NB: in de beklagzaak van de vader [klager 5], (19/03638) heeft de rechtbank ook het beklag (voorwaardelijk) gegrond verklaard en de (voorwaardelijke) teruggave gelast van dezelfde goederen.
HR, 04-02-2020, nr. 19/03650 B
ECLI:NL:HR:2020:184
- Instantie
Hoge Raad
- Datum
04-02-2020
- Zaaknummer
19/03650 B
- Vakgebied(en)
Strafrecht algemeen (V)
Strafprocesrecht (V)
- Brondocumenten en formele relaties
ECLI:NL:HR:2020:184, Uitspraak, Hoge Raad (Strafkamer), 04‑02‑2020; (Cassatie, Beschikking)
Conclusie: ECLI:NL:PHR:2019:1420
ECLI:NL:PHR:2019:1420, Conclusie, Hoge Raad (Advocaat-Generaal), 10‑12‑2019
Arrest Hoge Raad: ECLI:NL:HR:2020:184
- Vindplaatsen
Uitspraak 04‑02‑2020
Inhoudsindicatie
OM-cassatie. Beklag, beslag ex art. 94 Sv op gegevensdragers onder kla(a)g(st)er(s) i.v.m. onderzoek naar OMG Caloh Wagoh, art. 552a Sv. Het oordeel van de Rb dat het belang van de kla(a)g(st)er(s) bij teruggave van in de beschikking van de Rb vermelde gegevensdragers “thans, na een half jaar”, zwaarder moet wegen dan het belang van Sv, is zonder nadere motivering, die ontbreekt, niet begrijpelijk. HR merkt t.a.v. gelasten van de teruggave van de goederen “indien daarover op 28 juni 2019 door het OM nog geen beslissing is genomen” op dat de wet geen “voorwaardelijke teruggave” kent. Is de rechter van oordeel dat het belang van Sv zich (nog) verzet tegen de teruggave van de inbeslaggenomen voorwerpen, dan dient hij het klaagschrift waarin de teruggave van die voorwerpen wordt verzocht ongegrond te verklaren. Is daarvan geen sprake, dan dient in de regel teruggave te worden gelast (vgl. ECLI:NL:HR:2019:1692). Samenhang met 9 andere beschikkingen. Volgt gedeeltelijke vernietiging en terugwijzing naar de Rb.
Partij(en)
HOGE RAAD DER NEDERLANDEN
STRAFKAMER
Nummer 19/03650
Datum 4 februari 2020
BESCHIKKING
op het beroep in cassatie tegen een beschikking van de Rechtbank Midden-Nederland, zittingsplaats Utrecht, van 28 mei 2019, nummer RK 19/687, op een klaagschrift als bedoeld in art. 552a Sv, ingediend
door
[klager 4],
geboren te [geboorteplaats] op [geboortedatum] 1991,
hierna: de klager.
1. Procesverloop in cassatie
Het beroep is ingesteld door het openbaar ministerie. Het heeft bij schriftuur een cassatiemiddel voorgesteld. De schriftuur is aan deze beschikking gehecht en maakt daarvan deel uit.
De advocaat-generaal T.N.B.M. Spronken heeft geconcludeerd tot vernietiging van de bestreden beschikking voor zover de rechtbank het beklag ten aanzien van bepaalde inbeslaggenomen voorwerpen (voorwaardelijk) gegrond heeft verklaard en de teruggave daarvan heeft gelast per 28 juni 2019 en tot terugwijzing van de zaak naar de rechtbank opdat de zaak in zoverre op het bestaande klaagschrift opnieuw wordt behandeld en afgedaan.
2. Beoordeling van het cassatiemiddel
2.1
Het cassatiemiddel klaagt onder meer dat het oordeel van de rechtbank dat het belang van de klager bij teruggave van 31 in de beschikking van de rechtbank vermelde goederen “thans, na een half jaar”, zwaarder moet wegen dan het belang van strafvordering, zonder nadere motivering, die ontbreekt, niet begrijpelijk is.
2.2
Het cassatiemiddel slaagt. De redenen daarvoor staan vermeld in de conclusie van de advocaat-generaal onder 5.3.
2.3
Naar aanleiding van de gegrondverklaring door de rechtbank van het beklag ten aanzien van de hierboven genoemde goederen “per 28 juni 2019” en het gelasten van de teruggave daarvan aan de klager “indien daarover op 28 juni 2019 door het OM nog geen beslissing is genomen” merkt de Hoge Raad nog het volgende op. De wet voorziet niet in de mogelijkheid van een voorwaardelijke beslissing over strafvorderlijk inbeslaggenomen voorwerpen. Is de rechter van oordeel dat het belang van strafvordering zich (nog) verzet tegen de teruggave van de inbeslaggenomen voorwerpen, dan dient hij het klaagschrift waarin de teruggave van die voorwerpen wordt verzocht ongegrond te verklaren. Is daarvan geen sprake, dan dient in de regel teruggave te worden gelast (vgl. HR 12 november 2019, ECLI:NL:HR:2019:1692).
2.4
De wet voorziet er ook niet in dat - zoals in de onderhavige zaak en de daarmee samenhangende zaak met nummer 19/03638 is beslist - de teruggave wordt gelast van voorwerpen ten aanzien waarvan in een andere zaak een last tot teruggave aan een andere klager is of wordt gegeven.
2.5
Gelet op de beslissing die hierna volgt, is bespreking van het restant van het cassatiemiddel niet nodig.
3. Beslissing
De Hoge Raad:
- vernietigt de beschikking van de rechtbank, maar uitsluitend voor zover betrekking hebbend op de 31 voorwerpen ten aanzien waarvan het beklag “per 28 juni 2019” gegrond is verklaard en waarvan de teruggave aan de klager is gelast “indien daarover op 28 juni 2019 door het OM nog geen beslissing is genomen”;
- wijst de zaak terug naar de rechtbank Midden-Nederland, opdat de zaak in zoverre opnieuw wordt behandeld en afgedaan;
- verwerpt het beroep voor het overige.
Deze beschikking is gegeven door de vice-president W.A.M. van Schendel als voorzitter, en de raadsheren A.L.J. van Strien en M.T. Boerlage, in bijzijn van de waarnemend griffier H.J.S. Kea, en uitgesproken ter openbare terechtzitting van 4 februari 2020.
Conclusie 10‑12‑2019
Inhoudsindicatie
OM-cassatie. Beklag, beslag ex art. 94 Sv op gegevensdragers onder kla(a)g(st)er(s) i.v.m. onderzoek naar OMG Caloh Wagoh, art. 552a Sv. Het oordeel van de Rb dat het belang van de kla(a)g(st)er(s) bij teruggave van in de beschikking van de Rb vermelde gegevensdragers “thans, na een half jaar”, zwaarder moet wegen dan het belang van Sv, is zonder nadere motivering, die ontbreekt, niet begrijpelijk. HR merkt t.a.v. gelasten van de teruggave van de goederen “indien daarover op 28 juni 2019 door het OM nog geen beslissing is genomen” op dat de wet geen “voorwaardelijke teruggave” kent. Is de rechter van oordeel dat het belang van Sv zich (nog) verzet tegen de teruggave van de inbeslaggenomen voorwerpen, dan dient hij het klaagschrift waarin de teruggave van die voorwerpen wordt verzocht ongegrond te verklaren. Is daarvan geen sprake, dan dient in de regel teruggave te worden gelast (vgl. ECLI:NL:HR:2019:1692). Samenhang met 9 andere beschikkingen. Volgt gedeeltelijke vernietiging en terugwijzing naar de Rb.
Partij(en)
PROCUREUR-GENERAAL
BIJ DE
HOGE RAAD DER NEDERLANDEN
Nummer 19/03650 B
Zitting 10 december 2019
CONCLUSIE
In de zaak
[klager 4],
geboren te [geboorteplaats] op [geboortedatum] 1991,
hierna: de klager
1. Inleiding
1.1.
De rechtbank Midden-Nederland, zittingsplaats Utrecht, heeft bij beschikking van 28 mei 2019 beslist tot gegrondverklaring van het door klager ingestelde beklag met betrekking tot het in de beschikking aangeduide geldbedrag, en tot teruggave daarvan. Voorts heeft de rechtbank het beklag gegrond verklaard ten aanzien van de in de beschikking aangeduide 31 goederen “indien daarover op 28 juni 2019 door het OM nog geen beslissing is genomen” en heeft de rechtbank daarvan ook de teruggave gelast van die goederen aan klager “indien daarover op 28 juni 2019 door het OM nog geen beslissing is genomen”.1.Ten slotte heeft de rechtbank klager niet-ontvankelijk verklaard in zijn beklag ten aanzien van vijf overige goederen als aangegeven in de beschikking.
1.2.
Er bestaat samenhang met negen andere zaken. In deze zaken zal ik vandaag ook concluderen.
1.3.
Uit de gedingstukken blijkt dat het in deze zaak en in de samenhangende zaken gaat om het volgende. In het kader van een strafrechtelijk onderzoek naar de motorclub ‘[A] MC’ hebben bij een grootschalige actie op 21 november 2018 op 40 locaties doorzoekingen plaatsgevonden, waarbij naast andere goederen, in totaal ongeveer 700 digitale gegevensdragers in beslag zijn genomen. Het onderzoek door politie en justitie naar de inbeslaggenomen gegevensdragers richt zich op het uitlezen daarvan en de (mogelijke) communicatie tussen klagers en degenen die in dit onderzoek als verdachte zijn aangemerkt. Het gaat daarbij om twee verdachten, een bestuurder van de motorclub, [betrokkene 1] (bijnaam: [betrokkene 1]) en [betrokkene 2]. Zij worden verdacht van deelname aan een criminele organisatie en betrokkenheid bij de liquidatie van [betrokkene 3]. Met betrekking tot de liquidatie zijn eerder vier verdachten aangehouden, waarvan drie lid van de motorclub [A].
1.4.
De rechtbank heeft, zoals gezegd, in de onderhavige zaak bij beschikking van 28 mei 2019 het beklag op grond van art. 552a Sv tegen de inbeslagneming van 31 voorwerpen (waaronder gegevensdragers) onder de klager gegrond verklaard per 28 juni 2019, indien daarover op die datum door het openbaar ministerie nog geen beslissing tot teruggave is genomen.
1.5.
Het cassatieberoep is ingesteld namens het openbaar ministerie en mr. H.H.J. Knol, plaatsvervangend officier van justitie bij het arrondissementsparket Midden-Nederland, heeft één middel van cassatie voorgesteld.
2. Het oordeel van de rechtbank
2.1.
De beschikking van de rechtbank houdt onder meer het volgende in:
‘’‘’De rechtbank gaat bij de beoordeling van het onderhavige beklag uit van de navolgende feiten en omstandigheden:
‘’ 1. onder klager is op 21 november 2018 op de locatie [c-straat 1] te [plaats] een (groot) aantal goederen in beslag genomen (zie beslaglijst die als bijlage I is gevoegd);
‘’ 2. klager heeft geen afstand gedaan van hetgeen in beslag is genomen. (…)Overwegingen
‘’De raadsman van klager heeft aangevoerd dat klagers eigenaar zijn van de inbeslaggenomen goederen; zij hebben hier geen afstand van gedaan. De goederen zijn niet door enig strafbaar feit verkregen of onttrokken aan een rechthebbende. Door de voortduring van het beslag is er de nodige financiële schade. Het klaagschrift dient dan ook gegrond te worden verklaard.
‘’ Ter zitting heeft de raadsman aangevuld dat het klaagschrift met name betrekking heeft op de inbeslaggenomen gegevensdragers en het geldbedrag van € 900,00. De raadsman heeft daartoe aangevoerd dat het OM geen grondslag meer heeft om deze goederen na 6 maanden nog langer in beslag te houden. Bij deze stand van het onderzoek is de waarheidsvinding daar niet meer mee gediend. Primair heeft de raadsman verzocht om teruggave van de goederen danwel een tijdslimiet te stellen van maximaal anderhalve maand om deze goederen te retourneren.
‘’ Voorts heeft de raadsman ter zitting aangegeven dat de twee auto’s (een Peugeot en een Seat type Ibiza), het paspoort van klager [klager 4], de werkpas van de partner van [klager 5], de horloges en de administratie van [betrokkene 1] zijn teruggegeven en dat klagers afstand hebben gedaan van de spullen die op naam staan van [betrokkene 4].
‘’De officier van justitie heeft zich op het standpunt gesteld dat ten aanzien van een groot aantal goederen er op dit moment nog een onderzoeksbelang is. Dat maakt dat het OM zich verzet tegen de teruggave van:C.01.04.001 harde schijf
‘’ C.01.04.003 Motorola
‘’ C.03.01.003 Acer smartphone
‘’ C.03.01.005 Blackberry
‘’ C.04.01.002 laptop Samsung
‘’ C.04.01.003 tablet Samsung
‘’ C.10.01.002 USB stick
‘’ C.1005.007 Samsung
‘’ C.10.05.008 Blackberry
‘’ C.13.01.011 Samsung
‘’ C.13.03.001 Samsung roze
‘’ C.15.02.001 HP laptop
‘’ C.15.01.002 laptop (moet zijn C.15.02.002)
‘’ C.16.02.001 USB stick
‘’ C.16.03.001 Ipad
‘’ C.16.03.002 Samsung Story
‘’ C.16.06.001 Samsung
‘’ C.16.07.001 Ipod
‘’ C.16.07.002 Samsung
‘’ C.16.08.001 Acer
‘’ C1.01.001.002 Samsung
‘’ C1.01.001.003 USB stick
‘’ C3.01.001.002 mobiele telefoon Moto.
‘’ Bovenstaande digitale gegevensdragers konden niet volledig worden uitgelezen. Aangezien er nog geen inhoudelijk onderzoek plaats heeft kunnen vinden aan deze goederen, is het onderzoeksbelang nog onverkort van kracht. Het onderzoek richt zich op communicatie tussen klagers en verdachten in het onderzoek.
‘’ Ter zitting heeft de officier van justitie aangegeven dat alle gegevensdragers (tussentijds) zullen worden teruggegeven als deze zijn onderzocht. De officier van justitie heeft zich op het standpunt gesteld dat het klaagschrift voor wat betreft deze goederen vooralsnog ongegrond dient te worden verklaard.
‘’Ten aanzien C.12.01.001, het geldbedrag van € 900,00, heeft de officier van justitie zich op het standpunt gesteld dat dit kan worden teruggegeven aan klagers.
‘’Ten aanzien van C. 10.07.001, een flesje met hasj olie, heeft de officier van justitie zich op het standpunt gesteld dat het bezit mogelijk strafbaar is en dat nader onderzoek hier uitsluitsel over zal moeten geven.Ook ten aanzien van onderstaande goederen heeft de officier van justitie zich op het standpunt gesteld dat het onderzoeksbelang zich verzet tegen teruggave:
‘’ C.01.03.002 handboek 1% motorclubsC.10.06.002 map notulen MC vergaderingC.13.01.013 MC administratieC.16.03.003 papieren over regels MCC.10.05.006 Alcatel telefoonC.13.01.012 Samsung telefoonC.13.04.001 Samsung telefoon
‘’ De volgende goederen zijn volgens de officier van justitie teruggegeven aan klager:
C.01.04.001 harde schijfC.15.02.001 HP laptopC.16.03.002 Samsung StoryC.16.07.001 IpodC.16.08.001 Acer.De volgende goederen staan volgens de officier van justitie wel op de beslaglijst maar zijn nooit daadwerkelijk inbeslaggenomen.
C.01.01.001 hesje [A]
C.01.01.002 hesje [A]
C.01.01.003 trui [A]
C.01.02.002 audi sleutel
C.01.04.004 sleutel seat
C.10.06.003 diverse batches MC
C.14.02.001 motorhesje MC [A]
C.15.01.001 hesje [A]
C.16.04.001 mc hesje
Wat betreft de overige goederen op bijlage I dient het klaagschrift volgens de officier van justitie niet-ontvankelijk te worden verklaard, omdat deze goederen zijn of worden geretourneerd aan beslagene.
De rechtbank overweegt dat na verkregen machtiging van de rechter-commissaris te Den Haag een groot aantal huiszoekingen zijn gedaan in het kader van een grootschalig onderzoek dat zich richt op de verdenking dat [A] MC een criminele organisatie is. In dat kader zijn als verdachten [betrokkene 1] en [betrokkene 2] aangehouden. In hoger beroep zijn door het Gerechtshof te Den Haag geen ernstige bezwaren aangenomen voor voornoemde verdenking. Over de redenen dat bij klager huiszoeking is gedaan is in het kader van het onderzoeksbelang geen mededeling gedaan. Klager is en wordt evenwel tot op de dag van vandaag niet als verdachte in dit onderzoek aangemerkt. Hetgeen van de zijde van het openbaar ministerie is aangevoerd rechtvaardigt naar het oordeel van de rechtbank niet veel langer de conclusie dat het belang van strafvordering zich in dit geval verzet tegen de beëindiging van het beslag. Hoewel een groot aantal gegevensdragers in beslag is genomen en het begrijpelijkerwijs veel tijd kost om alles te doorzoeken is de rechtbank van oordeel dat het belang van klager bij teruggave van de gegevensdragers thans, na een halfjaar, zwaarder moet wegen. De rechtbank stelt een termijn van één maand waarbinnen het onderzoek dient te worden afgerond. De rechtbank zal het klaagschrift dan ook per 28 juni 2019 gegrond verklaren ten aanzien van de gegevensdragers en de hierna te noemen goederen waarover op 28 juni 2019 door het OM nog geen beslissing is genomen en de teruggave daarvan gelasten:C.10.07.001 flesje met hasj olieC.01.03.002 handboek 1% motorclubsC.10.06.002 map notulen MC vergaderingC.13.01.013 MC administratieC.16.03.003 papieren over regels MCC.10.05.006 Alcatel telefoonC.13.01.012 Samsung telefoonC.13.04.001 Samsung telefoonWat betreft de volgende goederen dient klager niet-ontvankelijk te worden verklaard in zijn beklag omdat deze zijn teruggegeven aan klager:
C.01.04.001 harde schijfC.1502.001 HP laptopC.1603.002 Samsung StoryC.16.07.001 IpodC.16.08.001 Acer.
De rechtbank zal geen beslissing nemen ten aanzien van de volgende goederen omdat klager hiervan afstand heeft gedaan:C.10.04.005 rijbewijs [betrokkene 4]C.10.04.007 creditcardC.10.04.008 pinpas [betrokkene 4]C.10.04.009 pinpas [betrokkene 4]C.16.05.001 paspoort [betrokkene 5]C.10.04.006 tankpas voor [kenteken 1]C.10.04.10 deel 1 [kenteken 1]C.10.04.011 deel 1 [kenteken 1]C.10.01.001 6 pillen in 4 zakjesC.10.03.001 2 patronenC.10.04.002 pillen in brillenkokerC.10.04.004 doosje met roze pillenC.10.05.001 jammer.De rechtbank zal ook geen beslissing nemen met betrekking tot de volgende goederen omdat deze niet in beslag zijn genomen:C.01.01.001 hesje [A]
C.01.01.002 hesje [A]
C.01.01.003 trui [A]
C.01.02.002 audi sleutel
C.01.04.004 sleutel seat
C.10.06.003 diverse batches MC
C.14.02.001 motorhesje MC [A]
C.15.01.001 hesje [A] C.16.04.001 mc hesje.Beslissing
De rechtbank:
- -
verklaart het beklag gegrond ten aanzien van C.12.01.001, te weten het geldbedrag van € 900,00;
- -
gelast de teruggave van het inbeslaggenomene C.12.01.001, te weten het geldbedrag van € 900,00 aan klager;
- verklaart het beklag per 28 juni 2019 gegrond ten aanzien van de volgende goederen, indien daarover op 28 juni 2019 door het OM nog geen beslissing is genomen:
C.01.04.001 harde schijf
C.01.04.003 Motorola
C.03.01.003 Acer smartphone
C.03.01.005 Blackberry
C.04.01.002 laptop Samsung
C.04.01.003 tablet Samsung
C.10.01.002 USB stick
C.10.05.007 Samsung
C.10.05.008 Blackberry
C.13.01.011 Samsung
C.13.03.001 Samsung roze
C.15.02.001 HP laptop
C.15.01.002 laptop (moet zijn C. 15.02.002)
C.16.02.001 USB stick
C.16.03.001 Ipad
C.16.03.002 Samsung Story
C.16.06.001 Samsung
C.16.07.001 Ipod
C.16.07.002 Samsung
C.16.08.001 Acer
C.1.01.001.002 Samsung
C.1.01.001.003 USB stick
C.3.01.001.002 mobiele telefoon Moto
C.10.07.001 (flesje met hasj olie)
C.01.03.002 handboek 1% motorclubsC.10.06.002 map notulen MC vergaderingC.13.01.013 MC administratieC.16.03.003 papieren over regels MCC.10.05.006 Alcatel telefoonC.13.01.012 Samsung telefoonC.13.04.001 Samsung telefoon
- gelast de teruggave van het inbeslaggenomene, te weten
C.01.04.001 harde schijf
C.01.04.003 Motorola
C.03.01.003 Acer smartphone
C.03.01.005 Blackberry
C.04.01.002 laptop Samsung
C.04.01.003 tablet Samsung
C.10.01.002 USB stick
C.10.05.007 Samsung
C.10.05.008 Blackberry
C.13.01.011 Samsung
C.13.03.001 Samsung roze
C.15.02.001 HP laptop
C.15.01.002 laptop (moet zijn C. 15.02.002)
C.16.02.001 USB stick
C.16.03.001 Ipad
C.16.03.002 Samsung Story
C.16.06.001 Samsung
C.16.07.001 Ipod
C.16.07.002 Samsung
C.16.08.001 Acer
C.1.01.001.002 Samsung
C.1.01.001.003 USB stick
C.3.01.001.002 mobiele telefoon Moto
C.10.07.001 (flesje met hasj olie)
C.01.03.002 handboek 1% motorclubs
C.10.06.002 map notulen MC vergadering
C.13.01.013 MC administratie
C.16.03.003 papieren over regels MC
C.10.05.006 Alcatel telefoon
C.13.01.012 Samsung telefoon
C.13.04.001 Samsung telefoonaan klager, indien daarover op 28 juni 2019 door het OM nog geen beslissing is genomen;- verklaart klager niet-ontvankelijk in zijn beklag ten aanzien van de volgende goederen en de overige goederen op bijlage I:
C.01.04.001 harde schijfC.15.02.001 HP laptopC.16.03.002 Samsung StoryC.16.07.001 IpodC.16.08.001 Acer.’’
3. Het middel
3.1.
Het middel komt op tegen de (gedeeltelijke) gegrondverklaring van het klaagschrift en is gebaseerd op twee klachten.
3.2.
Primair wordt aangevoerd dat uit de overwegingen van de rechtbank niet expliciet blijkt dat zij de maatstaf heeft aangelegd dan wel heeft toegepast die geldt bij de beoordeling van een klaagschrift van de beslagene tegen een op de voet van art. 94 Sv gelegd beslag.2.Dit brengt volgens de steller van het middel mee dat de bestreden beschikking ontoereikend is gemotiveerd.3.
3.3.
Subsidiair wordt gesteld dat het oordeel van de rechtbank dat "het belang van klager bij teruggave van de gegevensdragers thans, na een half jaar, zwaarder moet wegen", zonder nadere motivering, die ontbreekt, niet begrijpelijk is. Daarbij wordt gewezen op rechtspraak van de Hoge Raad met betrekking tot de weging van de proportionaliteit en subsidiariteit van het beslag in het kader van de beklagprocedure.4.
Uit deze jurisprudentie leidt de steller van het middel af dat slechts in uitzonderlijke gevallen sprake is van onrechtmatig voortduren van beslag op grond van disproportionaliteit vanwege het verstreken tijdsverloop na de inbeslagname. Van de beklagrechter mag dan worden verlangd dat hij blijk geeft van een zorgvuldige belangenafweging door aandacht te besteden aan de bijzonderheden van het geval en daarbij helder motiveert waarom de persoonlijke belangen van klager in casu zwaarder dienen te wegen dan het strafvorderlijk belang bij handhaving van het beslag.5.
3.4.
In het onderhavige geval heeft de officier van justitie blijkens het voorlopig standpunt OM aangevoerd dat:
(i) op 21 november 2018 in het kader van een strafrechtelijk onderzoek naar [A] MC op veertig locaties doorzoekingen ter inbeslagneming hebben plaatsgevonden, waaronder op het adres van klager,
(ii) klager geen verdachte is,
(iii) de onder klagers inbeslaggenomen gegevensdragers zullen worden onderzocht op (mogelijke) communicatie tussen klagers en de verdachte(n) in het onderzoek,
(iv) nader onderzoek dient plaats te vinden naar de strafbaarheid van de inbeslaggenomen van het inbeslaggenomen flesje met Hasj olie,
(v) dat het handboek 1 % motorclubs, de map met notulen MC vergadering, de MC administratie en de papieren over regels MC gelet op de inhoud relevant zijn voor het onderzoek naar de motorclub (MC),
(vi) dat bij de doorzoekingen op de veertig locaties in totaal ca. 700 digitale gegevensdragers in beslag zijn genomen,6.
(vii) dat het volledig uitlezen van deze gegevensdragers een tijdrovende klus is, waardoor teruggave langer dan normaal op zich laat wachten.7.
3.5.
Door te oordelen dat "het belang van klager bij teruggave van de gegevensdragers thans, na een half jaar, zwaarder moet wegen" heeft de rechtbank volgens de steller van het middel onvoldoende oog gehad voor de omvang en de complexiteit van het te verrichten onderzoek aan alle inbeslaggenomen voorwerpen. Daarnaast heeft de rechtbank niet aangeduid welke kennelijk zwaarder wegende belangen van de klager dan in het geding zijn en waarom het belang van strafvordering, welk belang is gelegen in het kunnen onderzoeken van de inbeslaggenomen voorwerpen ten behoeve van de waarheidsvinding, daarvoor moet wijken. Uit de overwegingen van de rechtbank blijkt niet van enige afweging van de belangen van de klager ten opzichte van de belangen van strafvordering, terwijl de rechtbank ook overigens geen aandacht heeft besteed aan de bijzonderheden van het geval. De motivering van de rechtbank schiet volgens de steller van het middel daardoor tekort.
4. Juridisch kader
4.1.
In cassatie moet ervan worden uitgegaan dat onder de klager op de voet van art. 94 Sv beslag is gelegd op de in de bijlage aan het klaagschrift genoemde goederen. Bij de beoordeling van een klaagschrift van de beslagene gericht tegen een op de voet van art. 94 Sv gelegd beslag dient de rechter a. te beoordelen of het belang van strafvordering het voortduren van het beslag vordert, en zo neen, b. de teruggave van het inbeslaggenomen voorwerp te gelasten aan de beslagene, tenzij een ander redelijkerwijs als rechthebbende ten aanzien van dat voorwerp moet worden beschouwd. Het door art. 94 Sv beschermde belang van strafvordering verzet zich onder meer tegen teruggave indien de desbetreffende voorwerpen kunnen dienen om de waarheid aan de dag te brengen, ook in een zaak betreffende een ander dan de klager.8.
4.2.
De toepassing van deze maatstaf verplicht volgens de Hoge Raad niet tot een (ambtshalve) onderzoek met betrekking tot de vraag of voortzetting van het beslag in overeenstemming is met de eisen van proportionaliteit en subsidiariteit, maar sluit dat ook niet uit, indien de omstandigheden van het geval dat meebrengen.9.Daarbij hoeft het gegeven dat de inbeslagneming lang duurt niet zonder meer tot de conclusie te leiden dat voortzetting van het beslag disproportioneel is.10.
5. Beoordeling van het middel
5.1.
Gelet op het hiervoor weergegeven juridisch kader meen ik dat het middel terecht is voorgesteld. Uit de overwegingen van de rechtbank kan wellicht nog wel worden afgeleid dat de rechtbank bij haar beoordeling de maatstaf zoals bedoeld onder 4.1. heeft toegepast. Het oordeel van de rechtbank dat het belang van de klager zwaarder moet wegen dan het belang van strafvordering acht ik echter niet zonder meer begrijpelijk.
5.2.
Daarbij stel ik voorop dat de rechtbank (in elk geval op het moment van het nemen van de beslissing) kennelijk van oordeel is dat er een belang van strafvordering aanwezig is, welk belang is gelegen in de waarheidsvinding. De overwegingen dat het ‘’begrijpelijkerwijs veel tijd kost om alles te doorzoeken’’ en dat de rechtbank een termijn van één maand stelt waarbinnen het onderzoek dient te worden afgerond, wijzen daarop. Datzelfde geldt voor de overweging en de beslissing om het klaagschrift per 28 juni 2019 gegrond te verklaren indien dan nog geen beslissing is genomen over de teruggave van het beslag. De overwegingen van de rechtbank die kennelijk hebben bijgedragen aan de gegrondverklaring van het klaagschrift, namelijk dat door het hof Den Haag geen ernstige bezwaren zijn aangenomen ten aanzien van de twee verdachten11., over de redenen van de huiszoeking geen mededeling is gedaan aan de klager en de klager niet als verdachte wordt aangemerkt, doen daaraan niet af.
5.3.
De Hoge Raad acht slechts in uitzonderlijke gevallen een gegrondverklaring vanwege disproportionaliteit toelaatbaar. In die gevallen dient de rechter een dergelijk oordeel goed te motiveren.12.In het licht van hetgeen door de officier van justitie en de klager is aangevoerd en de omstandigheden van het geval heeft de rechtbank dit laatste mijns inziens onvoldoende gedaan. Daarbij wijs ik erop dat het gaat om een grootschalig onderzoek naar ernstige strafbare feiten in georganiseerd verband waarbij aanwijzingen bestaan dat dit zich heeft afgespeeld binnen de motorclub. Voor dit onderzoek zijn in totaal ongeveer 700 gegevensdragers in beslaggenomen waaraan complex digitaal onderzoek moet worden verricht. Aan de vaststelling dat na een half jaar het onderzoek nog niet is afgerond kan mijns inziens – mede in het licht van de jurisprudentie13.– dan ook niet het oordeel worden verbonden dat het openbaar ministerie niet voortvarend zou hebben gehandeld. De rechtbank geeft geen inzicht waarom – anders dan het openbaar ministerie kennelijk meent – het onderzoek naar haar oordeel binnen een maand (wel) afgerond zou kunnen zijn en waarom geen genoegen kan worden genomen met de stelling van de officier van justitie dat het beslag wordt opgeheven zodra het onderzoek daaraan is afgerond. Tot slot heeft de rechtbank niet voldoende kenbaar gemaakt in welk belang de klager precies wordt getroffen en waarom het beslag na een half jaar zo onevenredig zwaar drukt op de klager dat dit (niet nader omschreven) belang zwaarder moet wegen dan het belang van strafvordering. In het klaagschrift wordt weliswaar aangevoerd dat door het beslag de klager ‘’de nodige financiële schade’’ oploopt maar dit wordt vervolgens niet nader toegelicht. Onduidelijk is ook in hoeverre de rechtbank hetgeen door de klager is aangevoerd nader heeft onderzocht. Van een concrete en nauwkeurige belangenafweging toegespitst op de klager14.blijkt dus niet.
5.4.
Het middel is terecht voorgesteld.
6. Ambtshalve opmerkingen ten overvloede
6.1.
Ook al dient het middel mijns inziens tot cassatie te leiden, wil ik ambtshalve nog opmerken dat de bestreden beschikking ook de volgende twee gebreken vertoont.
6.2.
Ten eerste heeft de rechtbank het klaagschrift met betrekking tot 31 voorwerpen gegrond verklaard en een last tot teruggave gegeven ‘’indien daarover op 28 juni 2019 door het OM nog geen beslissing is genomen.’’ De wet voorziet echter niet in het geven van een dergelijke beslissing. Is de rechter van oordeel dat het belang van strafvordering zich (nog) verzet tegen de teruggave van de inbeslaggenomen voorwerpen, dan dient hij het klaagschrift waarin de teruggave van die voorwerpen wordt verzocht ongegrond te verklaren. Is daarvan geen sprake, dan dient in de regel teruggave te worden gelast.15.Een voorwaardelijke last tot teruggave is dus niet mogelijk. Ook hierom kan de bestreden beschikking niet in stand blijven.
6.3.
Ten tweede is in de samenhangende zaak van de vader van de klager, de klager [klager 5] (bij de Hoge Raad onder behandeling onder het nummer 19/03638), een aparte (voorwaardelijke) last tot teruggave gegeven ten aanzien van dezelfde goederen waarvan de rechtbank in onderhavige zaak een (voorwaardelijke) last tot teruggave heeft gegeven aan de klager. Een last tot teruggave van het zelfde voorwerp kan echter niet worden gegeven aan twee verschillende klagers (in twee aparte beschikkingen) zodat ook op deze grond de bestreden beschikking niet in stand kan blijven.
7. Conclusie
7.1.
Het middel slaagt.
7.2.
Ambtshalve heb ik – behoudens de onder 6 genoemde gronden – geen andere gronden aangetroffen die tot vernietiging van de bestreden beschikking aanleiding behoren te geven.
7.3.
Deze conclusie strekt tot vernietiging van de bestreden beschikking voor zover de rechtbank het beklag ten aanzien van bepaalde inbeslaggenomen voorwerpen (voorwaardelijk) gegrond heeft verklaard en de teruggave daarvan heeft gelast per 28 juni 2019 en tot terugwijzing van de zaak naar de rechtbank opdat de zaak in zoverre op het bestaande klaagschrift opnieuw wordt behandeld en afgedaan.
De Procureur-Generaal
bij de Hoge Raad der Nederlanden
AG
Voetnoten
Voetnoten Conclusie 10‑12‑2019
HR 28 september 2010, ECLI:NL:HR:2010:BL2823, NJ 2010/654 m.nt. Mevis, rov. 2.8 en 2.9.
Verwezen wordt naar: HR 18 juni 2019, ECLI:NL:HR:2019:959; HR 22 september 2015, ECLI:NL:HR:2015:2785 en HR 22 april 2014, ECLI:NL:HR:2014:977.
Geciteerd wordt uit de volgende beschikkingen: HR 18 februari 2014, ECLI:NL:HR:2014:379; HR 7 januari 2014, ECLI:NL:HR:2014:38, NJ 2014/66 en HR 18 november 2014, ECLI:NL:HR:2014:3311.
Verwezen wordt naar conclusie AG Harteveld voor HR 18 november 2014, ECLI:NL:PHR:2014:2088, onder 4.7 en conclusie AG Harteveld voor HR 22 april 2014, ECLI:NL:PHR:2014:325, onder 4.6.
Ik merk op dat in tegenstelling tot wat de schriftuur noemt uit het voorlopig standpunt OM niet blijkt dat dit (expliciet) is aangevoerd.
Ik merk op dat in tegenstelling tot wat hetgeen in de schriftuur staat dit in het voorlopig standpunt OM als volgt is verwoord: dat de gegevensdragers nog niet konden worden uitgelezen, veelal omdat de gegevensdragers een defect hadden of omdat de technische middelen om de gegevensdrager uit te lezen niet beschikbaar waren.
HR 28 september 2010, ECLI:NL:HR:2010:BL2823, NJ 2010/654 m.nt. Mevis, rov. 2.8 en 2.9.
Vgl. HR 5 december 2017, ECLI:NL:HR:2017:3065 (art. 94a Sv beslag); HR 29 september 2015, ECLI:NL:HR:2015:2881, rov. 2.3. (art. 94a Sv beslag); HR 18 november 2014, ECLI:NL:HR:2014:3311 (94a Sv beslag); HR 18 februari 2014, ECLI:NL:HR:2014:379 (art. 94 Sv beslag); HR 7 januari 2014, ECLI:NL:HR:2014:38, NJ 2014/66 (94a Sv beslag) en HR 1 oktober 2013, ECLI:NL:HR:2013:833, NJ 2014/278 m.nt. Keulen (art. 94a Sv beslag). Zie ook HR 24 mei 2005, ECLI:NL:HR:2005:AS9296 (art. 94 Sv beslag); conclusie AG Harteveld voor HR 7 januari 2014, ECLI:NL:PHR:2013:1683, NJ 2014/66, onder 3.3. en conclusie AG Knigge voor HR 29 mei 2012, ECLI:NL:PHR:2012:BW6674, NJ 2012/354, onder 4.7.
Zie bijvoorbeeld de volgende zaken die ook door de steller van het middel worden aangehaald HR 18 februari 2014, ECLI:NL:HR:2014:379 (art. 94 Sv beslag; het ging hier om een “oudere zaak” en er kon kennelijk geen uitsluitsel worden gegeven wanneer de inbeslaggenomen computer zou worden onderzocht); HR 7 januari 2014, ECLI:NL:HR:2014:38, NJ 2014/66 (art. 94a Sv beslag; zaak lag al vijf maanden stil en er is sprake van een inbreuk op het eigendomsrecht). HR 18 november 2014, ECLI:NL:HR:2014:3311 (art. 94a Sv beslag; na 2,5 jaar conservatoir beslag nog geen zittingsdatum bekend).
Een stuk dat deze vaststelling ondersteunt heb ik overigens niet in het dossier aangetroffen.
Waaronder ik ook reken de disproportionaliteit tussen het belang van de strafvordering enerzijds en de belangen van de klagers anderzijds, zie bijv. conclusie AG Harteveld voor HR 7 januari 2014, ECLI:NL:PHR:2013:1683, NJ 2014/66, onder 3.3 en conclusie AG Vellinga voor HR 31 januari 2017, ECLI:NL:PHR:2016:1452 onder 6.
Zie bijv. HR 18 februari 2014, ECLI:NL:HR:2014:379.
Ik merk op dat de (dragende) overwegingen van de rechtbank in deze zaak exact overeenkomen met de (dragende) overwegingen die de rechtbank ten grondslag heeft gelegd aan haar oordeel met betrekking tot de andere, samenhangende zaken.
HR 12 november 2019, ECLI:NL:HR:2019:1692.