HR, 02-11-2021, nr. 20/03303

Nummer 20/03303

Zitting 28 september 2021 (bij vervroeging)

B.F. Keulen

In de zaak

[verdachte] ,

geboren te [geboorteplaats] op [geboortedatum] 1949,

hierna: de verdachte.

4. Ten laste van de verdachte is bewezenverklaard dat:

‘hij op 1 maart 2016 in de gemeente Duiven, als bestuurder van een motorrijtuig (personenauto), daarmee over de weg, de Rijksweg A12, heeft gereden, terwijl hij wist dat op dat motorrijtuig een teken, te weten het kenteken [kenteken] , was aangebracht dat, niet zijnde een ingevolge artikel 36 van de Wegenverkeerswet 1994 aan de eigenaar of houder voor dat motorrijtuig opgegeven kenteken, door kon gaan voor een zodanig kenteken.’

5. Blijkens het proces-verbaal van de terechtzitting in hoger beroep van 29 september 2020 hebben de raadsman en de verdachte, voor zover van belang, het volgende aangevoerd:

‘De raadsman deelt mede, zakelijk weergegeven:Ik zal u stukken overleggen van de civiele procedure waarin bij vonnis een schadevergoeding van € 1.200 is toegekend.Het klaagschrift waarin om teruggave van de auto is verzocht is ongegrond verklaard. Ook zal ik een taxatierapport overleggen. Het betreft de Mercedes uit deze zaak.

De voorzitter deelt mede dat uit het uittreksel uit het justitieel documentatieregister blijkt dat er een onherroepelijke zaak uit 2014 is met betrekking tot een zelfde soort feit als het onderhavige.

De verdachte verklaart, zakelijk weergegeven:

De Mercedes in de onderhavige zaak was wél verzekerd.U houdt mij voor dat ik geen onbeschreven blad ben voor wat betreft het rijden met een vals kenteken. Dat heeft allemaal te maken met deze auto en met hetgeen in 2012 gebeurd is.Ik ben dakloos en ik heb geen inkomen. Ik heb een klein pensioen en een gedeeltelijke AOW-uitkering van € 1.270,-- per maand. Ik leef alleen. Ik heb geen geld om een huis te huren. Ik wil niet in Nederland wonen. Ik zwerf in België, Duitsland en Luxemburg. De auto was verzekerd in Luxemburg.

(…)

De verdachte en de raadsman voeren het woord tot verdediging. De raadsman deelt mede, zakelijk weergegeven:Mijn cliënt bekent dat hij een kenteken van een andere auto op zijn auto had geplaatst en dat hij daarmee is gaan rijden Het chassisnummer van zijn auto was bij een eerdere inbeslagname beschadigd. Er is hem een schadevergoeding toegekend waar mijn cliënt lang op heeft moeten wachten. Ik verzoek u met deze omstandigheden rekening te houden in de onderhavige zaak. Het betreft een oude maar eenvoudige zaak waarin de redelijke termijn is overschreden. Mijn cliënt is op leeftijd en heeft geen noemenswaardige inkomsten. Een geldboete van € 1.000,-- is ook te hoog voor hem. Ik verzoek u hem schuldig te verklaren zonder een straf of maatregel op te leggen. De auto dient te worden teruggegeven, die verkeerde in een nette staat en had een waarde van € 5.000,--. Verbeurdverklaring van de auto staat in geen enkele verhouding tot het strafbare feit. Ik verzoek u in ieder geval met de verbeurdverklaring rekening te houden bij de hoogte van de straf.’

6. Het hof heeft het navolgende overwogen met betrekking tot de opgelegde straffen:

‘De advocaat-generaal heeft gevorderd dat verdachte zal worden veroordeeld tot een geldboete van € 1.000,00, in termijnen te voldoen, en heeft verbeurdverklaring gevorderd van de in beslag genomen zaken.

De hierna te melden strafoplegging is in overeenstemming met de aard en de ernst van het bewezenverklaarde en de omstandigheden waaronder dit is begaan, mede gelet op de persoon van verdachte en zijn draagkracht, zoals van een en ander bij het onderzoek ter terechtzitting is gebleken. Bij de strafoplegging heeft het hof in aanmerking genomen dat verdachte zich vaker schuldig heeft gemaakt aan soortgelijke feiten, ook met betrekking tot andere auto’s. Met zijn handelen heeft verdachte de controle en opsporing krachtens de Wegenverkeerswet 1994 gefrustreerd.

Het hof is van oordeel dat aan verdachte een onvoorwaardelijke geldboete zoals geëist dient te worden opgelegd, met daarnaast een voorwaardelijke gevangenisstraf. De voorwaardelijke gevangenisstraf zal worden opgelegd in de hoop dat deze recidive voorkomt.

Het hof stelt vast dat in deze zaak de redelijke termijn is overschreden. In verband daarmee zal het hof in plaats van 2 weken voorwaardelijke gevangenisstraf die het eigenlijk passend vindt, 1 week gevangenisstraf voorwaardelijk opleggen.Het hof ziet geen aanleiding om de geldboete in termijnen op te leggen, nu verdachte en/of zijn raadsman daar niet om hebben verzocht.

Het tenlastegelegde en bewezenverklaarde is begaan met betrekking tot de hierna te noemen inbeslaggenomen en nog niet teruggegeven voorwerpen, waaronder de inbeslaggenomen auto. Zij behoren de verdachte toe. Zij zullen daarom worden verbeurd verklaard. Het hof heeft hierbij rekening gehouden met de draagkracht van verdachte.’

7. De steller van het middel voert in de toelichting aan dat tijdens de behandeling in hoger beroep een taxatierapport is overgelegd waaruit blijkt dat de auto een taxatiewaarde van € 5000 heeft en dat de verdachte heeft aangegeven een klein pensioen te hebben alsmede een gedeeltelijke AOW-uitkering van € 1270,- per maand. De steller van het middel wijst voorts op wat verder is aangevoerd omtrent de strafoplegging. Nu het hof naast de geldboete van € 1000,- de auto van verzoeker ad € 5000,- verbeurd heeft verklaard zou een straf zijn opgelegd van € 6000,-. Dat zou gelet op de aard van het feit en het inkomen van de verdachte een zeer hoge straf betreffen. Het hof heeft overwogen dat (bij de verbeurdverklaring van de auto) rekening is gehouden met de draagkracht van de verdachte, maar het hof heeft volgens steller van het middel niet onderbouwd op welke wijze daarmee rekening is gehouden. Een nadere onderbouwing zou in het onderhavige geval op zijn plaats zijn geweest.

8. Art. 33, tweede lid, Sr verklaart art. 24 Sr van overeenkomstige toepassing. Daaruit volgt dat de rechter bij de verbeurdverklaring rekening moet houden met de draagkracht van de verdachte ‘in de mate waarin dat nodig is met het oog op een passende bestraffing van de verdachte zonder dat deze in zijn inkomen en vermogen onevenredig wordt getroffen’. Ingevolge art. 33c, tweede lid, Sr moet de rechter voorts een vergoeding of geldelijke tegemoetkoming toekennen ‘wanneer dit nodig is om te voorkomen dat de verdachte, of een ander aan wie de verbeurd verklaarde voorwerpen toebehoren, onevenredig zou worden getroffen’. Deze geldelijke tegemoetkoming is een manier om de zwaarte van de straf in overeenstemming te brengen met (de ernst van) het begane feit.1.Met Knigge meen ik dat een geldelijke tegemoetkoming evenwel ook kan worden toegekend met het oog op het draagkrachtbeginsel.2.

9. De klacht houdt in dat onvoldoende gemotiveerd is aangegeven op welke wijze rekening is gehouden met de draagkracht van de verdachte ‘bij de verbeurdverklaring ex art. 33 lid 2 Sr’. Als zodanig faalt de klacht naar het mij voorkomt. Het hof heeft in de strafmotivering expliciet aangegeven dat het rekening heeft gehouden met de draagkracht van de verdachte. Tot nadere motivering was het hof in het licht van art. 33, tweede lid, Sr jo. art. 24 Sr niet gehouden.3.Ik neem daarbij in aanmerking dat de verdachte tijdens het onderzoek ter terechtzitting heeft aangegeven dat hij een klein pensioen heeft en een gedeeltelijke AOW-uitkering van € 1.270,- per maand, en dat door of namens de verdachte tijdens het onderzoek ter terechtzitting in hoger beroep niets gesteld is over schulden. Ook in het licht van art. 33c, tweede lid, Sr was het hof niet tot een nadere motivering van het oordeel over de draagkracht van de verdachte gehouden. Het oordeel over de draagkracht gaat aan toepassing van genoemd artikellid vooraf. Ik wijs er daarbij op dat in het middel en de toelichting niet over het buiten toepassing blijven van art. 33c, tweede lid, Sr wordt geklaagd.

10. In de toelichting op het middel zijn ook passages terug te vinden die op de evenredigheid van de verbeurdverklaring betrekking hebben. Zo refereert de steller van het middel aan het gevoerde strafmaatverweer, dat onder meer inhoudt: ‘Verbeurdverklaring van de auto staat in geen enkele verhouding tot het strafbare feit.’ En de steller van het middel merkt op dat de optelsom van boete en verbeurdverklaring kijkend ‘naar de aard van het feit en het inkomen’ van de verdachte een zeer hoge straf betreft. Op die opmerking wordt echter voortgebouwd met de klacht over een ontoereikende motivering in het licht van de draagkracht van de verdachte. Mede in het licht van de toelichting meen ik dat het middel niet stellig en duidelijk klaagt over schending van art. 33c, tweede lid, Sr in het licht van (de ernst van) het begane feit. Als gezegd refereert de steller van het middel ook niet aan art. 33c, tweede lid, Sr.

11. Voor het geval Uw Raad daar anders over denkt, merk ik het volgende op. Het bepaalde in art. 33c, tweede lid, Sr was aan de orde in een arrest van 15 november 1988.4.In de betreffende strafzaak was een Ford Mustang verbeurdverklaard; de verdachte had daarmee gereden nadat het kentekenbewijs was ingevorderd. De rechtbank had onder meer overwogen dat tegen de verdachte al eerder proces-verbaal was opgemaakt ‘in verband met technische gebreken aan de litigieuze auto, bij welke gelegenheid het kentekenbewijs is ingenomen en verdachte uitdrukkelijk is medegedeeld, dat teruggave daarvan eerst zou kunnen plaatsvinden wanneer de auto (…) zou zijn goedgekeurd’. Uw Raad was van oordeel dat de rechtbank de verbeurdverklaring van de auto niet naar de eis der wet met redenen had omkleed. Het behoefde nadere verklaring, waarom de rechtbank ‘gelet op a. de in eerste aanleg opgelegde straf van tweehonderdvijftig gulden bij gebreke van betaling en verhaal te vervangen door vijf dagen hechtenis; b. de omstandigheid dat art. 35 WVW de overtreding van art. 9 eerste lid WVW strafbaar stelt met hechtenis van ten hoogste dertig dagen of geldboete van de tweede categorie, en c. hetgeen namens de verdachte is aangevoerd (…), de inbeslaggenomen auto heeft verbeurd verklaard zonder toepassing van het bepaalde in het tweede lid van art. 33c Sr.’ Namens de verdachte was aangevoerd dat de auto in 1986 twaalfduizend dollar waard was. Het maximum van de tweede categorie was destijds vijfduizend gulden.5.

12. Ook in een arrest van 13 juni 1989 was de verbeurdverklaring van een auto aan de orde.6.Het hof had overwogen dat de verdachte ‘tot tweemaal toe’ een auto had bestuurd terwijl hem bij rechterlijke uitspraak de bevoegdheid om motorrijtuigen te besturen was ontzegd, en had de betreffende Mercedes verbeurdverklaard. Uw Raad oordeelde dat ‘het hof de verbeurdverklaring van de auto niet naar de eis der wet met redenen (had) omkleed. Het behoeft immers nadere verklaring, waarom het hof gelet op a. de omstandigheid dat art. 35 WVW de overtreding van art. 32 eerste lid WVW strafbaar stelt met gevangenisstraf van ten hoogste drie maanden of geldboete van de derde categorie, en b. hetgeen namens de verdachte is aangevoerd omtrent de waarde van de auto (…), de inbeslaggenomen auto heeft verbeurd verklaard zonder toepassing van het bepaalde in het tweede lid van art. 33c Sr’. Tijdens het onderzoek ter terechtzitting was aangevoerd dat verbeurdverklaring van de auto alleen kon worden uitgelegd als een extra straf van circa veertigduizend gulden. Het maximum van de derde categorie was destijds tienduizend gulden.

13. In een arrest van 23 juni 1992 was de verdachte veroordeeld tot twee jaren gevangenisstraf, met verbeurdverklaring van een zeiljacht en een Urker viskotter alsmede onttrekking aan het verkeer van een ploertendoder en een pakje hashish.7.De veroordeling betrof het medeplegen van het opzettelijk binnen het grondgebied van Nederland brengen van (grote) hoeveelheden softdrugs met gebruikmaking van twee boten alsmede valsheid in geschrift, beide meermalen gepleegd. Namens de verdachte was in hoger beroep aangevoerd dat de verdachte een minimaal inkomen had, dat hij geen vermogen meer had en dat hij nooit meer in staat zou zijn ‘aan het arbeidsproces deel te nemen op die wijze dat daarmee fiscus en of overheid voldaan kunnen worden’. In cassatie werd gesteld dat in dat betoog besloten lag dat verdachte door de verbeurdverklaring van beide boten onevenredig in zijn vermogen werd getroffen; het hof had in het ‘betoog in samenhang met de waarde van de verbeurd verklaarde goederen (…) reden moeten zien nader te motiveren waarom te dezer zake geen toepassing kon worden gegeven aan het bepaalde in art. 33c lid 2 Sr’. Uw Raad dacht daar anders over: in ’s hofs oordeel lag ‘besloten dat de verdachte door de verbeurdverklaring niet onevenredig wordt getroffen. Dat oordeel geeft geen blijk van een onjuiste rechtsopvatting en is, ook in het licht van hetgeen in de toelichting op het middel omtrent de waarde van de verbeurd verklaarde voorwerpen is gesteld, niet onbegrijpelijk, gelet op a. de voor de bewezen verklaarde feiten — naast de gevangenisstraf — maximaal op te leggen geldboeten en b. de omstandigheid dat het hof kennelijk heeft aangenomen, zoals het op grond van het onderzoek ter terechtzitting heeft kunnen doen, dat de verbeurd verklaarde voorwerpen door de verdachte waren verkregen met hetgeen hij met de (…) bewezen verklaarde feiten had verdiend.’ Tot nadere motivering was het hof niet gehouden, in aanmerking genomen dat niet bleek dat tegen de gevorderde verbeurdverklaring van de beide schepen in het bijzonder verweer was gevoerd. Op valsheid in geschrift stond ook destijds een geldboete van de vijfde categorie, het maximum daarvan bedroeg honderdduizend gulden. Ook op het opzettelijk binnen het grondgebied van Nederland brengen van middelen als bedoeld in de bij de Opiumwet behorende lijst II stond een geldboete van de vijfde categorie.

14. In een arrest van 15 november 2005 was de verdachte wegens een snelheidsovertreding veroordeeld tot een geldboete van tweehonderd euro, een rijontzegging van zes maanden en verbeurdverklaring van de auto.8.Uw Raad was van oordeel dat het hof ‘de verbeurdverklaring van de auto niet naar de eis der wet met redenen (had) omkleed. Het behoeft immers nadere verklaring waarom het Hof, gelet op de omstandigheid dat art. 177, aanhef en onder d, WVW 1994 in verbinding met 92 RVV 1990 de overtreding van art. 20 RVV 1990 strafbaar stelt met hechtenis van ten hoogste twee maanden of geldboete van de tweede categorie, en gelet op hetgeen door en namens de verdachte ter terechtzitting is aangevoerd omtrent de waarde van de auto (…), de inbeslaggenomen auto heeft verbeurdverklaard zonder toepassing van het bepaalde in het tweede lid van art. 33c Sr.’ De raadsman had aangevoerd dat de waarde van de auto zo’n € 10.000 was. Het maximum van de tweede categorie was ten tijde van het begaan van de snelheidsovertreding € 2250,-.9.

15. Vermelding verdient ten slotte een arrest van 25 januari 2011.10.De verdachte was wegens overtreding van art. 8, tweede lid, aanhef en onder a, WVW 1994 alsmede overtreding van art. 7, eerste lid, aanhef en onder a, WVW 1994 veroordeeld tot een voorwaardelijke gevangenisstraf van drie weken, een rijontzegging van tien maanden en verbeurdverklaring van een auto. Uit de conclusie van A-G Knigge blijkt dat in cassatie werd geklaagd dat het hof ten onrechte geen toepassing had gegeven aan art. 33c, tweede lid, Sr en voorts dat de motivering van de verbeurdverklaring niet deugde. Uw Raad oordeelde (in lijn met de conclusie) dat de tweede klacht slaagde. Het hof had overwogen dat het voldoende draagkracht bij de verdachte aanwezig achtte nu de verdachte ‘weer in een (andere) auto rijdt’. In cassatie kon niet zonder meer blijken dat het hof wat betreft dit oordeel had beraadslaagd en beslist naar aanleiding van het onderzoek ter terechtzitting. Het middel trof ‘in zoverre doel’. Het hof had in het bestreden arrest met zoveel woorden overwogen dat ‘voor compensatie als bedoeld in artikel 33c tweede lid, geen plaats is’.11.

16. Samengevat kan uit rechtspraak van Uw Raad worden afgeleid dat het hof gehouden kan zijn (ook als ter zake geen verweer is gevoerd) uit te leggen waarom het geen toepassing heeft gegeven aan art. 33c, tweede lid, Sr. Uw Raad heeft die verplichting in eerdere arresten in verband gebracht met het maximum van de toepasselijke boetecategorie. Die koppeling komt mij juist voor. Bij deze rechtspraak gaat het, zo volgt uit het voorgaande, niet om de toepassing van art. 33c, tweede lid, Sr, met het oog op de draagkracht van de verdachte,12.maar om de evenredigheid tussen de straf en (de ernst van) het feit. De toepasselijke boetecategorie is een indicatie van de maximale vermogensstraf die de wetgever bij een strafbaar feit nog evenredig acht. Tegen die achtergrond brengt art. 33c, tweede lid, Sr mee dat het verklaring behoeft als de opgelegde vermogensstraffen, opgeteld, (duidelijk) boven dat maximum uitgaan.13.

17. In de onderhavige zaak geldt dat art. 176, derde lid, WVW 1994 bepaalt dat overtreding van art. 41, eerste, sub d, WWV 1994 wordt gestraft hetzij met gevangenisstraf van ten hoogste zes maanden en geldboete van de derde categorie, hetzij met een van beide voormelde straffen. Het maximum van de derde categorie bedroeg ten tijde van het begaan van het strafbare feit € 8.200,- (art. 23, vierde lid, Sr).14.Namens de verdachte is in hoger beroep aangevoerd dat de auto een waarde had van € 5.000,- en dat verbeurdverklaring van de auto niet in verhouding zou staan tot het strafbare feit. Dit is in hoger beroep onderbouwd met een overgelegd taxatierapport. Tevens is met betrekking tot de inkomsten van de verdachte aangevoerd dat een geldboete van € 1.000,- te hoog voor hem zou zijn.

18. Naar het mij voorkomt brengen deze feiten, samengenomen, niet mee dat de verbeurdverklaring van de auto ontoereikend gemotiveerd is. Ook als wordt uitgegaan van de juistheid van de taxatie in het overgelegde rapport, blijft het totaal van de opgelegde vermogensstraffen duidelijk onder het maximum van de toepasselijke geldboetecategorie. De raadsman van de verdachte heeft tijdens de terechtzitting in hoger beroep niet om toepassing van art. 33c, tweede lid, Sr verzocht. Hij heeft voor het geval het hof de auto zou verbeurdverklaren slechts verzocht daarmee ‘rekening te houden bij de hoogte van de straf’. Ik neem, wat de evenredigheid van de strafoplegging betreft, voorts in aanmerking dat het hof naast de geldboete en de verbeurdverklaring van de auto (slechts) een voorwaardelijke gevangenisstraf van een week alsmede de verbeurdverklaring van kentekenplaten en kentekenbewijzen heeft opgelegd.15.

19. Een en ander brengt mee dat het middel ook faalt indien daar tevens een klacht over het tekortschieten van de motivering van de verbeurdverklaring in het licht van art. 33c, tweede lid, Sr in wordt gelezen.

20. Het middel faalt en kan in beginsel worden afgedaan met de aan art. 81, eerste lid, RO ontleende formulering. Ambtshalve heb ik geen gronden aangetroffen die tot vernietiging van de bestreden uitspraak aanleiding behoren te geven.

21. Deze conclusie strekt tot verwerping van het beroep.

De Procureur-Generaal

bij de Hoge Raad der Nederlanden

AG