HR, 13-04-2010, nr. 07/13468

Verzoeker is door het gerechtshof te Amsterdam wegens zaak A onder 2. ‘in strijd met de waarheid enig gegeven verzwijgen, met het oogmerk om aldus voor zichzelf bijstand of hogere bijstand te verkrijgen dan wel te behouden’, zaak A onder 3. ‘medeplegen van in strijd met een hem bij of krachtens wettelijk voorschrift opgelegde verplichting, opzettelijk nalaten tijdig de benodigde gegevens te verstrekken, terwijl het feit kan strekken tot bevoordeling van zichzelf of een ander, en terwijl hij weet of redelijkerwijze moet vermoeden dat de gegevens van belang zijn voor de vaststelling van zijn of eens anders recht op een verstrekking of tegemoetkoming, dan wel voor de hoogte of de duur van een dergelijke verstrekking of tegemoetkoming’ en zaak B onder 1. ‘de voortgezette handeling van diefstal door twee of meer verenigde personen, waarbij de schuldige zich de toegang tot de plaats van het misdrijf heeft verschaft door middel van braak’ en ‘poging tot diefstal door twee of meer verenigde personen, waarbij de schuldige zich de toegang tot de plaats van het misdrijf heeft verschaft door middel van braak en inklimming’ veroordeeld tot een voorwaardelijke gevangenisstraf voor de duur van 6 weken en tot een werkstraf voor de duur van 100 uur, subsidiair 50 dagen hechtenis, waarvan 50 uur voorwaardelijk, subsidiar 25 dagen hechtenis. Voorts heeft het Hof beslist op de vordering van de benadeelde partij, een en ander op de wijze als weergegeven in het arrest.

Namens verdachte hebben mr. G.P. Hamer en mr. B.P. de Boer, beiden advocaat te Amsterdam, zeven middelen van cassatie voorgesteld.

Het eerste middel klaagt dat de bewezenverklaring van de in zaak A onder 2 en 3 tenlastegelegde feiten niet naar de eis der wet met redenen is omkleed nu het hof een tot het bewijs gebezigde verklaring van verzoeker heeft gedenatureerd dan wel op onbegrijpelijke wijze heeft weergegeven, en het hof ten onrechte in strijd met art. 6 EVRM niet ter terechtzitting aan de procespartijen heeft voorgehouden hoe het hof de ter zitting van de politierechter afgelegde verklaring van verzoeker interpreteerde en/of dacht te kunnen aanvullen.

Het middel doelt blijkens de toelichting op de door verzoeker ter terechtzitting in eerste aanleg van 10 mei 2006, afgelegde verklaring. Deze verklaring houdt blijkens het proces-verbaal van de terechtzitting in, voor zover voor de beoordeling van het middel van belang:

Het hof heeft die verklaring als volgt opgenomen onder de gebezigde bewijsmiddelen ten aanzien van het in zaak A onder 2 en 3 bewezenverklaarde:

Het hof heeft door de toevoeging van ‘gezet’ aan de zin ‘het klopt dat ik twee handtekeningen heb’ in zoverre een andere betekenis gegeven aan de ter terechtzitting in eerste aanleg afgelegde verklaring van verzoeker. Gelet op 's hofs woorden: ‘het hof begrijpt:’, heeft het hof kennelijk geoordeeld dat het woord ‘gezet’ abusievelijk was weggevallen in de weergave van de bedoelde verklaring in het proces-verbaal van de terechtzitting in eerste aanleg. Dat oordeel is niet zonder meer begrijpelijk, te minder nu zich bij de stukken een proces-verbaal van verhoor van verzoeker bevindt waarin hij onder meer verklaart dat hij een oude en een nieuwe handtekening heeft en deze door elkaar heeft gebruikt1.. Daarbij neem ik tevens in aanmerking dat de verdediging niet in de gelegenheid is gesteld om zich uit te laten over de uitleg van de verklaring. Het was het hof mitsdien niet toegestaan de in punt 4 vermelde verklaring van de verdachte in het arrest weer te geven met de toevoeging ‘gezet’, omdat deze weergave niet verenigbaar is met de inhoud van de verklaring van de verdachte. Daardoor is de bewezenverklaring van het in zaak A onder 2 en 3 tenlastegelegde niet naar de eis der wet met redenen omkleed.2.

Het middel slaagt.

Het tweede middel klaagt dat het hof in strijd met art. 359, tweede lid, Sv heeft nagelaten in het bijzonder de redenen op te geven op grond waarvan het is afgeweken van het door de verdediging ter terechtzitting in hoger beroep naar voren gebrachte uitdrukkelijk onderbouwde standpunt dat vrijspraak ten aanzien van het in zaak A onder 2 en 3 tenlastegelegde diende te volgen nu — kort gezegd — geen sprake was van enig opzet dan wel oogmerk.

Ten laste van verzoeker is in zaak A onder 2 en 3 bewezenverklaard dat:

en

Deze bewezenverklaringen steunen op de volgende bewijsmiddelen:

Het in het middel bedoelde, blijkens de aan het proces-verbaal van de terechtzitting in hoger beroep gehechte pleitnotities aldaar door de raadsvrouw naar voren gebrachte standpunt houdt in:

Het hof heeft niet uitdrukkelijk gereageerd op hetgeen door de raadsvrouw van verzoeker is aangevoerd omtrent het bewijs van het in zaak A onder 2 en 3 tenlastegelegde en heeft één en ander dus kennelijk niet opgevat als een uitdrukkelijk onderbouwd standpunt in de zin van art. 359, tweede lid, Sv, waarop het hof uitdrukkelijk had moeten reageren.

Dat oordeel geeft geen blijk van een onjuiste rechtsopvatting en is evenmin onbegrijpelijk.

Hetgeen is aangevoerd met betrekking tot het bewijs voor het in zaak A onder 2 tenlastegelegde houdt enkel in dat: verzoeker ervan uitging dat bij detentie de uitkering automatisch werd stopgezet en hij niet ervan op de hoogte was gesteld dat hij daaromtrent zelf actie moest ondernemen; verzoeker gezien de voor hem geldende beperkingen in detentie ook niet in staat was om zijn detentie zelf door te geven; bovendien iemand anders dan verzoeker zonder dat hij dit wist de inkomstenverklaringen heeft ingevuld en daarop niet heeft aangegeven dat hij gedetineerd was hetgeen niet aan hem kan worden toegerekend. Daaraan is geen duidelijke, ondubbelzinnige conclusie verbonden ten aanzien van het bewijs van het tenlastegelegde en (dus) ook niet de ondubbelzinnige conclusie dat verzoeker geen oogmerk had om voor zichzelf bijstand of hogere bijstand te verkrijgen dan wel te behouden.3. Het hof behoefde derhalve in het aangevoerde — anders dan het middel stelt — geen reden te zien om uitdrukkelijk te motiveren waarom het bewezen achtte dat verzoeker dat oogmerk had.

Ten aanzien van de afzonderlijke stellingen die zijn vervat in het aangevoerde en in punt 14 zijn weergegeven, geldt voorts dat deze worden weerlegd door de navolgende gebezigde bewijsmiddelen.4. Ik wijs op de verklaring van een bij de Sociale Dienst te Amsterdam werkzame sociaal rechercheur dat verzoeker (ook voorafgaand aan zijn detentie) maandelijks een inkomstenverklaring en periodiek een inlichtingenformulier ontving met door hem te beantwoorden vragen over zijn persoonlijke omstandigheden. Voorts was verzoeker ingevolge art. 65, eerste lid, Abw verplicht om op verzoek of onverwijld uit eigener beweging mededeling te doen van alle feiten en omstandigheden waarvan hem redelijkerwijze duidelijk moest zijn dat zij van invloed konden zijn op (de omvang van) het recht op rechtsbijstand. En als verzoeker zijn detentie had opgegeven aan de Sociale Dienst zou aan hem geen of een lagere uitkering zijn toegekend. Daaruit kan worden afgeleid dat verzoeker verplicht was om zelf en op eigen initiatief zijn detentie te melden en dat aan die verplichting niet afdoet dat hij zelf geen inkomstenverklaringen invulde dan wel dat een ander valselijk op zijn naam die verklaringen invulde. Voor zover is aangevoerd dat verzoeker als gevolg van de voor hem geldende beperkingen in detentie niet zelf zijn detentie door kon geven, geldt dat deze stelling niet is onderbouwd met argumenten dan wel bescheiden waaruit dat zou kunnen volgen zodat het hof daaraan eveneens voorbij heeft kunnen gaan zonder nadere motivering.

Ten aanzien van het in zaak A onder 3 tenlastegelegde is betoogd dat verzoeker geen opzet had op het niet (tijdig) verstrekken van zijn detentiegegevens in welk verband (eveneens) naar voren is gebracht dat verzoeker — mede gezien het feit dat hij niet wist dat iemand anders valselijk op zijn naam inkomstenverklaringen invulde — niet wist dat hij zijn detentie door moest geven en hij dat bovendien, zeker gedurende zijn beperkingen, niet kon doen. Voor de stelling dat verzoeker geen opzet had op het niet (tijdig) verstrekken kan weerlegging worden gevonden in de gebezigde bewijsmiddelen nu deze onder meer inhouden als verklaring van verzoeker dat hij zijn detentiegegevens niet heeft doorgegeven. Mede gezien het ontbreken van aanwijzingen van het tegendeel en nu dat ook niet is gesteld door de verdediging, kan daaruit worden afgeleid dat de omstandigheid dat de detentie niet is gemeld aan de Sociale Dienst niet het gevolg was van bijvoorbeeld vergeetachtigheid van verzoeker, een administratieve fout of een vergissing in de postbezorging, maar dat verzoeker willens en wetens niet heeft doorgegeven dat hij gedetineerd was. Dat hij dat, zoals is aangevoerd, heeft nagelaten omdat hij meende dat hij dat niet hoefde te doen, doet aan dat opzettelijk niet verstrekken niet af. Zoals hiervoor is opgemerkt, heeft het hof voorts zonder nadere motivering voorbij kunnen gaan aan de stelling dat verzoeker zijn detentie niet door kon geven vanwege de beperkingen in detentie, nu die stelling op geen enkele wijze nader is onderbouwd.

Het middel faalt.

Het derde middel klaagt dat het in zaak A onder 2 bewezenverklaarde ‘oogmerk om voor zichzelf hogere bijstand te verkrijgen dan wel te behouden’ niet, althans onvoldoende uit de gebezigde bewijsmiddelen kan volgen.

Na weglating van ‘gezet’, zoals bedoeld in punt 6, houden de gebezigde bewijsmiddelen slechts in dat: verzoeker niet heeft doorgegeven aan de Sociale Dienst te Amsterdam dat hij gedetineerd was; de uitkering van verzoeker doorliep terwijl hij wettelijk verplicht was te vermelden dat hij zich in detentie bevond; verzoeker indien hij deze detentie gemeld had geen dan wel een lagere uitkering zou hebben ontvangen; op de inkomstenverklaringen Abw ten name van verzoeker gedurende die periode op de vraag of er wijzigingen waren in het adres, verblijfplaats en/of de burgerlijke staat van verzoeker met ‘nee’ is geantwoord. Met de steller van het middel ben ik van oordeel dat daaruit weliswaar kan worden afgeleid dat verzoeker als gevolg van het verzwijgen van zijn detentie een (hogere) uitkering heeft ontvangen, welke hem niet zou zijn toegekend als hij zijn detentie had gemeld, maar dat daaruit niet kan volgen dat verzoeker met het tenlastegelegde oogmerk zijn detentie heeft verzwegen.5.

Het middel slaagt.

Het vierde middel klaagt dat de bewezenverklaring van feit 3 in zaak A voor zover inhoudend ‘waarvan hij wist of redelijkerwijs moest vermoeden’6., onvoldoende naar de eis der wet met redenen is omkleed.

Wederom na weglating van ‘gezet’, op de wijze als in punt 6 aangegeven, houden de gebezigde bewijsmiddelen onder meer in dat verzoeker (ook voor zijn detentie) maandelijks een door hem in te vullen inkomstenverklaring en periodiek een inlichtingenformulier ontving met diverse vragen over zijn persoonlijke omstandigheden, waaronder vragen over mogelijke werkzaamheden, verdiensten en overige inkomsten, en over zijn adres en verblijfplaats. De gebezigde bewijsmiddelen houden daarnaast in dat verzoeker ingevolge art. 65, eerste lid, Abw, verplicht was op verzoek of onverwijld uit eigen initiatief mededeling te doen van alle feiten en omstandigheden waarvan hem redelijkerwijze duidelijk moest zijn dat zij van invloed konden zijn op (de omvang van) zijn recht op bijstand. Het ondergaan van detentie is voorts naar zijn aard in het algemeen een omstandigheid waarvan bij de eerste indruk kan worden vermoed dat deze van belang is voor de vaststelling van een recht op bijstand.7. Detentie brengt immers in de regel mee dat de verblijfplaats wijzigt en dat wordt voorzien in de kosten van levensonderhoud. Gelet daarop en gezien de zo-even genoemde inhoud van de gebezigde bewijsmiddelen, is de bewezenverklaring van feit 3 in zaak A voor zover inhoudend dat de omstandigheid dat verzoeker in detentie verbleef een gegeven is waarvan hij wist of — minst genomen — redelijkerwijs moest vermoeden dat dat gegeven van belang was voor de vaststelling van het recht op bijstand, mijns inziens voldoende naar de eis der wet met redenen omkleed. Ik wijs er daarbij op dat verzoeker zelf blijkens zijn hiervoor onder 4 weergegeven, ter terechtzitting in eerste aanleg afgelegde verklaring heeft gezegd dat hij dacht dat ‘de instanties het wel weten als iemand gedetineerd zit’ hetgeen erop duidt dat verzoeker inderdaad wist of in ieder geval vermoedde dat zijn detentie een gegeven was dat van belang was voor de vaststelling van zijn recht op bijstand. Tot een nadere motivering was het hof niet gehouden, ook niet in het licht van hetgeen door de raadsvrouw is aangevoerd omtrent het ontbreken van opzet en het ontbreken van de wetenschap bij verzoeker dat de benodigde formulieren ingevuld werden door iemand anders en dat er nog een (bijstands)uitkering werd verstrekt. Dat behelst immers niet een betwisting dat de detentie van verzoeker een gegeven was waarvan hij volgens de tenlastelegging wist of redelijkerwijs moest vermoeden dat deze van belang was voor de vaststelling van zijn recht op een verstrekking of tegemoetkoming, maar komt erop neer dat aan verzoeker, gelet op de omstandigheden van zijn geval, niet kan worden verweten dat hij die gegevens niet heeft gemeld.

Het middel faalt.

Het vijfde middel klaagt dat het hof ten onrechte, althans onvoldoende gemotiveerd heeft bewezenverklaard dat verzoeker zich heeft schuldig gemaakt aan het in zaak B onder 1 tenlastegelegde medeplegen.

Ten laste van verzoeker is in zaak B onder 1 bewezenverklaard dat:

Deze bewezenverklaring steunt op de volgende bewijsmiddelen:

Het hof heeft voorts ten aanzien van de bewijsvoering overwogen:

In de toelichting op het middel wordt gesteld dat uit de gebezigde bewijsmiddelen slechts kan volgen dat verzoeker aanwezig is geweest in de onmiddellijke nabijheid van de tenlastegelegde inbraak en van een bestelauto waarin de gestolen goederen zijn aangetroffen. Nu daarnaast niet uit die gebezigde bewijsmiddelen, noch uit de nadere bewijsoverweging kan worden afgeleid dat verzoeker enige uitvoeringshandeling heeft verricht, is het bewezenverklaarde medeplegen zonder nadere motivering die ontbreekt niet naar de eis der wet met redenen omkleed, aldus de toelichting.

In 's hofs nadere bewijsoverweging ligt echter als zijn oordeel besloten dat verzoeker niet enkel (toevalligerwijs) ten tijde van het plegen van de bewezenverklaarde delicten aanwezig was in de onmiddellijke nabijheid van het bedrijfspand waar werd ingebroken en van de auto waarin enige gestolen goederen zijn aangetroffen, maar dat verzoeker daadwerkelijk betrokken was bij het plegen van de bewezenverklaarde feiten en daaraan een zodanige bijdrage heeft geleverd dat van een — voor medeplegen vereiste — bewuste en nauwe samenwerking tussen verzoeker en de medeverdachten kan worden gesproken. Mede gelet op de gebezigde bewijsmiddelen geeft dat oordeel geen blijk van een onjuiste rechtsopvatting en is het ook zonder nadere motivering niet onbegrijpelijk. De gebezigde bewijsmiddelen houden immers onder meer in dat verzoeker kort nadat het inbraakalarm was afgegaan in een bedrijfspand, zich op een niet gebruikelijke looproute bij dat bedrijfspand en direct naast een witte auto bevond welke auto vlakbij de plaats stond waar de (mede)verdachten het pand waren ingeklommen, en dat in die auto computers lagen die gestolen bleken te zijn uit genoemd bedrijfspand, terwijl verzoeker voorts, aldus het hof in zijn nadere bewijsoverweging, zich bevond op een voor onbevoegden verboden bedrijfsterrein en hij geen aannemelijke verklaring voor zijn aanwezigheid aldaar heeft kunnen geven. Uit al die omstandigheden in onderlinge samenhang beschouwd heeft het hof kunnen afleiden dat verzoeker bij het bedrijfspand aanwezig was om samen en in vereniging met de medeverdachten de inbraak te plegen respectievelijk een poging daartoe te doen, en dat hij daarbij een zodanig actieve rol vervulde dat van een bewuste en nauwe samenwerking kan worden gesproken.8.

Het middel faalt.

Het zesde middel klaagt dat het hof ten onrechte geen (juiste) toepassing heeft gegeven aan art. 27, eerste lid, Sr door het voorarrest in mindering te brengen op de voorwaardelijk opgelegde gevangenisstraf in plaats van op de (onvoorwaardelijk) opgelegde werkstraf.

Het middel is terecht voorgesteld. Het hof heeft verzoeker veroordeeld tot een geheel voorwaardelijke gevangenisstraf en tot een werkstraf voor de duur van 100 uren, subsidiair 50 dagen hechtenis, en heeft daarbij ten onrechte beslist dat de door verzoeker voor de tenuitvoerlegging van de uitspraak in verzekering doorgebrachte tijd ‘in geval van tenuitvoerlegging van de voorwaardelijk opgelegde gevangenisstraf in mindering wordt gebracht’. Indien de zaak niet wordt teruggewezen of verwezen, kan de Hoge Raad dit herstellen door te doen wat het hof had behoren te doen en zelf de inverzekeringstelling in mindering brengen op de opgelegde werkstraf.9.

Het zevende middel klaagt dat het hof ten onrechte niet heeft aangegeven in welke vorm en/of mate de aan verzoeker opgelegde straffen zijn verlaagd wegens de overschrijding van de redelijke termijn.

De strafmotivering houdt in, voor zover hier van belang:

Het hof heeft in strijd met de door de Hoge Raad gestelde motiveringseisen nagelaten aan te geven of en, zo ja, in welke vorm of mate de straf is verlaagd wegens de overschrijding van de redelijke termijn. Aldus kan in cassatie niet worden getoetst of het hof bij zijn oordeel inzake de redelijke termijn heeft blijk gegeven van een onjuiste rechtsopvatting dan wel of zijn oordeel onbegrijpelijk is.10.

Het middel is terecht voorgesteld.

Het vierde en vijfde middel kunnen worden afgedaan met de in art. 81 RO bedoelde motivering.

Ambtshalve wijs ik nog op het volgende. Verzoeker heeft op 17 oktober 2007 beroep in cassatie ingesteld. De Hoge Raad zal uitspraak doen nadat sedertdien meer dan twee jaren zijn verstreken. Dat brengt mee dat de redelijke termijn als bedoeld in artikel 6, eerste lid, EVRM is overschreden. Het hof waarnaar de zaak wordt teruggewezen of verwezen, zal bij de oplegging van de straf met deze overschrijding van de redelijke termijn rekening dienen te houden.11.

Andere gronden waarop de Hoge Raad gebruik zou moeten maken van zijn bevoegdheid de bestreden uitspraak ambtshalve te vernietigen heb ik niet aangetroffen.

Deze conclusie strekt tot vernietiging van het bestreden arrest voor wat betreft de bewezenverklaring van het in zaak A onder 2 en 3 tenlastegelegde en de strafoplegging, tot terugwijzing naar het hof dan wel verwijzing naar een aangrenzend hof teneinde in zoverre op het bestaande hoger beroep opnieuw te worden berecht en afgedaan. Voor het overige dient het beroep te worden verworpen.

De Procureur-Generaal bij de Hoge Raad der Nederlanden

AG