11.6.1 Inleiding

Een partij schendt een verbintenis uit bevoegdheidsovereenkomst door een procedure voor de verkeerde rechter te beginnen. Dit kan op verschillende manieren schade meebrengen. Indien de rechter op grond van de bevoegdheidsovereenkomst weigert de zaak in behandeling te nemen (hij verklaart zich onbevoegd of de vordering niet-ontvankelijk), dan heeft de wederpartij enkel kosten moeten maken om zich in het bevoegdheidsincident te verweren. Indien de rechter daarentegen, ondanks de bevoegdheidsovereenkomst, de zaak we/ in behandeling neemt, is de schade veel groter. Ten eerste zal de wederpartij in dat geval ook kosten moeten maken om zich inhoudelijk te verweren. Daarnaast is denkbaar dat deze partij schade lijdt doordat deze rechter het geschil inhoudelijk anders beoordeelt. Hoewel de schade in een dergelijk geval dus groter is, lijkt het toekennen van schadevergoeding ook problematischer. Het is in principe immers aan de aangezochte rechter om de geldigheid van de bevoegdheidsovereenkomst te beoordelen.

Hierna zal op de mogelijkheid tot schadevergoeding in deze verschillende situaties worden ingegaan. Daarbij wordt onderscheid gemaakt tussen het geval dat een partij in strijd met een bevoegdheidsovereenkomst een procedure voor een Nederlandse rechter aanhangig maakt, het geval dat zij in strijd met een dergelijke overeenkomst een procedure buiten het EEX-territoir begint en het geval dat zij in een EEX-staat procedeert.

Hierna zal ook gekeken worden naar het Engelse recht. In Engeland heeft een verweerder in principe recht op schadevergoeding in geval van schending van een overeenkomst tot forumkeuze of tot arbitrage. Met betrekking tot de overeenkomst tot arbitrage blijkt dit uit het Mantovani-arrest van de Court of Appeal.1 Over het algemeen wordt aangenomen dat het scheidsgerecht de bevoegde instantie is om over een dergelijke vordering te oordelen.2 Met betrekking tot de overeenkomst tot forumkeuze is pas in een aantal vrij recente arresten erkend dat schending recht geeft op schadevergoeding.3 Daarvóór werd in theorie schadevergoeding wel mogelijk geacht, maar was een dergelijke vordering in de rechtspraak nooit toegewezen.4

Hoewel duidelijk is dat naar Engels recht schending van een overeenkomst tot arbitrage of tot forumkeuze recht geeft op schadevergoeding, is de reikwijdte van dit recht onduidelijk. Over de vraag welke schadeposten precies voor vergoeding in aanmerking komen, bestaat discussie.5 Hierop zal hierna nader worden ingegaan.

In Duitsland wordt schadevergoeding in de literatuur door sommige auteurs mogelijk geacht. Zo ziet Wagner mogelijkheden voor een vordering tot schadevergoeding indien een partij een bevoegdheidsovereenkomst schendt door een procedure in het buitenland te beginnen. In een interne Duitse zaak zal een dergelijke vordering naar zijn mening over het algemeen afstuiten op een gebrek aan belang.6 Ook Schlosser acht een vordering tot schadevergoeding in internationale gevallen mogelijk. Daarbij ziet hij onder omstandigheden zowel ruimte voor vergoeding van proceskosten die een partij in het buitenland heeft moeten maken, als voor vergoeding van de schade die deze partij lijdt als gevolg van het feit dat de buitenlandse rechter tot een voor haar ongunstiger oordeel is gekomen.7 In het navolgende blijft het Duitse recht verder buiten beschouwing.