HR, 08-10-2002, nr. 01299/01

De arrondissementsrechtbank te 's-Gravenhage heeft de verdachte bij vonnis van 3 april 2001 niet ontvankelijk verklaard in zijn hoger beroep tegen het vonnis van het kantongerecht te 's Gravenhage van 16 december 1999.

Het cassatieberoep is ingesteld door verdachte die tevens advocaat is. Verdachte heeft zelf een schriftuur ingezonden houdende één middel van cassatie.

Het middel klaagt erover dat de rechtbank verdachte ten onrechte wegens overschrijding van de appèltermijn niet-ontvankelijk heeft verklaard in zijn hoger beroep. Daartoe wordt aangevoerd dat op grond van de door de strafgriffie van het kantongerecht verstrekte informatie dat daar nog geen vonnis bekend was, ervan uit mocht worden gegaan, dat er (nog) geen vonnis was gewezen. Voorts zouden de verdedigingsrechten (art. 6 EVRM) zijn geschonden doordat het schriftelijk vonnis niet binnen de beroepstermijn beschikbaar was.

Voor de beoordeling van de onderhavige zaak zijn de volgende feiten van belang. Verdachte is ter terechtzitting van de kantonrechter te 's-Gravenhage van 2 december 1999 aanwezig geweest. Blijkens het proces-verbaal van die zitting heeft verdachte een schriftelijke uitspraak verzocht, aan welk verzoek door de kantonrechter gevolg is gegeven. De kantonrechter heeft de verdachte medegedeeld dat twee weken later schriftelijk vonnis zou worden gewezen. Blijkens het proces-verbaal van uitspraak is het vonnis, overeenkomstig de vermelding daarin, uitgesproken op 16 december 1999. Ik merk hierbij op dat ik gelet op de zich in het dossier bevindende stukken - anders dan de verdachte - geen enkele reden heb deze datum van uitspraak in twijfel te trekken. Verdachte heeft op 7 januari 2000 hoger beroep ingesteld. Uit de door de verdachte overgelegde stukken blijkt voorts dat verdachte binnen de beroepstermijn heeft verzocht om een afschrift van de uitspraak, dan wel mededeling van de inhoud van die uitspraak, waarop verdachte door een medewerker van de griffie is medegedeeld dat daar geen uitspraak bekend was, terwijl de schriftelijke uitspraak niet eerder dan 6 januari 2000 beschikbaar is gekomen

De wet bepaalt in welke gevallen tegen een rechterlijke uitspraak een rechtsmiddel kan worden ingesteld en binnen welke termijn dit kan geschieden; die termijnen zijn van openbare orde1.. Ingevolge art. 425 Sv jo. art. 408, eerste lid, onder b Sv kon verdachte binnen veertien dagen na de einduitspraak - derhalve uiterlijk op 30 december 1999 - hoger beroep instellen tegen het vonnis van de kantonrechter.

De reactie op termijnoverschrijdingen is streng; niet-onvankelijkheid in het aangewende rechtsmiddel. Slechts in uitzonderlijke gevallen wordt een termijnoverschrijding gepardonneerd. Te denken valt dan onder andere aan gevallen waarin de verdachte gedurende de appèltermijn vanwege een psychische stoornis niet in staat is te beoordelen of hoger beroep dient te worden ingesteld2.. Verder kan een termijnoverschrijding worden gepardonneerd wanneer er sprake is van een verontschuldigbare dwaling omtrent de appèltermijn. Daarvan kan sprake zijn als binnen de appèltermijn door een ambtelijke mededeling het vertrouwen is gerechtvaardigd dat de termijn nog niet is verlopen3..

Dit doet voor de onderhavige zaak de vraag rijzen of sprake is geweest van een verontschuldigbare termijnoverschrijding. Het enkel niet beschikbaar zijn van de schriftelijke uitspraak kan niet tot het pardonneren van een termijnoverschrijding leiden4.. Met betrekking tot het opgewekte vertrouwen waarop de verdachte zich beroept wil ik het volgende opmerken. Verdachte wist dat op 16 december 1999 in zijn zaak uitspraak zou worden gedaan. Verdachte is evenwel niet bij de uitspraak verschenen. Gedurende de appèltermijn heeft verdachte volgens opgave in de schriftuur twee keer telefonisch contact gehad met de strafgriffie van het kantongerecht, waarbij hem tot twee keer toe is medegedeeld dat er geen schriftelijk vonnis bekend was. Verdachte heeft vervolgens binnen de appèltermijn verder geen actie ondernomen.

Naar mijn mening had verdachte het hierbij echter niet mogen laten. Uit de mededeling van de zijde van de strafgriffie dat er daar geen schriftelijk vonnis bekend was had verdachte in ieder geval niet mogen afleiden dat nog geen uitspraak was gedaan. Verdachte, die als advocaat zal weten dat de informatievoorziening op een strafgriffie - zeker rond de kerstdagen - niet altijd optimaal is, had er bij de griffiemedewerker op zijn minst op aan kunnen dringen dat bij de desbetreffende kantonrechter of gerechtsecretaris informatie omtrent de uitspraak zou worden ingewonnen. Voorts had van verdachte, die op de hoogte is van de strikte termijnbepalingen, mogen worden verwacht dat hij in ieder geval veiligheidshalve appèl in zou stellen. Dat appèl zou immers altijd nog ingetrokken kunnen worden, na kennisname van het schriftelijk vonnis. Daarbij laat ik meewegen de extra kennis die aan verdachte als advocaat over de gang van zaken in het strafproces kan worden toegedicht. Verdachte moet hebben geweten dat er op 16 december 1999 enigerlei beslissing genomen moet zijn en dat hij een hoger beroep in ieder geval kon veiligstellen door dat rechtsmiddel aan te tekenen. Gelet op de hiervoor genoemde omstandigheden is de termijnoverschrijding dan ook niet verontschuldigbaar. Verdachte mocht niet zomaar afgaan op de informatie van de strafgriffie. Dat zou anders zijn als aannemelijk was geworden dat hem bijvoorbeeld abusievelijk was medegedeeld dat de zaak was geëindigd met een vrijspraak of dat een tussenvonnis was gewezen. In dat geval zou er voor verdachte alle reden zijn geweest op grond van de hem verstrekte informatie van het instellen van hoger beroep af te zien. De mededeling vanwege de strafgriffie dat daar geen uitspraak van de kantonrechter van 16 december 1999 bekend was had verdachte niet mogen leiden tot de slotsom dat dús nog geen uitspraak was gedaan, maar hoogstens tot het inzicht dat de strafgriffie nog niet van de beslissing van de kantonrechter op de hoogte was.

Ik teken hierbij nog aan dat de rechtbank in de motivering van de niet-ontvankelijkheidsbeslissing niet ingaat op het in hoger beroep gevoerde verweer van de verdachte dat hij is afgegaan op informatie van de strafgriffie. Gelet op HR NJ 1995, 253 was de rechtbank daartoe wel gehouden. Nu op grond van het hiervoor vermelde de rechtbank dit verweer slechts had kunnen verwerpen, kan dit evenwel niet cassatie leiden.

Tot slot merk ik op dat verdachte vergeefs een beroep doet op de uitspraak van het EHRM in de zaak Zoon tegen Nederland5.. In die zaak ging het kort gezegd (ondermeer) om de vraag of de praktijk van de kop-staartvonnissen (voor de invoering van art. 365a, 365b eb 365c Sv), gelet op de onmogelijkheid om binnen de appèltermijn aan de hand van de gebezigde bewijsmiddelen te kunnen beoordelen of appèl diende te worden ingesteld, in strijd was met artikel 6 EVRM. Het EHRM geeft hierover geen algemeen oordeel, maar is in de concrete casus van mening dat geen sprake was van een verdragsschending. Het hof overweegt onder meer:

Dit neemt niet weg dat de strekking van artikel 365 lid 1 en lid 3 Sv is dat een verdachte binnen de beroepstermijn inzage dient te kunnen krijgen in de (schriftelijke) uitspraak. Daar zal dan ook te allen tijde naar gestreefd dienen te worden. Niet nakoming van deze voorschriften is evenwel niet met nietigheid bedreigd. Evenmin brengt de niet-nakoming mee dat voor de verdachte de weg naar de appelrechter is afgesloten. Niet nakoming van deze voorschriften kan evenmin tot verlenging van de beroepstermijn leiden. Als na het aantekenen van hoger beroep en voor de behandeling daarvan alsnog een volledig vonnis voor de verdediging tijdig beschikbaar komt heeft zij alle gelegenheid zich op die behandeling voor te bereiden.

Het middel faalt.

Het middel is tevergeefs voorgesteld. Gronden waarop de Hoge Raad gebruik zou moeten maken van zijn bevoegdheid de bestreden uitspraak ambtshalve te vernietigen heb ik niet aangetroffen.

Deze conclusie strekt tot verwerping van het beroep.