Einde inhoudsopgave
De dwangsom in het burgerlijk recht (BPP nr. V) 2006/8.4.2.3
8.4.2.3 De evenredigheidsclausule
Mr. M.B. Beekhoven van den Boezem, datum 19-12-2006
- Datum
19-12-2006
- Auteur
Mr. M.B. Beekhoven van den Boezem
- JCDI
JCDI:ADS375517:1
- Vakgebied(en)
Burgerlijk procesrecht (V)
Voetnoten
Voetnoten
Zie Heemskerk 1987b; overigens acht hij het opnemen van een uitdrukkelijke bepaling niet noodzakelijk voor de conclusie dat gedeeltelijke niet-naleving slechts gedeeltelijke verbeurte van dwangsommen meebrengt, zie voorts 15.43.2.
Zie 22.2.2.3.
Zie voor wat betreft de gedeeltelijke vernietiging voorts 13.5.
Vgl. HR 31 mei 2002, NJ 2003, 343(Telfort/Scaramea), m.nt. Snijders.
Weliswaar kan worden bepleit dat dwangsommen in geval van gedeeltelijke vernietiging van de hoofdveroordeling steeds ondeelbaar zijn (vgl. Hof Amsterdam 20 januari 1984, NJ 1985, 431, zie echter ook het voornoemde arrest van de Hoge Raad inzake TelfortfScaramea), maar wanneer tot uitdrukking wordt gebracht hoe dwangsom en hoofdveroordeling zich tot elkaar verhouden is verdedigbaar dat een mogelijkheid tot splitsing wordt geboden, omdat in dit geval gedeelten van de dwangsom zich tot gedeelten van de hoofdveroordeling verhouden, zoals ook deelbaarheid bestaat in het geval waarin verschillende prestaties met verschillende dwangsomveroordelingen zijn versterkt. Overigens gaat het Hof Amsterdam niet in alle gevallen van ondeelbaarheid uit, blijkens zijn arrest van 29 november 1978, waarin het de verbeurde dwangsommen met een derde verminderde wegens gedeeltelijke voldoening aan het vonnis. Zie hieromtrent ook de annotatie van Heemskerk onder HR 6 februari 1981, NJ 1982, 182, uit welk arrest het arrest van het Hof Amsterdam te kennen is. Slechts in het eerstgenoemde arrest stond overigens de (gedeeltelijke) vernietiging van een met dwangsom versterkte veroordeling ter beoordeling; in het tweede geval was van een executiegeschil sprake, waarin het gevolg moest worden vastgesteld van het gedeeltelijk voldoen aan de veroordeling.
Een clausule die eveneens het verlangde inzicht in de verhouding tussen hoofd- en dwangsomveroordeling verschaft, maar niet het genoemde nadeel in zich bergt, houdt in dat de dwangsom bij gedeeltelijk niet voldoen aan de hoofdveroordeling ook gedeeltelijk wordt verbeurd.1 Aan de dwangsomveroordeling zou bijvoorbeeld de volgende 'evenredigheidsformule' kunnen worden verbonden:
'( ...) onder de bepaling dat de veroordeelde een bedrag ad x verbeurt bij het in het geheel niet voldoen aan de hoofdveroordeling, althans een lager bedrag naar evenredigheid, wanneer aan de hoofdveroordeling gedeeltelijk wordt voldaan of de verplichting daartoe op andere wijze gedeeltelijk tenietgaat.'
In een geval waarin aan de hoofdveroordeling gedeeltelijk is voldaan, stelt deze evenredigheidsclausule buiten twijfel dat de dwangsom naar evenredigheid wordt verbeurd; ook kan de evenredigheidsclausule bijvoorbeeld een indicatie geven bij de beantwoording van de vraag in hoeverre dwangsommen krachtens art. 6:142 BW mee overgaan, indien de vordering, die uit de hoofdveroordeling voortvloeit, gedeeltelijk wordt gecedeerd.2
Toepassing van de 'evenredigheidsclausule' zou voorts kunnen voorkomen dat alle verbeurde dwangsommen tenietgaan in een geval waarin de appelrechter oordeelt dat de veroordeelde slechts tot gedeeltelijke naleving van de veroordeling in eerste instantie in staat was,3 of om andere reden slechts tot een gedeelte van de prestatie verplicht.4 In dit geval zou de appelrechter voor het verleden de dwangsomveroordeling deels in stand kunnen laten, voor zover dit met het bekrachtigde gedeelte van de hoofdveroordeling correspondeert. Bij gebruik van deze clausule wordt immers niet achteraf een dwangsomveroordeling 'aan een andere hoofdveroordeling verbonden',5 maar blijft aan het in stand gebleven gedeelte van de hoofdveroordeling de dwangsomveroordeling verbonden die op dit gedeelte van aanvang af betrekking heeft gehad.6
In de praktijk zal overigens niet steeds eenvoudig zijn vast te stellen welk bedrag een evenredige verlaging van de dwangsom inhoudt. Bestaat een veroordeling uit meerdere verplichtingen, dan blijft het opnemen van afzonderlijke dwangsomveroordelingen per afzonderlijke verplichting dan ook de voorkeur verdienen.