7.3.4 Waardering splitsbare en samenvoegbare vermogensbestanddelen

De derde factor die, zoals in paragraaf 3.1 aangegeven, volgens Van Dijck en Meussen ‘waardemoeilijkheden’ in de SW veroorzaakt (zie voor de andere twee factoren de beide vorige paragrafen), is de sterke aandacht die is uitgegaan naar splitsbare en samenvoegbare vermogensbestanddelen, zoals bijvoorbeeld incourante aandelenpakketten.1 Illustratief voor de problematiek is dan ook het in paragraaf 3.3 gegeven voorbeeld van de schenking van aandelen in een N.V.

Voor de waardering zou het, bij toepassing van een ‘zuiver’ objectief waardebegrip, in dat voorbeeld moeten gaan om de vraag welke waarde deze aandelen voor een willekeurige derde vertegenwoordigen. Het betrekken van deze derde in de oordeelsvorming levert, zoals in paragraaf 3.3 al aangegeven, allerminst een vereenvoudiging van het ‘waardeprobleem’ op. De vennootschap heeft in deze fictieve situatie immers drie aandeelhouders gekregen, die – afhankelijk van haar statuten – tot een geheel ander machtsevenwicht zal leiden dan in de werkelijk situatie waarin de schenker 45 aandelen overhoudt en de begiftigde in totaal 55 aandelen heeft.

Van Dijck en Meussen onderscheiden ook in deze problematiek tussen het waarde-oordeel en het waardebegrip. Het subjectieve waardebegrip voor de SW als verkrijgingsbelasting is, ervan uitgaande dat dát waardebegrip gehanteerd dient te worden, volgens hen niet moeilijk omdat het gaat om de waarde die de verkrijging voor de verkrijger, diens omstandigheden objectief meewegend, heeft. Het waarde-oordeel (welke waarde dient een verkrijger in redelijkheid, maatschappelijk gezien, aan de aandelen toe te kennen) is volgens hen bij incourante aandelen extreem moeilijk, waarbij geen specifieke fiscale kennis aan de orde komt (zoals bij ieder waarde-oordeel).2 Let wel, het gaat daarbij niet om het waarde-oordeel van de desbetreffende verkrijger, maar om een geobjectiveerd waarde-oordeel voor een subjectief waardebegrip.

De problematiek van de waardering van splitsbare en samenvoegbare vermogensbestanddelen wordt – zoals gemeld – veelal in beeld gebracht door middel van de verkrijging van aandelenpakketten in een N.V./B.V. Over welke waarde wordt schenkingsrecht geheven bij bijvoorbeeld de schenking door een vader/enig aandeelhouder van al zijn aandelen aan zijn vier kinderen?3 De rendementswaarde, in de veronderstelling dat deze maatstaf het best de waarde van een minderheidspakket tot uitdrukking brengt, of de intrinsieke waarde in de veronderstelling dat de verkrijgers een samenwerkende groep vormen?

Van Dijck en Meussen sluiten hun bespiegelingen over splitsbare en samenvoegbare vermogensbestanddelen als volgt af:

Zwemmer komt in vergelijkbare ‘schenkingsvoorbeelden’ van aandelenpakketten eveneens tot een nuancering van de objectivering van het waardebegrip. Zo hoeft niet slechts het kwantitatieve belang in een aandeelhoudersvergadering van belang te zijn, maar kan de ‘gewildheid’ van een bepaald pakket of het feit dat de verkrijgers tot een ‘samenwerkende groep’ behoren, mede van belang zijn.5 Het waarderen van de geschonken aandelen in het laatstgegeven geval als een ‘willekeurig’ minderheidspakket, zou de maatschappelijke werkelijkheid miskennen. Vermeden dient te worden dat de waarde van die aandelen in belangrijke mate zou verschillen indien de schenking daarvan aan ééen kind zou plaatsvinden, of aan vier kinderen in mede-eigendom dan wel aan één kind, maar in vier porties. Een ‘vast recept’ kan volgens hem echter niet gegeven worden omdat de ‘feitelijke schakeringen’ daarvoor te groot zijn.6

In de woorden van Zwemmer:

Van Dijck, Meussen en Zwemmer wijzen ten slotte zonder meer de gedachte van de hand dat bij de verkrijger als waarde van de verkrijging moet worden beschouwd, de waardevermeerdering die – door het ontstaan van een meerderheidspakket – bij de reeds aanwezig aandelen van de verkrijger optreedt.8