HR, 16-04-2002, nr. 03741/00

"in of omstreeks de periode 24 juli 1998 tot en met 27 juli 1998 te Amsterdam en/of Beverwijk, althans in Nederland tezamen en in vereniging met een ander of anderen, althans alleen, opzettelijk (en met voorbedachten rade) [slachtoffer] van het leven heeft beroofd, immers heeft/hebben verdachte en/of (een of meer van) zijn mededader(s) met dat opzet (en na kalm beraad en rustig overleg), die [slachtoffer] gewurgd en/of verstikt, in elk geval die [slachtoffer] dusdanig letsel toegebracht dat hij als gevolg daarvan (door verstikking) is overleden en/of die [slachtoffer] (ter verstikking) in het water gegooid, ten gevolge waarvan voornoemde [slachtoffer] is overleden."

"in of omstreeks de periode van 24 juli 1998 tot en met 27 juli 1998 in Nederland tezamen en in vereniging met anderen, opzettelijk en met voorbedachten rade [slachtoffer] van het leven heeft beroofd, immers hebben verdachte en een of meer van zijn mededaders met dat opzet en na kalm beraad en rustig overleg, die [slachtoffer] verstikt en die [slachtoffer] in het water gegooid, tengevolge waarvan voornoemde [slachtoffer] is overleden."

"Ik heb de sectie op [slachtoffer] gedaan. Een opmerkelijk aspect bij de sectie was de aanwezigheid van stipvormige bloedinkjes in de bindvliezen van de ogen en oogleden. Deze stipjes ontstaan als er te hoge bloeddruk in het hoofd ontstaat. Dit kan het geval zijn bijvoorbeeld bij wurging.

Een opmerkelijk punt van bevindingen waren de stipvormige bloedinkjes in het slijmvlies van het nierbekken. Dit is karakteristiek bij verstikking en deze bloedinkjes kunnen niet na het overlijden ontstaan.

Mijn bevindingen zijn verenigbaar met verstikking. Een stelliger uitspraak kan ik in deze situatie niet doen, omdat het lichaam aangetroffen is in het water en dood door verdrinking niet uitgesloten kan worden. In de longen zijn geen waterbestanddelen aangetroffen, maar dit sluit niet uit dat de dood door verdrinking is ingetreden. Het aantreffen van stipvormige bloedinkjes is evenwel een contra-indicatie voor dood door verdrinking."

'Mijns inziens is het hoge gewicht van de longen en de vulling van de longblaasjes met eiwithoudende stof een belangrijke bevinding. In de stervensfase kan een hartritmestoornis optreden. Een hartritmestoornis kan longoedeem veroorzaken.'

'Een fatale hartritmestoornis kan niet worden uitgesloten. In geval van stress en hoge bloeddruk kan een hartritmestoornis optreden.'"

"Met betrekking tot de doodsoorzaak van het slachtoffer, [slachtoffer], overweegt het hof het volgende. Uit het sectierapport van de arts-patholoog R. Visser en zijn daarop bij de rechter-commissaris en ter terechtzitting gegeven toelichting blijkt dat de sectiebevindingen verenigbaar zijn met verstikking als doodsoorzaak en dat geen andere doodsoorzaak is aangetroffen. Er is geen enkele aanwijzing dat deze verstikking of dit fatale zuurstoftekort (spontaan) op natuurlijke wijze is ontstaan - zo dat al mogelijk is - dan wel het gevolg is van een ziekelijke afwijking. () Het hof acht dan ook wettig en overtuigend bewezen dat het slachtoffer door toedoen van verdachte en zijn mededaders met opzet is verstikt.

Zoals ook is vooropgesteld in de in het middel genoemde arresten HR 13 mei 1997, NJ 1998, 318 m.nt. Sch., HR 30 maart 1999, NJ 1999, 451 m.nt. 'tH, HR 27 januari 1998, NJ 1998, 404 m.nt. JR en HR 27 juni 2000, NJ 2000, 580 heeft als uitgangspunt te gelden dat het is voorbehouden aan de rechter die over de feiten oordeelt om van het beschikbare materiaal datgene tot het bewijs te bezigen wat hem uit een oogpunt van betrouwbaarheid daartoe dienstig voorkomt en datgene terzijde te stellen wat hij voor het bewijs van geen waarde acht, zonder dat hij van zijn oordeel over de keuze en de betrouwbaarheid van het gebezigde bewijsmateriaal nadere rekenschap hoeft af te leggen. Door de wetgever en door de Hoge Raad zijn op dit uitgangspunt uitzonderingen aangebracht, op grond waarvan nadere redengeving van de feitenrechter wordt verlangd omtrent de betrouwbaarheid van het door hem gebezigde bewijsmateriaal (zie voor een overzicht van de rechtspraak op dit punt de conclusie van mijn ambtgenoot Wortel voor HR 27 juni 2000, NJ 2000, 580).

Naar het mij voorkomt doet een dergelijke uitzondering zich hier niet voor. Anders dan in de gevallen waarin de Hoge Raad een nadere redengeving verlangde is hier geen sprake van door de getuige-deskundige afgelegde verklaring die de betrouwbaarheid van door het hof tot het bewijs gebezigd bewijsmateriaal bestrijdt. Schumacher heeft immers slechts verklaard dat de bevindingen van de patholoog dr. R. Visser niet uitsluiten dat het slachtoffer ten gevolge van een hartritmestoornis is overleden. Zijn betoog houdt uitdrukkelijk niet in dat verstikking de doodsoorzaak niet kan zijn geweest. Het valt dan ook moeilijk in te zien wat het hof, nadat het op grond van de hem voorbehouden selectie en waardering van het (overige) bewijsmateriaal tot de overtuiging was gekomen dat het slachtoffer door verstikking om het leven is gebracht, nader - dan het heeft gedaan - had kunnen overwegen omtrent het verweer dat de gegevens van het sectierapport de mogelijkheid van een natuurlijke dood openlaat.

Ik wijs er nog op dat niet is bewezenverklaard dat het slachtoffer is gewurgd, maar dat verzoeker hem tezamen met een of meer mededaders heeft verstikt. De wijze waarop dat is geschied laat de mogelijkheid open dat het slachtoffer door de daders in een zo grote stress is gebracht dat hij door een tot verstikking leidende hartritmestoornis is getroffen. Deze mogelijkheid is in overeenstemming met het oordeel van de deskundige Schumacher. Dat het hof - door de verstikking van het slachtoffer ten laste van de daders te bewijzen - de mogelijkheid van een onafhankelijke, tussenbeide komende doodsoorzaak (à la het in `Magnolia' verfilmde geval waarin iemand van een hoge flat wordt geworpen, welke persoon halverwege de val dodelijk wordt getroffen door een verdwaalde kogel afkomstig van een schietpartij elders in die flat) kennelijk onwaarschijnlijk heeft geacht omdat daarvoor geen aanwijzing is gevonden, is niet onbegrijpelijk (cf. HR 31 oktober 2000, NJ 2001, 238 m.nt. Sch). In zoverre faalt het middel.

De tweede klacht van het middel betoogt voor het overige dat uit de bewijsmiddelen niet kan worden afgeleid dat verzoeker degene is die het slachtoffer heeft verstikt.

Uit de tot het bewijs gebezigde verklaring van [medeverdachte] (bewijsmiddel 5, zie hierboven onder 6) volgt

Het derde middel betoogt dat het hof in strijd met het voorschrift van artikel 342 Sv tot het bewijs heeft gebezigd een getuigenverklaring die niet alleen door de getuige zelf waargenomen feiten of omstandigheden betreft maar tevens een mening, conclusie of gissing inhoudt.

De in het middel bedoelde verklaring van de getuige [betrokkene 2] luidt als volgt, waarbij de door het middel gewraakte zinsdelen cursief zijn weergegeven:

Naar mijn mening geven de gecursiveerde zinnen in deze verklaring, mede gelet op de context waarin deze moeten worden geplaatst, slechts de bij de getuige opgekomen gedachte weer bij het waarnemen van de door hem beschreven situatie, in samenhang met zijn herinnering aan het tussen `[betrokkene 3]', verzoeker en deze getuige gevoerde gesprek (vgl. bijvoorbeeld HR 30 oktober 1984, NJ 1985, 320; voor een overzicht van de rechtspraak op dit punt zie Melai c.s., art. 342, aant. 21). Van een ongeoorloofde inbreuk op de rolverdeling in het strafproces, in die zin dat door het opnemen van deze getuigenverklaring als bewijsmiddel een voorschot zou zijn genomen op de aan de rechter voorbehouden bewijsbeslissing, is mijns inziens dan ook geen sprake. Ook het derde middel faalt.

Het vierde middel betreft de veroordeling ter zake van "het deelnemen aan een organisatie die tot oogmerk heeft het medeplegen van misdrijven". Het middel betoogt dat uit de bewijsmiddelen niet kan worden afgeleid dat verzoeker in zijn algemeenheid wist dat de betrokken organisatie tot oogmerk had op het plegen van misdrijven c.q. dat die organisatie telkens heroïne binnen en/of buiten het grondgebied van Nederland beoogde te brengen.

Het hof heeft bewezenverklaard dat verzoeker:

Tot de door het hof gebezigde bewijsmiddelen behoort de volgende verklaring van [betrokkene 3] (bewijsmiddel 14):

Bewijsmiddel 18 bevestigt deze vorm van betrokkenheid.

In de hiervoor weergegeven bewezenverklaring ligt besloten dat verzoeker wist van het oogmerk van de organisatie. Dit oordeel heeft het hof kennelijk gegrond op de hierboven aangehaalde verklaring, nu daaruit blijkt dat verzoeker al voordat hij zijn medewerking verleende aan het heroïnetransport wist dat "de groep" zich bezighield met handel in heroïne. Dit oordeel behoefde geen nadere motivering.

Dit oordeel ligt overigens geheel in de lijn van HR 18 november 1997, NJ 1998, 225, m.nt. JdH, waarin is beslist dat voor deelneming aan een organisatie als bedoeld in art. 140 Sr voldoende is dat de betrokkene in zijn algemeenheid weet (in de zin van onvoorwaardelijk opzet) dat de organisatie tot oogmerk heeft het plegen van misdrijven en dat de betrokkene geen wetenschap hoeft te hebben van één of meer concrete misdrijven die door de organisatie worden beoogd.

Het vijfde middel betoogt dat de motivering van de opgelegde straf ontoereikend is omdat het hof ter zitting van 29 februari 2000 was verzocht om een psychologisch rapport van verzoeker te laten opmaken, terwijl het hof op dat verzoek niet heeft beslist en evenmin heeft aangegeven waarom het hof psychologische rapportage niet van belang heeft geacht voor het bepalen van de strafmaat.

Het arrest is gewezen naar aanleiding van de terechtzittingen in eerste aanleg van 9, 11, 17 en 19 augustus en die in hoger beroep van 25 mei, 11 juli en 27 juli 2000. Uit de processen-verbaal van de zittingen van 27 april 2000 en 25 mei 2000, de twee zittingen die volgden op die van 29 februari 2000, alwaar namens verzoeker dezelfde raadsman is verschenen, blijkt dat het onderzoek aldaar telkens opnieuw is aangevangen, omdat de samenstelling van het hof was gewijzigd. Dit brengt mee dat het verzoek opnieuw had moeten worden gedaan om het hof ertoe te bewegen daarop uitdrukkelijk een beslissing te nemen (vgl. HR 19 januari 1993, NJ 1994, 217, en HR 20 februari 1996, NJ 1996, 424 m.nt. 'tH). De klacht dat de bestreden uitspraak onvoldoende met redenen is omkleed omdat het hof niet op het verzoek is ingegaan, faalt dus.

De klacht dat artikel 6 EVRM is geschonden omdat door niet op het verzoek te beslissen aan de verdediging een voorbereidingsmogelijkheid is ontnomen, faalt eveneens. De verdediging heeft immers zichzelf deze mogelijkheid ontnomen door het verzoek niet te herhalen.

Het zesde middel voert aan dat de door de getuige [medeverdachte] afgelegde verklaring niet volledig in het proces-verbaal van de terechtzitting van 25 mei 2000 is opgenomen en dat dit moet leiden tot nietigheid van het onderzoek in hoger beroep.

Ter terechtzitting van 25 mei 2000 is als getuige gehoord de medeverdachte [medeverdachte]. Het proces-verbaal van deze zitting luidt, voor zover hier van belang:

De voorzitter deelt mede dat die verklaring als bijlage aan dit proces-verbaal zal worden gehecht en dat de inhoud daarvan als hier ingelast dient te worden beschouwd."

"De verdachte () verklaart hetgeen als zijn verklaring in het arrest is weergegeven, en voorts nog het volgende: ()"