XI.4.1 HR 14 april 1927, NJ 1927, 763 (Bodengravensche Bankvereeniging/Kiebert)

1036. De overwegingen van de Hoge Raad. De casus die ten grondslag lag aan dit arrest betrof een cessie door een bank van het op een bepaald tijdstip bestaande saldo van een rekening-courant. De rekening werd ten tijde van de cessie echter niet afgesloten. Het betrof zodoende niet de cessie van het eindsaldo van de rekening. Een derde had zich ten opzichte van de bank borg gesteld voor al hetgeen de bank uit de rekening-courant of “uit welken hoofde ook” te vorderen mocht krijgen. Er was derhalve sprake van een zogeheten ‘bankborgtocht’.1 De vraag rees of de cessionaris de borg tot betaling kon aanspreken. De Hoge Raad oordeelde als volgt:

1037. Interpretatie van het arrest in de literatuur; de visie van Meijers. Volgens een aantal auteurs zou uit deze uitspraak moeten worden afgeleid dat bank- of kredietzekerheden in geval van cessie de gecedeerde vordering in ieder geval niet volgen, zolang de bank- of kredietrelatie nog niet is beëindigd.2 Deze auteurs gaan er kennelijk van uit dat het oordeel van de Hoge Raad dat de borgtocht niet op de cessionaris was overgegaan, rechtstreeks volgde uit het feit dat de bankrelatie ten tijde van de cessie niet was beëindigd. Deze interpretatie van het arrest is in zijn algemeenheid niet juist. In zijn noot onder het arrest in de NJ wijst Meijers er terecht op dat de vraag of de cessionaris de borg kon aanspreken in het geheel geen rechtsvraag was, maar een feitelijke vraag. Hij merkt het volgende op:

Het komt aan op uitleg van de omschrijving door partijen in de borgtocht- of hypotheekakte van de vorderingen tot zekerheid waarvan de borgtocht of de hypotheek strekt en op de vraag of de borgtocht of de hypotheek door partijen tot een persoonlijk recht is gemaakt. Dat het daarbij gaat om een feitelijke vraag en niet om een rechtsvraag, zou volgens Meijers duidelijk blijken uit de overweging van de Hoge Raad dat het “niet aannemelijk is” dat bij cessie door de bank van hetgeen zij op een gegeven moment te vorderen heeft, de borgtocht geheel of gedeeltelijk mee zou overgaan, hoewel dit “onder bepaalde omstandigheden wellicht anders zou kunnen zijn”. Het uitgangspunt dat de borgtocht bij cessie niet volgt, zou voortvloeien uit het feit dat de borgtocht “niet tot een bepaalde schuldvordering behoort”, maar tot een heel complex van vorderingen, waaronder in de toekomst nog te verkrijgen vorderingen. Het zou in een dergelijk geval niet aannemelijk zijn dat het de bedoeling van partijen is dat de borgtocht in geval van een tussentijdse cessie op een cessionaris overgaat.

1038. Een weerlegbaar vermoeden van onoverdraagbaarheid. Meijers wijst er met nadruk op dat de Hoge Raad niet van mening is dat een borgtocht die is verbonden aan een heel complex van vorderingen, niet zou gelden voor elke individuele vordering uit dat complex, maar slechts voor de restantvordering. Zijns inziens neemt de Hoge Raad enkel een vermoeden van “niet overdraagbaarheid” tot uitgangspunt.

Naar mijn mening hebben de “omstandigheden” die volgens de Hoge Raad met zich kunnen brengen dat dit vermoeden van niet-overdraagbaarheid dient te wijken, niet zozeer betrekking op de vraag of de bankrelatie is geëindigd, maar lijken zij hoofdzakelijk te zien op een (duidelijke) andersluidende partijbedoeling. Partijen zouden, indien zij willen afwijken van het vermoeden van niet-overdraagbaarheid, dit uitdrukkelijk in de borgtochtovereenkomst moeten bepalen. Indien men het arrest in deze zin opvat, biedt het geen steun voor de opvatting dat banken kredietzekerheden naar hun aard niet voor overgang vatbaar zijn, en evenmin voor de opvattingen dat dergelijke zekerheden niet of minder accessoir zijn of slechts accessoir aan de tussen partijen bestaande rechtsverhouding. De Hoge Raad ging in 1927 slechts uit van een vermoeden van een persoonlijk recht.

1039. De Hoge Raad lijkt de opvatting dat een bank- of krediethypotheek strekt tot zekerheid van de restantvordering bij beëindiging van de bank- of kredietrelatie af te wijzen. Tot slot merk ik op dat uit de hiervoor geciteerde overweging lijkt te kunnen worden afgeleid dat volgens de Hoge Raad een zekerheidsrecht dat strekt tot zekerheid van “alle vorderingen uit welken hoofde ook” in beginsel tot waarborg strekt van elke schuld die de schuldenaar jegens de schuldeiser heeft of zal verkrijgen. De opvatting dat een bank- of krediethypotheek in de regel zou zijn gevestigd tot zekerheid van de restantvordering bij het einde van de bank- of kredietrelatie, zoals door Mijnssen wordt betoogd, lijkt derhalve (in ieder geval in 1927) niet de opvatting van de Hoge Raad te zijn.3