9.10.2.1 Contractuele samenwerkingsverbanden die voldoen aan archetype I

Ten aanzien van de contractuele samenwerkingsverbanden die voldoen aan archetype I geldt dat wanneer de handelingen tussen de samenwerkende partners aan te merken zijn als transacties (leveringen van goederen en diensten), van een belastbare handeling (een “belastingobject”) sprake zal zijn (mits de partner die de transactie jegens de ander verricht een belastingplichtige is, als zodanig handelt en de transactie onder bezwarende titel plaatsvindt). Het belastingobject in de btw (leveringen van goederen en diensten onder bezwarende titel door een als zodanig handelende belastingplichtige) vereist namelijk het bestaan van een rechtsbetrekking (zie hierover nader deel III, hoofdstuk 15, paragraaf 15.4.3). Wanneer het samenwerkingsverband geen rechtssubject naar privaatrecht is, kan er in beginsel ook geen rechtsbetrekking mee worden aangegaan. Een uitzondering vormt de zogenoemde “fiscale eenheid”. Zoals ik heb aangegeven, kan de situatie zich voordoen dat een samenwerkingsverband vanuit een fiscaalrechtelijke optiek aan een ander archetype beantwoordt dan vanuit een fiscaalrechtelijke optiek (zie ook hierna, paragraaf 9.10.2.2). Betreft het echter een samenwerkingsverband dat zowel vanuit het burgerlijk recht als vanuit het fiscale recht niet tot versmelting leidt en ook geen nieuwe, van de participanten te onderscheiden entiteit tot stand doet komen dan kunnen nog slechts rechtsbetrekkingen tussen derden en ieder van de samenwerkende partijen bestaan, alsmede rechtsbetrekkingen tussen de samenwerkende partijen onderling. Is de kern van die rechtsbetrekkingen dat er een levering van goederen of diensten onder bezwarende titel door een als zodanig handelende belastingplichtige uit voortvloeit, dan is daarmee sprake van een belastingobject. Het samenwerkingsverband voldoet dan aan de kenmerken van archetype I.

In aanvulling op de contractuele samenwerkingsverbanden in het privaatrecht die de kenmerken van archetype I vertonen, wordt in het fiscale recht een aantal contractuele samenwerkingsverbanden gesanctioneerd, waaraan in het privaatrecht evenwel geen bijzondere betekenis toekomt. Het betreft in het bijzonder de overeenkomsten tot het verrichten van transacties voor gemeenschappelijke rekening (deel IV, hoofdstuk 20), overeenkomsten ter verdeling van voor gemene rekening gemaakte kosten (deel IV, hoofdstuk 21) en partageovereenkomsten (deel IV, hoofdstuk 22). Deze overeenkomsten regelen een beperkte samenwerking tussen de contractanten waarbij geen entiteit, en dus ook geen belastingsubject tot stand komt (of althans in fiscaal opzicht wordt geacht niet tot stand te komen).