VIII.5.1 Oud recht: de akte diende de vordering inhoudelijk te bepalen

789. Oud recht: bepaling “ook naar haar inhoud”; grondslagvereiste. Indien men de literatuur, parlementaire geschiedenis en jurisprudentie van de Hoge Raad overziet, lijkt de conclusie gerechtvaardigd dat het bepaaldheidsvereiste onder het huidige recht minder strikt wordt geïnterpreteerd dan onder het voor 1992 geldende recht.

Onder het voor 1992 geldende recht was voor de levering van een vordering vereist dat de vordering ten tijde van de levering ook naar haar inhoud in voldoende mate door de akte van cessie werd bepaald.1 Wanneer een vordering naar haar inhoud in voldoende mate door de akte werd bepaald, viel niet in zijn algemeenheid te zeggen. Evenals naar huidig recht moest dit van geval tot geval worden beoordeeld en was dit overgelaten aan het oordeel van de rechter. Het vereiste bracht blijkens het Solleveld II-arrest voor de cessie van toekomstige vorderingen in ieder geval met zich, dat de vordering haar onmiddellijke grondslag diende te hebben in een ten tijde van de cessie reeds bestaande rechtsverhouding.2 Hoewel de Hoge Raad het grondslagvereiste voor het oude recht in de sleutel van de bepaaldheidseis plaatste3, heeft de grondslageis daarmee, zoals ik hiervoor reeds vermeldde, niets van doen. Ook zonder de aanwezigheid van een bestaande rechtsverhouding is het mogelijk toekomstige vorderingen door de akte te identificeren. De grondslageis diende veeleer te worden gezien als een eis die onder het oude recht werd gesteld aan de vatbaarheid van een toekomstige vordering voor cessie.4

Voorts werd in de literatuur aangenomen dat de akte bepaalde kenmerken van de vordering diende te vermelden, zoals de naam van de schuldenaar, hetgeen waartoe hij zich verplichtte, de aard van de rechtsverhouding waaruit de vordering zou voortspruiten e.d. Alleen dan zou de akte de vordering inhoudelijk bepalen.5 Reehuis interpreteerde de woorden “ook naar haar inhoud” aldus, dat hoe meer een vordering in de toekomst is gelegen, in die zin dat men het ontstaan ervan nog niet kan bevroeden, des te minder snel voldaan zou zijn aan het bepaaldheidvereiste. Van een dergelijke absoluut toekomstige vordering zou de inhoud niet te bepalen zijn. Hoe minder daarentegen de vordering in de toekomst is gelegen, bijvoorbeeld doordat alle elementen voor haar ontstaan ten tijde van de cessie al aanwezig zijn, des te eerder zal de vordering in voldoende mate naar haar inhoud kunnen worden bepaald. Ergens op de glijdende schaal tussen deze twee uitersten zou het omslagpunt liggen.6 Het zal duidelijk zijn dat deze invulling van het bepaaldheidsvereiste weinig onderscheidend vermogen heeft en moeilijk hanteerbaar is voor de rechtspraktijk.

Aldus opgevat, vormde het bepaaldheidsvereiste een belangrijke belemmering voor in het bijzonder de (zekerheids)cessie van toekomstige vorderingen.7 Volgens de heersende opvatting moesten de vorderingen duidelijk in de akte worden beschreven.8 En bovendien waren enkel zogeheten relatief toekomstige vorderingen vatbaar voor een cessie bij voorbaat, dat wil zeggen vorderingen die rechtstreeks werden verkregen uit een ten tijde van de cessie reeds bestaande rechtsverhouding.9 Een globale cessie van “alle toekomstige vorderingen uit welken hoofde ook” werd veelal niet mogelijk geacht, omdat zij als te onbepaald werd beschouwd.10