2009 de vordering van [verweerder 7] afgewezen en ten aanzien van de overige eisers Fortis Bank, uitvoerbaar bij voorraad, veroordeeld tot betaling per maand tegen kwijting aan eisers en hun gerechtigde levensgenoten [ter zake] van een tegemoetkoming in de premie van de ziektekostenverzekering van een bedrag ter grootte van het bedrag dat eisers in december 2005 van Fortis Bank ontvingen, vanaf 1 januari 2006, onder aftrek van de door Fortis Bank aan ieder der eisers betaalde compensatie, welk bedrag jaarlijks (voor het eerst op 1 januari 2007) wordt verhoogd of verlaagd met een zelfde percentage als waarmee de premie voor de basisverzekering wordt verhoogd of verlaagd ten opzichte van het voorgaande jaar en - voor zover Fortis Bank met de betalingen reeds in verzuim is - vermeerderd met de wettelijke rente over de uit te betalen bedragen vanaf de dag van verzuim tot aan die der algehele voldoening.

Fortis Bank is, onder aanvoering van vier grieven, van dit eindvonnis in hoger beroep gekomen bij het gerechtshof 's-Gravenhage en heeft daarbij geconcludeerd dat het hof het vonnis waarvan beroep vernietigt en, opnieuw recht doende, de vorderingen van [verweerder] c.s. afwijst. Fortis Bank heeft het principaal hoger beroep tegen [verweerder 7] ingetrokken14..

[Verweerder 7] heeft incidenteel hoger beroep ingesteld en geconcludeerd dat het eindvonnis, voor zover daarvan beroep, wordt vernietigd en dat de vorderingen van [verweerder 7], zoals omschreven in de akte van uitlating (na dupliek) tevens houdende akte wijziging van eis, alsnog worden toegewezen.

[Verweerder] c.s. hebben de (principale) grieven bestreden en geconcludeerd tot bekrachtiging van het eindvonnis voor het overige, respectievelijk tot verwerping van de (principale) grieven.

De rechtsopvolgster van Fortis Bank, ABN AMRO15., heeft de incidentele grieven bestreden en geconcludeerd tot ongegrondverklaring van het incidenteel hoger beroep en tot afwijzing van de vordering van [verweerder 7] ook in hoger beroep.

Partijen hebben hun zaak op 24 juni 2011 doen bepleiten.

Het hof heeft bij arrest van 14 februari 2012 in het principaal en incidenteel hoger beroep het vonnis van de kantonrechter van 18 december 2009 vernietigd en opnieuw recht doende Fortis Bank veroordeeld tot betaling per maand tegen kwijting aan [verweerder] c.s. en hun gerechtigde levensgenoten ter zake van tegemoetkoming in de premie van de ziektekostenverzekering van een bedrag ter grootte van het bedrag dat [verweerder] c.s. in december 2005 van Fortis Bank ontvingen, vanaf 1 januari 2006 onder aftrek van de door Fortis Bank aan ieder van [verweerder] c.s. betaalde compensatie, welk bedrag jaarlijks (voor het eerst op 1 januari 2007) wordt verhoogd of verlaagd met een zelfde percentage als waarmee de premie voor de basisverzekering in het kader van de collectieve ziektekostenverzekering bij Fortis Bank wordt verhoogd of verlaagd ten opzichte van het voorgaande jaar en - voor zover Fortis Bank met de betalingen reeds in verzuim is - vermeerderd met de wettelijke rente over de uit te betalen bedragen vanaf de dag van verzuim tot aan die der algehele voldoening. Het hof heeft zijn arrest uitvoerbaar bij voorraad verklaard en het meer of anders gevorderde afgewezen.

ABN AMRO heeft tegen het arrest tijdig16. beroep in cassatie ingesteld17..

[Verweerder] c.s. hebben geconcludeerd tot verwerping van het cassatieberoep.

Partijen hebben hun standpunten schriftelijk toegelicht, waarna door ABN AMRO nog is gerepliceerd.

ABN AMRO heeft in cassatie de achttien oorspronkelijke eisers gedagvaard, onder wie [betrokkene 2]. [betrokkene 2] is evenwel gedurende de procedure in eerste aanleg18. overleden, waarna zijn erfgename [verweerster 14] in appel de procedure heeft voortgezet19..

Volgens [verweerder] c.s. dient ABN AMRO daarom in zoverre niet-ontvankelijk te worden verklaard omdat het cassatieberoep niet meer tegen de overledene kon worden ingesteld, maar tegen diens erfgename(n) dient te worden ingesteld, waarbij [verweerder] c.s. verwijzen naar het arrest van de Hoge Raad van 19 maart 2004, LJN AO1313.

Ik meen dat dit beroep op de niet-ontvankelijkheid van ABN AMRO dient te worden verworpen. De Hoge Raad is in zijn arrest van 6 november 200920. uitdrukkelijk teruggekomen van zijn arrest van 19 maart 2004 en heeft daarbij het volgende geoordeeld (rov. 3.1-3.4):

Aangezien ABN AMRO, gezien de vermelding op de processtukken in appel21., van het overlijden van [betrokkene 2] op de hoogte was, kan op het voetspoor van het onder 2.2 geciteerde arrest worden aangenomen dat ABN AMRO per vergissing de cassatiedagvaarding heeft uitgebracht aan de overledene in plaats van aan de reeds in de appelprocedure betrokken erfgenaam [verweerster 14]. Nu de appeldagvaarding in overeenstemming met het bepaalde in art. 53 onder b Rv. is uitgebracht aan het kantoor van de advocaat bij wie de overledene in eerste aanleg woonplaats had gekozen en de cassatiedagvaarding aan datzelfde kantoor is uitgebracht, is voor zowel deze advocaat als voor de erfgenaam kenbaar dat sprake was van een vergissing. Deze vergissing leidt m.i. niet tot niet-ontvankelijkheid jegens deze partij.

[Betrokkene 1] is op 25 november 2011 overleden, derhalve in de loop van de procedure in hoger beroep. Het geding is bij gebreke van inroeping van schorsing op de voet van art. 225 Rv. door diens enig erfgenaam [verweerder 5] voortgezet22..

Nu niet ondenkbaar is dat ABN AMRO (nog) niet op de hoogte was of kon zijn van het overlijden van [betrokkene 1] en de cassatiedagvaarding is uitgebracht aan het kantoor van de advocaat bij wie de overledene in hoger beroep woonplaats had gekozen, meen ik dat ABN AMRO ook jegens deze partij in haar cassatieberoep kan worden ontvangen23..

Het cassatiemiddel bevat vier onderdelen.

Onderdeel 1 is gericht tegen rechtsoverweging 10, waarin het hof als volgt heeft geoordeeld24.:

Onderdeel 1 klaagt primair dat de uitleg die het hof aan de ABN AMRO bij pleidooi in hoger beroep ingenomen stellingen heeft gegeven, onbegrijpelijk is in het licht van hetgeen ABN AMRO heeft gesteld26.. Deze stellingen laten, aldus het onderdeel, geen andere uitleg toe dan dat ABN AMRO heeft geklaagd dat de kantonrechter heeft nagelaten om de voorbehouden en verwijzingen naar de CAO met betrekking tot de bijdrage in de diverse rechtspositionele documenten als relevante omstandigheid mee te wegen in de beoordeling van de vraag welke verwachtingen [verweerder] c.s. mochten koesteren ten aanzien van de instandhouding van de bijdrage. ABN AMRO heeft er, aldus nog steeds de klacht, expliciet op gewezen dat haar betoog niet moest worden begrepen in de zin dat de bijdrage volledig was gekoppeld aan de CAO-regeling zodat het einde van de CAO-regeling automatisch het einde van de bijdrage met zich bracht.

Het onderdeel klaagt subsidiair (i) dat het betoog bij pleidooi niet als een nieuwe grief of nieuwe stelling moet worden beschouwd maar een uitwerking betreft van een reeds in eerste aanleg en bij memorie van grieven ingenomen standpunt27. en (ii) dat het hof ten onrechte heeft nagelaten, zo nodig ambtshalve, te beoordelen, in hoeverre die grief of stelling, onverlet de in beginsel strakke twee conclusie regel, toelaatbaar was gelet op in de rechtspraak aanvaarde uitzonderingen, althans dat deze beoordeling niet uit zijn motivering blijkt28.. Hiervoor bestond volgens de klacht aanleiding omdat ABN AMRO bij pleidooi in hoger beroep heeft gewezen op - deels na de memorie van grieven gewezen - rechtspraak waaruit volgt dat bij de bepaling van de gerechtvaardigde verwachtingen van personen die in een vergelijkbare situatie verkeren als [verweerder] c.s. met betrekking tot de doorbetaling van (een equivalent van) de bijdrage, relevantie wordt toegekend aan de onderliggende CAO29..

Ten slotte wordt primair en subsidiair geklaagd dat nu het hof voornoemd essentieel betoog niet (kenbaar) heeft meegewogen in zijn beoordeling, het oordeel van het hof dat [verweerder] c.s. een rechtens afdwingbare aanspraak hebben op voortzetting van de bijdrage (rov. 11 eerste volzin) en het oordeel over de (on)mogelijkheden van afbouw van de bijdrage (rov. 12-16) geen stand kunnen houden.

Alvorens op deze klachten in te gaan, stel ik het volgende voorop.

Zoals hiervoor onder 1.3 vermeld, heeft het hof onbestreden vastgesteld dat het in deze zaak gaat om de afbouw door Fortis Bank van de op 1 januari 2006 bestaande "regeling"30. met betrekking tot de tegemoetkoming in de kosten van de particuliere ziektekostenverzekering voor degenen die aansluitend aan hun dienstverband bij Fortis Bank vervroegd zijn uitgetreden of met pensioen zijn gegaan. Voorts staat vast dat bij (rechtsvoorgangsters van) Fortis Bank al vele jaren vóór 2006 sprake was van een beleid waarbij gewezen werknemers die aansluitend aan het einde van hun dienstverband zijn gepensioneerd dan wel vervroegd zijn uitgetreden en vervolgens aansluitend zijn gepensioneerd, konden (blijven) deelnemen in de collectieve ziektekostenverzekering van Fortis Bank en (uitsluitend) in dat geval in aanmerking kwamen voor een premiebijdrage.

Voor zover de Seniorengids wordt genoemd, is dit enkel omdat de tekst van de daarin opgenomen regeling, wat inhoud betreft, overeenstemt met het gevoerde beleid van Fortis Bank. [Verweerder] c.s. doen geen beroep op (de regeling van) de Seniorengids31..

Met betrekking tot de beoordeling van de primaire klacht is hetgeen door partijen in feitelijke instanties is aangevoerd van belang.

In eerste aanleg heeft Fortis Bank bij conclusie van antwoord betwist dat eisers recht hebben op een tegemoetkoming omdat dit hun niet is toegezegd en omdat het enkele feit dat sommige eisers de tegemoetkoming feitelijk over een langere periode hebben ontvangen, ten aanzien van die specifieke eisers geen recht in het leven roept32..

Nadat eisers bij repliek hun standpunt hadden aangescherpt33., heeft Fortis Bank bij conclusie van dupliek ten aanzien van de eisers met wie geen individuele regeling is getroffen (aangeduid als: "overige eisers") het volgende opgemerkt:

Vervolgens gaat Fortis Bank (onder 29 ev.) in op de omstandigheid dat beleid op dit punt zou bestaan, in welk verband de Seniorengids 2003 wordt genoemd (onder 30 e.v.) en merkt Fortis Bank het volgende op:

De kantonrechter heeft geoordeeld (rov. 5.5-5.7) dat vaststaat dat Fortis Bank en haar rechtsvoorgangsters tot 1 januari 2006 aan al haar vervroegd uitgetreden werknemers en aan werknemers die aansluitend aan het dienstverband met pensioen gingen een bijdrage heeft betaald in hun ziektekostenverzekering, dat Fortis Bank gezien de feitelijke uitbetaling een gerechtvaardigde verwachting heeft gewekt die, alle omstandigheden in aanmerking genomen, tot een rechtens afdwingbare aanspraak heeft geleid en dat Fortis Bank niet aannemelijk heeft gemaakt dat zij bij eenzijdige wijziging van haar beleid een zo zwaarwichtig belang heeft dat het belang van eisers daarvoor moet wijken.

Fortis Bank heeft in haar eerste grief geklaagd over het oordeel van de kantonrechter dat in dit geval sprake is van een rechtens afdwingbare afspraak. In de toelichting daarop heeft zij het volgende opgemerkt:

In haar memorie van antwoord in incidenteel appel, tevens akte in het principaal appel maakt ABN AMRO melding (onder 23) van een tweetal arresten van het hof Amsterdam over het afbouwen van de tegemoetkoming voor gepensioneerden en schrijft zij: "In al deze zaken werd daaraan voorafgaand tot uitgangspunt genomen dat de tegemoetkoming aan de gepensioneerden was gekoppeld aan de CAO en dat wijzigingen daarin doorwerken naar de gepensioneerden."

Dat brengt [verweerder] c.s. in hun antwoordakte (onder 2.5) tot de opmerking dat het voor hen onduidelijk is wat de conclusie is die Fortis Bank aan die constatering willen verbinden en dat [verweerder] c.s. "niets hebben gesteld over enige koppeling met een Cao."

Bij pleidooi gaat mr. Pel (de toenmalige advocaat ABN AMRO) nader in op hetgeen [verweerder] c.s. in hun antwoordakte onder 2.5 hebben opgemerkt34. en schetst hij de z.i. relevante feitelijke omstandigheden35.. Vervolgens merkt hij het volgende op:

Uit het proces-verbaal van de zitting van het hof van 24 juni 2011 blijkt (p. 2-3) dat de advocaat van [verweerder] c.s. de "cao-koppeling" als een nieuwe grief heeft opgevat en dat hij bezwaar heeft gemaakt tegen het feit dat deze nieuwe grief pas bij pleidooi wordt aangevoerd36..

Gelet op het geschetste partijdebat acht ik het oordeel van het hof dat in het betoog van ABN AMRO mogelijkerwijs de stelling ligt besloten dat het vervallen van de in de CAO opgenomen bijdrage voor de werknemers automatisch tot gevolg heeft dat de regeling voor [verweerder] c.s. daarmee is vervallen, niet onbegrijpelijk. In de hiervoor geciteerde paragraaf 33 van de pleitnota van ABN AMRO wordt met name in de laatste zin, immers een direct verband gelegd tussen wijzigingen in de CAO en de gevolgen voor de regeling.

Dat het hof het betoog, indien het in voornoemde zin wordt opgevat, als een nieuwe grief heeft gekwalificeerd en niet als een uitwerking van eerdere stellingen acht ik evenmin onbegrijpelijk of onvoldoende gemotiveerd. Zoals blijkt uit de hiervoor geciteerde processtukken heeft ABN AMRO de wijzigingen in de CAO steeds vermeld in verband met haar betoog dat de in de Seniorengids opgenomen regelingen geen onvoorwaardelijk of onherroepelijk karakter hebben. ABN AMRO heeft de wijzigingen in de CAO niet genoemd als één van de omstandigheden die relevant zijn voor de verwachtingen die [verweerder] c.s. mochten hebben ten aanzien van de instandhouding van 'de regeling' waarop zij zich op beroepen, namelijk het jaren lange gevoerde beleid van (rechtsvoorgangsters van) Fortis Bank.

In verband met de 'in beginsel strakke twee-conclusieregel' moet een appellant in zijn eerste processtuk alle bezwaren tegen de uitspraak waarvan beroep aanvoeren en mag hij in beginsel in een later stadium geen nieuwe grief of nieuwe stelling meer formuleren. Deze regel geldt niet in geval van ondubbelzinnige toestemming van de wederpartij of indien zich nadien nieuwe relevante ontwikkelingen van feitelijke of juridische aard hebben voorgedaan37..

Zoals uit het voorgaande blijkt hebben [verweerder] c.s. niet ingestemd met het aanvoeren van de nieuwe grief.

ABN AMRO heeft ter gelegenheid van het pleidooi in hoger beroep niet gesteld dat er nieuwe ontwikkelingen in de rechtspraak waren die zouden rechtvaardigen dat de nieuwe grief pas bij pleidooi kon worden aangevoerd. Zij heeft wel in nr. 25 van de pleitnota van mr. Pel rechtspraak genoemd die volgens haar relevant is omdat daarin "tot uitgangspunt [wordt] genomen dat de ingrijpende wijziging in het stelsel van de financiering van de zorg, voor de betrokken (ex-)werkgevers aanleiding mocht vormen de continuering van bijdrageregelingen ter discussie te stellen, nu de grondslag daaraan kwam te ontvallen"38.. Daarnaast heeft zij bij pleidooi gesteld dat de uitspraken "(...) als gemeenschappelijk kenmerk [hebben] dat de beoordeling plaatsvindt in de sleutel van opgewekt vertrouwen of opgewekte verwachtingen, maar ook dat in meer of mindere mate, direct of indirect, betekenis aan de onderliggende CAO wordt toegekend"39..

De in de pleitnota genoemde uitspraken van het hof Amsterdam inzake Rabobank40. en Delta Lloyd41. dateren van vóór de memorie van grieven van 11 mei 2010. De lijn van deze arresten is, naar ABN AMRO in haar pleitnota onder 7 heeft gesteld, "doorgetrokken in de uitspraken van de kantonrechters te Utrecht (ASR42.), Amsterdam (Fortis Bank43.) en Den Haag (Atoompool44.). Het Hof Amsterdam heeft daarna nog uitspraak gedaan in de hoger beroepszaak van ING45.. Ook dat arrest past in de lijn."

Het betoog dat de stelling bij pleidooi had moet worden toegelaten vanwege een pas na de memorie van grieven ontwikkelde lijn in de rechtspraak kan reeds vanwege het voorgaande niet worden aanvaard.

Voorts heeft het hof niet onbesproken gelaten of de wijzigingen in de CAO reden konden zijn om de aanspraak die voortvloeide uit het jaren lange gevoerde beleid af te bouwen. In rechtsoverweging 12 e.v. heeft het hof de wijziging van de CAO betrokken in zijn oordeel of Fortis Bank vanwege de wijziging van de wettelijke ziektekostenverzekering - gelet op het bepaalde in art. 6:248 en 258 BW - mocht besluiten tot afbouw van de bijdrage waarbij het hof in rechtsoverweging 14 onderscheid heeft gemaakt tussen de gevolgen van de CAO voor werknemers en ge(pre)pensioneerden.

Onderdeel 1 faalt mitsdien.

Onderdeel 2 richt zich tegen rechtsoverweging 11, waarin het hof als volgt heeft geoordeeld:

Het onderdeel klaagt dat het oordeel dat geen sprake is van een voorbehoud tot eenzijdige wijziging onbegrijpelijk is in het licht van de gedingstukken, nu ABN AMRO daarin ook heeft gewezen op hetgeen in de Seniorengids was opgenomen onder het kopje 'Wijzigingen" en het uit die tekst voortvloeiende voorbehoud tot eenzijdige wijziging46.. Het oordeel van het hof dat [verweerder] c.s. een rechtens afdwingbare aanspraak hebben op voortzetting van de bijdrage (rov. 11 eerste volzin) en het oordeel over de (on)mogelijkheden van afbouw van de bijdrage (rov. 12-16) kunnen dan ook, aldus het onderdeel geen stand houden.

Het onderdeel kan niet tot cassatie leiden omdat het hof niet uitdrukkelijk behoefde in te gaan op het betoog van ABN AMRO met betrekking tot het kopje "Wijzigingen" in de Seniorengids en de tekst daaronder. Hetgeen onder "Wijzigingen" is opgenomen ziet gezien de tekst: "Deze gids gaat uit van (...)" op de regeling in de Seniorengids en daarop hebben [verweerder] c.s. geen beroep gedaan.

Daarnaast dient m.i. voor hetgeen onder het kopje "Wijzigingen" is vermeld, hetzelfde te gelden als wat het hof - in cassatie niet bestreden - met betrekking tot de "Disclaimer" heeft geoordeeld, namelijk dat [verweerder] c.s. er geen rekening mee behoefden te houden dat dit ook betrekking had op de uit het beleid van (de rechtsvoorgangsters van) Fortis Bank voortvloeiende bijdrage.

Onderdeel 3 is gericht tegen de rechtsoverwegingen 14, 15, 16 en de eerste twee volzinnen van 17, waarin het hof als volgt heeft geoordeeld:

Het onderdeel klaagt dat het in de geciteerde rechtsoverwegingen tot uitdrukking komende oordeel dat [verweerder] c.s. ook ná invoering van de Zvw ongewijzigde instandhouding van de bijdrage mochten verlangen, onjuist, althans onbegrijpelijk is vanwege de omstandigheden van dit geval. Het onderdeel doet vervolgens een beroep op negen omstandigheden die alle eerder in de procedure zijn aangevoerd48.. Verdere toelichting ontbreekt.

Ik meen allereerst dat het onderdeel niet aan de eisen van art. 407 lid 2 Rv. voldoet omdat het niet uiteenzet waarom genoemde omstandigheden het oordeel van het hof onjuist of onbegrijpelijk maken. Daarnaast meen ik dat door de verwijzing naar (voornamelijk) stellingen uit de eerste aanleg, aan de Hoge Raad een herhaling van het feitelijke debat wordt voorgelegd en dat de cassatieprocedure daartoe niet dient.

Ten overvloede ga ik kort op het onderdeel in.

Het hof heeft - in cassatie niet bestreden - in de rechtsoverwegingen 12 en 13 beoordeeld of de wijziging van de wettelijke ziektekostenverzekering tot gevolg heeft dat Fortis Bank, gelet op het bepaalde in de art. 6:248 en 258 BW, mocht besluiten tot afbouw van de bijdrage zoals zij heeft gedaan. Het hof heeft daarbij in rechtsoverweging 14 onder ogen gezien dat de wetswijziging - in het algemeen bezien - weliswaar een ingrijpende verandering is van omstandigheden maar dat er, anders dan voor de werknemers waarvoor de CAO geldt, met de wetswijziging voor [verweerder] c.s. niets is veranderd nu de bijdrage voor ge(pre)pensioneerden nooit een wettelijke basis heeft gekend. Het hof heeft vervolgens geoordeeld dat het feit dat de premiebijdrage voor de betreffende groep werknemers door wijziging van de CAO wordt afgebouwd/afgeschaft onvoldoende is om te oordelen dat de bijdrage voor ge(pre)pensioneerden zoals [verweerder] c.s. in verband met de wetswijziging mag worden afgebouwd/afgeschaft. Het onderdeel komt niet op tegen dit oordeel zodat dit in cassatie tot uitgangspunt moet worden genomen. Het betoog dat het hof onvoldoende rekening zou hebben gehouden met het door ABN AMRO gestelde in diverse correspondentie vermelde verband tussen de bijdrage en de CAO, alsmede dat een recht op wijziging is voorbehouden, stuit af op hetgeen bij onderdelen 1 en 2 is opgemerkt nu het in die correspondentie steeds ging om de regeling in de Seniorengids.

Met betrekking tot de stellingen dat sprake zou zijn van een significante kostenverzwaring voor ABN AMRO en een voordeel voor [verweerder] c.s. als gevolg van het flankerende beleid van de overheid, heeft het hof in de rechtsoverwegingen 15 en 16 geoordeeld dat ABN AMRO deze stellingen onvoldoende heeft onderbouwd. Dit oordeel, dat een aan de feitenrechter voorbehouden uitleg van gedingstukken betreft, is gelet op de door het hof gegeven motivering niet onbegrijpelijk.

Ook onderdeel 3 kan mitsdien niet tot cassatie leiden.

Onderdeel 4 bouwt voort op de voorgaande onderdelen en behoeft om die reden geen bespreking meer.

De conclusie strekt tot verwerping.

De Procureur-Generaal bij de

Hoge Raad der Nederlanden

A-G