HR, 24-01-2012, nr. S 10/05396

Het middel klaagt dat het Hof het verzoek van de verdediging tot het horen van de getuige [getuige 1] met betrekking tot het onder 1 tenlastegelegde feit, heeft afgewezen op gronden die deze afwijzing niet kunnen dragen.

Het bestreden arrest houdt, voor zover hier van belang, het volgende in:

In de toelichting op het middel wordt aangevoerd dat het Hof, gelet op HR 1 februari 1994 (NJ 1994/427 m.nt. C.) en HR 6 juni 2006 (LJN AV4834, NJ 2006/333), [getuige 1] ter terechtzitting in hoger beroep als getuige had dienen op te roepen.

De Hoge Raad heeft in zijn arrest van 1 februari 1994 en 6 juni 2006 enkele regels gegeven voor het ambtshalve oproepen van getuigen. Deze regels luiden als volgt:

De getuige [getuige 1] heeft op 18 maart 2008 en 25 november 2008 een voor verdachte belastende verklaring afgelegd, inhoudende — kort gezegd — dat verdachte tegenover hem zou hebben bekend zijn vrouw om het leven te hebben gebracht. Op verzoek van de verdediging is [getuige 1] opgeroepen om te verschijnen op de terechtzitting in hoger beroep van 26 mei 2010.1. Blijkens het proces-verbaal van deze terechtzitting is [getuige 1] aldaar niet is verschenen. De raadsvrouwe van verdachte heeft ter terechtzitting afstand gedaan van het recht om de getuige ter terechtzitting te horen en het Hof verzocht het verhoor te laten verrichten door de raadsheer-commissaris in de persoon van één van de leden van de behandelend strafkamer. De Advocaat-Generaal heeft ter terechtzitting aangegeven zich te kunnen vinden in het verzoek van de raadsvrouwe. Het Hof heeft daarop besloten dat de stukken in handen worden gesteld van de raadsheer-commissaris teneinde de getuige [getuige 1] te horen en voorts dat het verhoor in beginsel zal worden verricht door de voorzitter van de strafkamer dan wel door één van de overige leden van de strafkamer. Zowel de raadsvrouwe van verdachte als de Advocaat-Generaal hebben ingestemd met de aanwijzing van de voorzitter dan wel één van de andere leden van de behandelend strafkamer als raadsheer-commissaris.

Bij de stukken van het geding bevindt zich het proces-verbaal van verhoor van de getuige [getuige 1] bij de raadsheer-commissaris mr. J.F. Dekking, tevens voorzitter van de behandelend strafkamer. Bij dit verhoor waren tevens aanwezig de verdachte, diens raadsvrouwe en de Advocaat-Generaal. Blijkens het proces-verbaal is de getuige [getuige 1] aldaar teruggekomen op zijn eerder afgelegde verklaringen inhoudende — kort gezegd — dat verdachte tegenover hem zou hebben bekend zijn vrouw te hebben gedood.

De raadsvrouwe van verdachte heeft ter terechtzitting in hoger beroep van 6 oktober 2010 het Hof verzocht om, indien het de verklaringen van [getuige 1] van 18 maart 2008 en 25 november 2008 betrouwbaar acht en deze voor het bewijs wenst te gebruiken, [getuige 1] als getuige op te roepen. Het Hof heeft het verzoek tot het horen van [getuige 1] afgewezen en daartoe onder meer overwogen dat de door [getuige 1] afgelegde en voor verdachte belastende verklaringen in belangrijke mate steun vinden in overig bewijsmateriaal en dat het Hof zich voldoende in staat acht de betrouwbaarheid van deze verklaringen te wegen. Het Hof heeft de door [getuige 1] op 18 maart 2008 en 25 november 2008 afgelegde verklaringen tot het bewijs gebezigd.

De vraag is allereerst of de door de Hoge Raad in zijn arrest van 1 februari 1994 geformuleerde regel in casu wel van toepassing is. Die regel heeft betrekking op een ‘in het opsporingsonderzoek’ afgelegde belastende verklaring. De op 18 maart 2008 tegenover de Gerechtelijke Politie te Verviers afgelegde verklaring zal, hoewel het onderzoek ter zitting toen al was aangevangen, aangemerkt moeten worden als een ‘in het opsporingsonderzoek’ afgelegde verklaring als door de Hoge Raad bedoeld. Voor de op 25 november 2008 tegenover de rechter-commissaris in het kader van een rogatoire commisie afgelegde verklaring lijkt mij dat de vraag. Die verklaring is afgelegd in het kader van een onderzoek dat geldt als een gerechtelijk vooronderzoek (art. 216 lid 3 Sv). Ik merk daarbij op dat de ratio van de door de Hoge Raad geformuleerde regel mij gelegen lijkt te zijn in het feit dat een politieverhoor met minder waarborgen is omkleed dan een verhoor ten overstaan van een rechter(-commissaris). Dat gold zeker in het pre-Salduz tijdperk waarin de regel werd geboren. Wel nu, bij dat laatste verhoor heeft de getuige [getuige 1] zijn eerder tegenover de Gerechtelijke Politie afgelegde verklaring volledig bevestigd. Materieel gesproken is het die verklaring die door het Hof voor het bewijs is gebruikt. Alleen om technische redenen — de getuige herhaalde zijn verklaring niet woordelijk — moest ook de inhoud van de eerdere verklaring worden weergegeven.

Op grond van het voorgaande zou ik willen verdedigen dat de regel hier toepassing mist. Mocht de Hoge Raad daarover anders oordelen, dan is een volgende vraag of de regel niet enige nuancering behoeft. Ik zie daarvoor in dit geval twee redenen. De eerste reden is dat de getuige [getuige 1] op de intrekking van zijn verklaring is teruggekomen. De Hoge Raad noemt in zijn arrest van 1 februari 1994 als de ratio van de plicht tot ambtshalve oproeping dat de rechter zich door eigen waarneming van de getuige een oordeel zal kunnen vormen omtrent de betrouwbaarheid van diens verklaringen dan wel omtrent de redenen van diens weigering een verklaring af te leggen. Het komt mij voor dat de Hoge Raad hier het oog heeft op de betrouwbaarheid van de verklaring waarin de getuige op zijn eerdere belastende verklaring terugkomt. De regel veronderstelt met andere woorden dat de getuige bij de intrekking van zijn verklaring is gebleven.

Een tweede reden voor nuancering is mijns inziens gelegen in het feit dat de getuige [getuige 1] is gehoord door de raadsheer-commissaris, die tevens lid was van de behandelend strafkamer. Dit verhoor heeft plaatsgevonden in aanwezigheid van verdachte, diens raadsvrouwe en de Advocaat-Generaal. Hoewel formeel sprake was van een verhoor dat geldt als een gerechtelijk vooronderzoek, is de vraag of het verhoor voor de toeppassing van de regel niet gelijkgesteld moet worden met een verhoor door het Hof. In de MvT bij het wetsvoorstel dat heeft geleid tot de invoering van de raadsheer-commissaris wordt gesteld dat het in het belang van een goede rechtsbedeling is als het lid van de strafkamer dat als raadsheer-commissaris optrad, aan het vervolg van de berechting kan deelnemen omdat de ‘bij het verhoor verkregen kennis zo optimaal bij de berechting [kan] worden betrokken’.2. In dit geval heeft de voorzitter van de strafkamer zich direct — ‘onmiddelijker’ kan niet — een oordeel kunnen vormen over de betrouwbaarheid van de intrekkende verklaring. Die kennis kan — conform de bedoeling van de wetgever — bij de berechting worden betrokken. Voor een regel die dan toch nog dwingend de ambtshalve oproeping van de getuige voorschrijft, lijkt me eerlijk gezegd geen grond aanwezig.

Voor het geval Uw Raad van oordeel is dat de in NJ 1994/427 neergelegde regel van toepassing is en dat daaraan onverkort dient te worden vastgehouden, bespreek ik de vraag of de verklaringen van [getuige 1] de enige bewijsmiddelen zijn waaruit de betrokkenheid van verdachte bij het tenlastegelegde feit rechtstreeks volgt.

Ten laste van de verdachte heeft het Hof onder 1 bewezenverklaard dat:

's Hofs (Promis)motivering houdt onder meer het volgende in. Op 20 juni 2007 is in de woning van verdachte het ontzielde lichaam van de vrouw van verdachte aangetroffen. Verdachte heeft verklaard dat zijn vrouw, [slachtoffer], om het leven is gekomen door een ongeluk, namelijk doordat zij een mes vasthad en hij, verdachte, tijdens een worsteling op haar is gevallen, waarbij het mes haar keel is binnengedrongen. Naar aanleiding van het door verdachte geschetste scenario heeft het Hof diverse verzoeken van de verdediging tot het doen verrichten van nader technisch onderzoek toegewezen. Het Hof is op grond van de bevindingen van het technisch onderzoek tot het oordeel gekomen dat buiten redelijke twijfel is komen vast te staan dat de hals van het slachtoffer met het op het bed aangetroffen mes is doorgesneden en dat het door verdachte geschetste scenario niet aannemelijk is geworden. Integendeel, het Hof acht de lezing van verdachte, gelet op de technische bevindingen, volstrekt ongeloofwaardig. Het Hof overweegt dat niet aannemelijk is geworden dat zich in de nacht van 25 op 26 mei 2007, na het vertrek van [betrokkene 1] uit de woning van verdachte nog één of meer andere personen dan verdachte, diens echtgenote en zijn driejarige zoontje in de woning hebben bevonden. Uit de door het Hof ‘vastgestelde feiten en omstandigheden’ volgt verder dat het mes dat in de slaapkamer is aangetroffen, het mes is dat verdachte op zijn werk gebruikte.

Niet kan worden gezegd dat de betrokkenheid van verdachte bij het tenlastegelegde feit slechts uit de verklaringen van [getuige 1] kan worden afgeleid. Dat verdachte degene is geweest die zijn vrouw om het leven heeft gebracht volgt onder meer uit de resultaten van het technisch onderzoek die het door verdachte geschetste alternatieve scenario ontkrachten en uit de door het Hof vastgestelde feiten en omstandigheden. Derhalve doet zich in casu niet het geval voor als bedoeld in NJ 1994/427. Voor zover het middel klaagt dat het Hof, gelet op NJ 1994/427, [getuige 1] ter terechtzitting in hoger beroep als getuige had dienen op te roepen, is het derhalve tevergeefs voorgesteld.

Voor zover het middel de klacht behelst dat het Hof het verzoek tot het horen van de getuige [getuige 1], ten onrechte, althans onvoldoende gemotiveerd heeft afgewezen, geldt het volgende.

Het door de raadsvrouwe van de verdachte ter terechtzitting in hoger beroep van 6 oktober 2010 gedane verzoek tot het horen van de getuige [getuige 1] is een verzoek als bedoeld in art. 328 Sv in verbinding met art. 331 Sv en art. 415 Sv om toepassing te geven aan art. 315 Sv. Maatstaf bij een dergelijk verzoek is of de noodzaak daartoe is gebleken. Het Hof heeft aldus de juiste maatstaf gehanteerd.

De raadsvrouwe van verdachte heeft ter terechtzitting in hoger beroep aangevoerd dat de verdediging [getuige 1] nadere vragen wenst te stellen over de beweerde bedreiging en de betrouwbaarheid van de getuige wenst te toetsen. Het Hof heeft ter motivering van zijn beslissing overwogen dat de verklaringen van [getuige 1] van 18 maart 2008 en 25 november 2008 in belangrijke mate steun vinden in overig bewijsmateriaal en dat het Hof zich voldoende in staat acht de betrouwbaarheid van de verklaringen af te wegen. In het licht van hetgeen de verdediging aan het verzoek ten grondslag heeft gelegd, is het oordeel van het Hof toereikend gemotiveerd.

Het middel faalt.

Het middel keert zich tegen de strafmotivering.

Het bestreden arrest houdt onder ‘Op te leggen straf of maatregel’, voor zover hier van belang, het volgende in:

Het middel behelst de klacht dat het Hof als uitgangspunt heeft genomen dat bij een veroordeling ter zake van doodslag in de regel niet wordt volstaan met een lagere straf dan een gevangenisstraf voor de duur van acht jaren, terwijl uit het verhandelde ter terechtzitting in hoger beroep niet, althans niet zonder meer blijkt, waaraan het Hof dit ‘gegeven’ heeft ontleend.

Het middel miskent dat geen sprake is van een feitelijk gegeven dat ter terechtzitting ter sprake moet worden gebracht. Het Hof stelt niet statistisch vast dat in Nederland in de regel geen lagere straf dan acht jaar wordt opgelegd, maar vermeldt het uitgangspunt dat het bij de strafoplegging heeft gehanteerd. In de keuze van dat uitgangspunt is de rechter vrij.

Het middel faalt.

De middelen falen. Het tweede middel kan worden afgedaan met de aan art. 81 RO ontleende motivering.

Gronden waarop de Hoge Raad gebruik zou moeten maken van zijn bevoegdheid de bestreden uitspraak ambtshalve te vernietigen, heb ik niet aangetroffen.

Deze conclusie strekt tot verwerping van het beroep.

De Procureur-Generaal bij de Hoge Raad der Nederlanden,

AG