8.3.2 De omstandigheden van het geval beïnvloeden de strengheid van de eisen van de redelijkheid en billijkheid

Verschillende omstandigheden leiden tot strengere eisen op grond van de redelijkheid en billijkheid. De redelijkheid en billijkheid stelt strengere eisen aan (één van) de partijen bij de rechtsbetrekking als deze omstandigheden aanwezig zijn.

De strengheid van de eisen van de redelijkheid en billijkheid is allereerst afhankelijk van verschillende factoren die ook invloed hebben op de kaders waarbinnen een gedraging of rechtsbetrekking ‘redelijk’ is.1 De kenmerken van de partijen beïnvloeden de strengheid van de eisen van de redelijkheid en billijkheid. De redelijkheid en billijkheid stelt strengere eisen aan sterkere partijen, vooral als de andere partij juist zwakker is.2 De strengheid van de eisen van de redelijkheid en billijkheid is daarnaast afhankelijk van de feitelijke verhouding tussen de partijen bij de rechtsbetrekking. De eisen zijn strenger in een verhouding die in hoge mate wordt gekenmerkt door vertrouwen of samenwerking. De eisen zijn juist minder streng als vertrouwen of samenwerking geheel ontbreekt.3

Ook de factor ‘omvang belang’ beïnvloedt de strengheid van de eisen van de redelijkheid en billijkheid. Hoe groter het betrokken belang, des te strenger zijn de eisen van de redelijkheid en billijkheid. Grotere risico’s leiden bijvoorbeeld tot een strengere zorgplicht. Het ontbreken van nadeel voor één van de partijen pleit tegen de bescherming van deze partij.4

De strengheid van de eisen van de redelijkheid en billijkheid is ten slotte afhankelijk van de betrokken rechtsnormen en het rechtsgebied waartoe deze normen behoren. De redelijkheid en billijkheid speelt de grootste rol in het verbintenissen- en overeenkomstenrecht.5 Hoe beter het bij het concrete geval betrokken rechtsgebied zich met het verbintenissen- en overeenkomstenrecht laat vergelijken, des te groter is de rol van de redelijkheid en billijkheid. Een grotere rol voor de redelijkheid en billijkheid leidt tot meer mogelijke werkingen van de redelijkheid en billijkheid. Hij leidt tot strengere eisen. De redelijkheid en billijkheid stelt immers geen eisen aan de partijen als zij geen enkele rol speelt.

Strengere eisen leiden in de meeste gevallen tot een grotere rol voor de redelijkheid en billijkheid. De factoren die tot strengere eisen leiden, pleiten voor een bepaalde werking van de redelijkheid en billijkheid. Dit is echter niet noodzakelijk. Concurrentie, het ontbreken van samenwerking, pleit voor minder strenge eisen. Zij kan echter ook pleiten voor het aannemen van een ruimere opzeggingsbevoegdheid op grond van de redelijkheid en billijkheid. Zij kan dus ook pleiten voor een bepaalde werking van de redelijkheid en billijkheid.6