HR, 12-05-2000, nr. R99/196HR

In cassatie kan van het volgende worden uitgegaan:

Bij verzoekschrift van 14 januari 1999 heeft DVR zich gewend tot de rechtbank te Amsterdam met het verzoek een voorlopig getuigenverhoor te bevelen. In haar verzoekschrift heeft DVR aangegeven dat zij overweegt B op voor ieder van hen afzonderlijk aangegeven gronden - vorderingen in te stellen tegen 1. BTG Holdings B.V., 2. [verzoeker 1], 3. [verzoeker 2], 4. [verweerder 1], 5. [verweerder 2], 6. Deloitte & Touche Corporate Finance B.V., 7. de maatschap Deloitte & Touche Registeraccountants en 8. de maatschap van Brabers Registeraccountants. Alvorens tot het instellen van deze vorderingen over te gaan, wenst DVR echter eerst haar bewijspositie (verder) te verstevigen door het doen horen van (tenminste) tien met name genoemde personen als partijgetuige en (tenminste) zeventien met name genoemde personen als getuige.

Voor zover in cassatie nog van belang, hebben de hiervoor genoemde verweerders 4-8 zich ter zake van het verzoek gerefereerd.

BTG, [verzoeker 1] en [verzoeker 2] hebben zich tegen het verzoek verzet. Voor zover in cassatie van belang, hebben zij zich daartoe op het standpunt gesteld dat DVR misbruik van procesrecht maakt door een voorlopig getuigenverhoor te verzoeken van zevenentwintig personen ter zake van tegen tenminste acht verweerders in te stellen vorderingen, zonder aan te geven welke concrete verwijten zij iedere verweerder afzonderlijk maakt en zonder te specificeren welke getuige in welke zaak wordt voorgedragen. Dit is volgens hen in strijd met art. 6 EVRM.

Daarnaast hebben BTG, [verzoeker 1] en [verzoeker 2] nog betoogd dat het getuigenverhoor onnodig en in strijd met een goede procesorde is, nu uit het verzoekschrift blijkt dat DVR stelt reeds over voldoende bewijs te beschikken en het onderhavige verzoek slechts strekt tot een verdere versteviging van haar bewijspositie.

Nadat op 2 maart 1999 de mondelinge behandeling van het verzoek van DVR had plaatsgevonden, heeft de rechtbank het verzoek bij beschikking van 30 maart 1999 toegewezen en voor de verhoren zes data vastgesteld.

Bij beroepschrift - gedateerd: mei 1999 - op 12 mei 1999 ter griffie ingekomen, heeft Euro Holding B.V. (Euro Holding) tegen deze beschikking hoger beroep ingesteld bij het gerechtshof te Amsterdam.

Euro Holding heeft allereerst gesteld dat de beschikking van de rechtbank tot stand is gekomen met verzuim van essentiële vormen. Daartoe heeft zij aangevoerd dat het beginsel van hoor en wederhoor is geschonden, nu zij als belanghebbende in de zin van art. 429n Rv. in eerste aanleg had moeten worden opgeroepen, hetgeen niet is gebeurd. 1.8 Voorts heeft Euro Holding (inhoudelijk) aangevoerd dat het verzoekschrift acht mogelijke wederpartijen en tenminste 27 getuigen noemt en voorts verschillende kwesties aansnijdt (“bij elkaarharkt”), zodat niet duidelijk is wie in welk geschil partij is, op welk feitelijk gebeuren de te houden verhoren betrekking hebben en wat bewezen moet worden. Euro Holding weet daardoor niet waartegen zij zich moet verdedigen en waarop zij zich moet voorbereiden. Het verzoek(schrift) is aldus in strijd met art. 6 EVRM. In elk geval verzetten beginselen van proceseconomie zich volgens Euro Holding tegen toewijzing van het verzoek, zoals dat is gedaan.

Daarnaast heeft Euro Holding betoogd dat het verzoek B voor zover het betreft de overtreding van het concurrentiebeding B dient te worden afgewezen, wegens misbruik van procesrecht, althans wegens onevenredigheid in de betrokken belangen. De betrokken dochtermaatschappijen van zowel Euro Holding als DVR zijn immers werkzaam op het gebied van uitzending en detachering, zodat DVR via het getuigenverhoor achter haar bedrijfs-geheimen kan (en hoopt) te komen.

Nadat het hof bij tussenbeschikking van 15 juli 1999 de oproeping van alle in eerste aanleg verschenen belanghebbenden had gelast, heeft op 31 augustus 1999 de mondelinge behandeling van het hoger beroep plaatsgevonden. Ter terechtzitting zijn onder meer BTG, [verzoeker 1] en [verzoeker 2] verschenen. Zij hebben voornoemde gronden, die deels overeenkwamen met de door hen in eerste aanleg geformuleerde bezwaren, onderschreven. Deze bezwaren hebben zij nogmaals naar voren gebracht.

In zijn beschikking van 23 september 1999 heeft het hof Euro Holding ontvankelijk verklaard in haar hoger beroep, dit beroep inhoudelijk ongegrond bevonden en de beschikking van de rechtbank bekrachtigd. Daartoe heeft het hof samengevat het volgende overwogen:

BTG, [verzoeker 1], [verzoeker 2] en Euro Holding hebben tegen de beschikking tijdig3 beroep in cassatie ingesteld. De griffier heeft alle belanghebbenden opgeroepen. Geen van hen heeft evenwel een verweerschrift ingediend. Het cassatieberoep is niet nader toegelicht.

Ingevolge art. 426 Rv. kan beroep in cassatie (alleen) worden ingesteld door degenen die in één der vorige instanties zijn verschenen. Volgens Boekman heeft men daarmee het opduiken in cassatie van eerder niet verschenen ‘belanghebbenden’ willen uitsluiten4. Als “verschenen” in de zin van dit artikel kan een ieder worden beschouwd die hetzij krachtens wettelijk voorschrift hetzij met toestemming van de rechter een verweerschrift heeft ingediend dan wel ter zitting is gehoord5. Dit is ten aanzien van alle verzoekers tot cassatie het geval, zodat zij in zoverre ontvankelijk zijn.

Het hof heeft de beschikking van de rechtbank waarin het verzoek tot het houden van een voorlopig getuigenverhoor is toegewezen, bekrachtigd. Op grond van art. 216 lid 2 Rv. is tegen een dergelijke beslissing geen hogere voorziening toegelaten. Derhalve dient eerst de vraag te worden beantwoord of verzoekers ontvankelijk zijn in hun cassatieberoep.

Bij de beantwoording van deze vraag dient te worden voorop gesteld dat het verbod van art. 216 lid 2 Rv. niet absoluut is. Volgens vaste jurisprudentie sluit dit verbod hoger beroep of beroep in cassatie niet uit, voor zover erover wordt geklaagd dat de rechter in de vorige instantie art. 214 Rv. ten onrechte dan wel met verzuim van essentiële vormen heeft toegepast, of ten onrechte buiten toepassing heeft gelaten. Zodra één of meer klachten als evenbedoeld worden aangevoerd, is het beroep ontvankelijk. Bevindt de hogere rechter deze klachten vervolgens ongegrond, dan dient hij het beroep te verwerpen6.

Het cassatiemiddel klaagt erover dat het hof de art. 6 EVRM en 214 en 215 Rv. heeft geschonden en voorts dat het hof zijn beschikking niet naar behoren heeft gemotiveerd. Deze algemene klacht is uitgewerkt in drie onderdelen.

Noch in de algemene klacht, noch in de verschillende onderdelen wordt met zoveel woorden één van de hiervoor genoemde doorbraakgronden gesteld. Een dergelijke grond ligt ook niet in het middel besloten7. In de inleiding op het cassatiemiddel wordt slechts onder verwijzing naar de beschikkingen van Uw Raad van 29 maart 1985 en 24 maart 19958 opgemerkt dat verzoekers bekend zijn met het verbod van art. 216 Rv. en dat het de rechter onder meer vrijstaat dit verbod buiten toepassing te laten, indien art. 214 Rv. met verzuim van essentiële vormen is toegepast. Dit is een mededeling en geen klacht dat het hof op de in de onderdelen aangegeven gronden art. 214 Rv. met verzuim van essentiële vormen heeft toegepast. Ook de stelling van verzoekers9 dat “cassatie verzocht kan worden op grond van het feit dat de rechter niet heeft onderzocht of bij het voorlopig getuigenverhoor het recht op “fair trial” geschonden zal of kan worden”, kan niet als zodanig worden aangemerkt. Daargelaten dat niet wordt aangegeven welk zo fundamenteel rechtsbeginsel geschonden is dat van een eerlijke en onpartijdige behandeling niet meer gesproken kan worden, komt deze klacht uitsluitend op tegen de wijze waarop art. 214 Rv. is toegepast.

Verzoekers dienen derhalve niet-ontvankelijk te worden verklaard in hun beroep.

Voor het geval Uw Raad hier anders over denkt, ga ik (kort) in op de verschillende onderdelen van het middel.

Onderdeel 1 faalt reeds, omdat het uitgaat van een onjuiste rechtsopvatting. Het miskent dat Uw Raad in de beschikking van 24 maart 1995 kort gezegd heeft geoordeeld dat het karakter van het voorlopig getuigenverhoor meebrengt dat daarbij geen sprake is van het vaststellen van burgerlijke rechten en verplichtingen in de zin van art. 6 EVRM, zodat dit artikel niet rechtstreeks van toepassing is op een procedure strekkende tot het houden van een voorlopig getuigenverhoor. Voor het overige geeft het ook niet aan op welke grond in dit geval kan worden gezegd dat van een eerlijke en onpartijdige behandeling van het verzoek van DVR tot het houden van een voorlopig getuigenverhoor niet (meer) kan worden gesproken.

Onderdeel 2 voldoet niet aan de eisen die op grond van art. 407 lid 2 Rv. aan een middel mogen worden gesteld. De lezing van de beschikking van (de rechtbank en) het hof die het tot uitgangspunt neemt, mist voorts feitelijke grondslag. Voor zover dit onderdeel betoogt (zie de toelichting op de subonderdelen 2A en 2B) dat het hof het verzoek had moeten afwijzen wegens de (kennelijke) onevenredigheid van de over en weer betrokken belangen, ziet het op de wijze waarop het hof art. 214 Rv. heeft toegepast. Bij de beoordeling van een verzoek tot het houden van een voorlopig getuigenverhoor dient de rechter immers (mede) te beoordelen of de verzoeker daarbij wel voldoende belang heeft - waarbij een rol speelt of de te bewijzen feiten relevant zijn voor de beoogde vordering - en of de verzoeker zijn bevoegdheid tot het vragen van het getuigenverhoor niet misbruikt. Maatstaf voor dit laatste is of de verzoeker wegens de onevenredigheid van de wederzijdse belangen in redelijkheid niet tot het uitoefenen van de bevoegdheid kan komen10. De strekking van het verbod van art. 216 lid 2 Rv. is nu juist verdere discussie over het oordeel van de rechter daaromtrent uit te sluiten11.

Wat betreft subonderdeel 2B kan nog worden opgemerkt dat schending van de wettelijke motiveringseis volgens Uw Raad uitdrukkelijk niet als verzuim van essentiële vormen kan worden aangemerkt12.

In onderdeel 3 ligt eveneens een klacht besloten over de wijze waarop het hof (in dit geval) art. 215 Rv. heeft toegepast. Inhoudelijk is hier derhalve evenmin aan de orde of het hof essentiële vormen heeft verzuimd. Het onderdeel maakt ook op geen enkele wijze duidelijk waarom het (vermeende) verzuim van het hof de zaak te verwijzen naar de rechtbank Dordrecht, meebrengt dat niet meer kan worden gesproken van een eerlijke en onpartijdige behandeling van de zaak.

Deze strekt tot niet-ontvankelijkverklaring van verzoekers in hun beroep.

De Procureur-Generaal bij de

Hoge Raad der Nederlanden,

A-G