HR, 29-03-2013, nr. 12/01003

HR, 29-03-2013, nr. 12/01003

Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.

Uitspraak 29‑03‑2013

Inhoudsindicatie

Auteursrecht; inbreukactie; art. 13 Aw. Onrechtmatige daad. Aanvullende bescherming op grond van art. 6:162 BW tegen slaafse nabootsing van een stijl of van stijlkenmerken? Bijkomende omstandigheden.

29 maart 2013

Eerste Kamer

12/01003

RM/TJ

Hoge Raad der Nederlanden

Arrest

in de zaak van:

[Eiser],

wonende te [woonplaats],

EISER tot cassatie,

advocaat: mr. S.M. Kingma,

t e g e n

[Verweerster],

wonende te [woonplaats],

VERWEERSTER in cassatie,

niet verschenen.

Partijen zullen hierna ook worden aangeduid als [eiser] en [verweerster].

1. Het geding in feitelijke instanties

Voor het verloop van het geding in feitelijke instanties verwijst de Hoge Raad naar de navolgende stukken:

a. het vonnis in de zaak 207794/HA ZA 10-510 van de rechtbank 's-Hertogenbosch van 25 augustus 2010;

b. het arrest in de zaak HD 200.079.650 van het gerechtshof te 's-Hertogenbosch van 15 november 2011.

Het arrest van het hof is aan dit arrest gehecht.

2. Het geding in cassatie

Tegen het arrest van het hof heeft [eiser] beroep in cassatie ingesteld. De cassatiedagvaarding is aan dit arrest gehecht en maakt daarvan deel uit.

Tegen [verweerster] is verstek verleend.

De zaak is voor [eiser] toegelicht door zijn advocaat.

De conclusie van de Advocaat-Generaal in buitengewone dienst D.W.F. Verkade strekt tot vernietiging van het bestreden arrest met zodanige verdere bepalingen als de Hoge Raad geraden zal oordelen.

3. Beoordeling van de middelen

3.1 In deze zaak gaat het om de vraag of een kunstschilder met succes een beroep kan doen op art. 6:162 BW wegens de slaafse nabootsing van een door haar toegepaste stijl. In cassatie kan van het volgende worden uitgegaan.

(i) Zowel [verweerster] als [eiser] zijn beeldend kunstenaars-schilders. [Verweerster] heeft sinds 1999 op diverse tentoonstellingen in binnen- en buitenland geëxposeerd.

(ii) [Eiser] verkoopt zijn werken onder meer via MondiArt. Op 7 november 2009 heeft [verweerster] een e-mail verzonden aan MondiArt, waarin zij onder meer schrijft: "Door middel van een brief met foto's ben ik op de hoogte gesteld van het feit dat u copieen van mijn werk verkoopt."

3.2 In dit geding vordert [verweerster] een verklaring voor recht dat de figuren op haar werken auteursrechtelijke bescherming genieten, waarop door werken van [eiser] inbreuk wordt gemaakt. Voorts stelt zij vorderingen in die ertoe strekken de gevolgen daarvan ongedaan te maken. De rechtbank heeft ten aanzien van drie schilderijen van [eiser] geoordeeld dat deze verveelvoudigingen zijn van werken van [verweerster]. Op die grond heeft zij [eiser] veroordeeld die schilderijen ter vernietiging af te geven aan [verweerster]. Het meer of anders gevorderde heeft de rechtbank afgewezen, daartoe overwegende dat de wijze van afbeelden van een gezicht of lichaamshouding een stijlelement is dat geen zelfstandig auteursrechtelijk beschermd werk oplevert.

3.3 Het hof heeft het vonnis bekrachtigd voor zover het betrekking heeft op de drie genoemde werken. Het heeft het vonnis voor het overige vernietigd en de vorderingen van [verweerster] grotendeels toegewezen. Voor zover in cassatie van belang heeft het hof het navolgende overwogen.

De rechtbank heeft ten onrechte het geschil niet mede op grond van onrechtmatige daad beoordeeld (slaafse nabootsing), terwijl [verweerster] dat wel aan haar vorderingen ten grondslag had gelegd. (rov. 4.5)

Het hof is voorts van oordeel dat auteursrecht rust op de werken van [verweerster] als geheel, maar dat de figuren op de schilderijen van [verweerster] - gedefinieerd als een geheel van elementen en kenmerken en niet als concreet vormgegeven werken - niet als afzonderlijk auteursrechtelijk beschermde werken kunnen worden beschouwd. Gelet hierop overweegt het hof dat er sprake moet zijn van verveelvoudiging conform art. 13 Aw van een of meer concrete werken van [verweerster], wil er sprake zijn van een door [eiser] gepleegde inbreuk. Het hof oordeelt dat [eiser] met vijf van zijn werken inbreuk maakt op de auteursrechten van [verweerster] (waaronder de drie hiervoor in 3.2 bedoelde werken). (rov. 4.10 en 4.11)

Ten aanzien van die overgelegde werken van [eiser] die geen inbreuk vormen op de aan [verweerster] toekomende auteursrechten, onderzoekt het hof vervolgens de vraag of deze werken een onrechtmatige, want nodeloos slaafse nabootsing vormen van de schilderijen en/of de stijl van [verweerster]. Naar het oordeel van het hof onderscheiden de werken van [verweerster] zich door stijlkenmerken die in meerdere of mindere mate terugkomen in genoemde werken van [eiser]. Deze stijlnabootsing acht het hof niet alleen opvallend, maar ook nodeloos. [Eiser] is aldus tekortgeschoten in zijn verplichting om bij het nabootsen alles te doen wat redelijkerwijs mogelijk en nodig is om te voorkomen dat door de gelijkheid van de schilderijen gevaar voor verwarring kan ontstaan. Als gevolg van de nabootsing door [eiser] van de stijl van [verweerster] is verwarring bij het publiek te duchten. De naamsvermelding van [eiser] op zijn werken doet daaraan naar het oordeel van het hof niet af. Het hof is op deze gronden van oordeel dat [eiser] door het vervaardigen en exploiteren van die werken, mede gelet op de reeds geconstateerde inbreuken op de auteursrechten van [verweerster] met betrekking tot vijf voornoemde werken van [eiser], onrechtmatig handelt jegens [verweerster] door nodeloos haar stijl na te bootsen. (rov. 4.12)

3.4 Onderdeel 1.1 van het middel behelst de rechtsklacht dat het hof ten onrechte het leerstuk van de onrechtmatige (slaafse) nabootsing van (stoffelijke) producten van toepassing heeft geacht op een geval waarin slechts sprake is van de nabootsing van de stijl(kenmerken) van een ander. Het hof heeft daarmee miskend dat het nabootsen van (kenmerken van) een stijl van een ander waardoor bij het publiek verwarring valt te duchten, niet onrechtmatig is, ook niet indien de wijze van nabootsing "nodeloos" is. Naar Nederlands recht worden stijlkenmerken auteursrechtelijk niet beschermd door zorgvuldigheidsnormen.

3.5 De klacht treft doel. Volgens vaste rechtspraak van de Hoge Raad brengt het gebruik van hetzelfde materiaal, het bewerken daarvan volgens dezelfde, een bepaald artistiek effect opleverende methode, of het volgen van dezelfde stijl, nog niet mee dat sprake is van nabootsing van een werk als bedoeld in art. 13 Aw (HR 28 juni 1946, NJ 1946/712, vgl. voorts HR 29 december 1995, LJN ZC1942, NJ 1996/546). De Auteurswet geeft geen exclusief recht aan degene die volgens een - hem kenmerkende - stijl werkt. Aan deze rechtspraak ligt de gedachte ten grondslag dat de auteursrechtelijke bescherming van abstracties als stijlkenmerken een ontoelaatbare beperking van de vrijheid van creatie van de maker zou meebrengen, en aldus een rem op culturele ontwikkelingen zou vormen.

3.6 Tegen deze achtergrond dient te worden geoordeeld dat het recht geen ruimte laat voor aanvullende bescherming van de maker van een werk op grond van art. 6:162 BW tegen zogenoemde slaafse nabootsing van een stijl of van stijlkenmerken. Een ander oordeel zou meebrengen dat langs die weg alsnog het resultaat zou worden bereikt dat de hiervoor in 3.5 vermelde rechtspraak beoogt te voorkomen.

Het vorenstaande sluit niet uit dat slaafse nabootsing van een stijl of van stijlkenmerken onder bijkomende omstandigheden onrechtmatig kan zijn, maar daartoe is niet toereikend dat die nabootsing nodeloos is en bij het publiek verwarring wekt.

3.7 De overige klachten behoeven geen behandeling.

4. Beslissing

De Hoge Raad:

vernietigt het arrest van het gerechtshof te 's-Hertogenbosch van 15 november 2011;

verwijst de zaak naar het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden ter verdere behandeling en beslissing;

veroordeelt [verweerster] in de kosten van het geding in cassatie, tot op deze uitspraak aan de zijde van [eiser] begroot op € 473,82 aan verschotten en € 2.600,-- voor salaris.

Dit arrest is gewezen door de vice-president E.J. Numann als voorzitter en de raadsheren A.M.J. van Buchem-Spapens, C.A. Streefkerk, A.H.T. Heisterkamp en M.A. Loth, en in het openbaar uitgesproken door de raadsheer M.A. Loth op 29 maart 2013.

Conclusie 11‑01‑2013

Mr. D.W.F. Verkade

Partij(en)

Nr. 12/01003

Mr. D.W.F. Verkade

Zitting 11 januari 2013

Conclusie inzake:

[Eiser]

tegen:

[Verweerster]

(niet verschenen)

1. Inleiding

1.1.

Partijen zullen hierna doorgaans worden aangeduid als '[eiser]' en '[verweerster]'.

1.2.

Het gaat in deze zaak primair om de vraag of het hof op basis van art. 6:162 BW nabootsingsbescherming mocht toekennen aan de door schilderes [verweerster] gebezigde stijl.

Daarnaast wordt geklaagd over enige door het hof aan hoofdveroordelingen verbonden nevenveroordelingen, en over de proceskostenveroordeling.

2. Feiten en procesverloop1.

2.1.

Zowel [verweerster] als [eiser] zijn beeldend kunstenaars-schilders.

2.2.

[Verweerster] exposeert sinds 1999 op diverse tentoonstellingen in binnen- en buitenland.

2.3.

[Eiser] verkoopt zijn werken onder meer via MondiArt. Op 7 november 2009 heeft [verweerster] een e-mail verzonden aan MondiArt, waarin zij onder meer schrijft: 'Door middel van een brief met foto's ben ik op de hoogte gesteld van het feit dat u copieen van mijn werk verkoopt.'

2.4.

Bij exploot van 12 februari 2010 heeft [verweerster] [eiser] gedagvaard voor de rechtbank 's-Hertogenbosch. Voor zover in cassatie van belang komen de vorderingen en nevenvorderingen van [verweerster] hierna aan de orde.

2.5.

[Verweerster] heeft aan deze vorderingen (in ieder geval) ten grondslag gelegd dat [eiser] inbreuk maakt op het auteursrecht op de door haar vervaardigde schilderijen en geschilderde figuren.

2.6.

[Eiser] heeft erkend dat drie van zijn schilderijen als verveelvoudigingen van drie schilderijen van [verweerster] zouden kunnen worden beschouwd. Voor de overige werken betwistte [eiser] dat er sprake zou zijn van inbreuk op enig werk van [verweerster]. Hij heeft geconcludeerd tot afwijzing van de vorderingen en de veroordeling van [verweerster] in de kosten op de voet van art. 1019h Rv.

2.7.

De rechtbank heeft de vordering van [verweerster] met betrekking tot de drie onder 2.6 bedoelde werken toegewezen, onder oplegging van een dwangsom. De rechtbank heeft de andere vorderingen afgewezen.

Over de gevorderde verklaring voor recht heeft de rechtbank geoordeeld dat de wijze van afbeelden van een gezicht of lichaamshouding door [verweerster], hoe consequent ook, een stijlelement is dat niet voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking komt. Volgens de rechtbank zijn de door [verweerster] in het geding gebrachte werken van [eiser] geen verveelvoudigingen van concrete werken van [verweerster]. De rechtbank heeft overwogen dat [verweerster] aan haar vorderingen uitsluitend het auteursrecht ten grondslag heeft gelegd.

2.8.

[Verweerster] is bij het gerechtshof te 's-Hertogenbosch in hoger beroep gegaan. Zij heeft onder aanvoering van vijf grieven geconcludeerd tot vernietiging van het vonnis voor zover aan het oordeel van het hof onderworpen en tot het alsnog toewijzen van haar bij appeldagvaarding nader geformuleerde vorderingen voor zover deze door de rechtbank waren afgewezen, met veroordeling van [eiser] in de kosten in beide instanties overeenkomstig art. 1019h Rv.

2.9.

[Eiser] heeft de grieven bestreden. Hij heeft incidenteel appel ingesteld, daarin één grief aangevoerd en geconcludeerd tot vernietiging van punt 5.1 van het dictum van het vonnis, een en ander met veroordeling van [verweerster] in de kosten van het hoger beroep op grond van art. 1019h Rv. [Verweerster] heeft in incidenteel appel geantwoord.

2.10.

Bij arrest van 15 november 20112. heeft het hof, samengevat, in het principaal en incidenteel appel het vonnis bekrachtigd voor zover dat betrekking heeft op de drie werken als bedoeld in het dictum onder 5.1 van het vonnis. Het hof vernietigde het vonnis voor het overige, en sprak jegens [eiser] nadere veroordelingen uit, deels gegrond op inbreuk op auteursrecht, en deels op onrechtmatig handelen wegens slaafse stijlnabootsing. Op deze veroordelingen wordt, voor zover in cassatie van belang, in het vervolg van deze conclusie teruggekomen.

2.11.

[Eiser] heeft tegen het arrest van het hof - tijdig3. - beroep in cassatie ingesteld. [Verweerster] is niet verschenen. [Eiser] heeft zijn vordering tot vernietiging van het bestreden arrest schriftelijk doen toelichten door zijn advocaat.

3. Bespreking van de cassatiemiddelen

3.1.

De drie cassatiemiddelen - telkens in onderdelen verdeeld - snijden drie onderscheiden kwesties aan.

Middel I keert zich tegen de door het hof op basis van art. 6:162 BW toegekende bescherming van de door [verweerster] gehanteerde stijl.

Middel II klaagt (kennelijk subsidiair) over enige door het hof aan hoofdveroordelingen verbonden nevenveroordelingen, en middel III bevat verschillende klachten over de proceskostenveroordeling.

3.A. Middel I: Stijlbescherming op basis van art. 6:162 BW?

3.2.1.

Het gaat in cassatie niet om werken van [eiser], waarover is geoordeeld dat die beschouwd moeten worden als inbreukmakende verveelvoudigingen in auteursrechtelijke zin van werken van [verweerster]: de drie onder 2.6 bedoelde werken, en nog twee waarover het hof zich in rov. 4.114 en 4.11.9 (en in het dictum onder 1.) in die zin uitgesproken heeft.

3.2.2.

Het gaat in cassatie ook niet om de vraag of [verweerster] inderdaad auteursrecht toekomt op (andere) werken van haar hand, ten aanzien waarvan zij [eiser] auteursrechtinbreuk dan wel 'slaafse nabootsing' verwijt. Auteursrecht op elk van die werken wordt door [eiser] niet betwist.

3.2.3.

Evenmin gaat het in cassatie om de vraag of vijf andere litigieuze werken van [eiser] (als bedoeld in rov. 4.11.3, 4.11.5-4.11.8 en 4.11.10) inbreuk maken op auteursrechten van [verweerster]. Het hof heeft ten deze geen verveelvoudigingen in auteursrechtelijke zin ten aanzien van individuele werken van [verweerster] aanwezig geacht, en het hof heeft niet een auteursrechtelijke stijlbescherming aangenomen. [Verweerster] heeft daartegen geen (incidenteel) cassatieberoep ingesteld.

3.2.4.

Het gaat in middel I wél om de vraag of [verweerster] met succes een, door het hof gehonoreerd, beroep op basis van art. 6:162 BW heeft kunnen doen op onrechtmatigheid van het handelen van [verweerster] wegens (verwarringwekkend) (slaafs) nabootsen door [eiser] van de/een door haar toegepaste stijl.

3.3.

De hier van belang zijnde rechtsoverwegingen van het hof luiden:

'4.12.1.

Uit het voorgaande volgt dat een deel van de overgelegde werken van [eiser] geen inbreuk vormen op de aan [verweerster] toekomende auteursrechten. De vraag die daarom overblijft is of deze werken overgelegd in productie 7, en productie 13 pagina 1 onderaan, pagina's 2 en 4 volledig en pagina 3 bovenaan een nodeloze slaafse nabootsing vormen van de schilderijen en/of de stijl van [verweerster], waardoor [eiser] onrechtmatig handelt tegenover [verweerster].

4.12.2.

Uit de overgelegde werken van [verweerster] blijkt dat deze zich kenmerken door een eigen en duidelijk herkenbare stijl, waaraan niet afdoet dat mogelijk, zoals [eiser] stelt, bepaalde van de door [verweerster] gehanteerde stijlelementen, afzonderlijk, eerder ook door anderen zijn gebruikt.

De kenmerken van de stijl van [verweerster] zijn onder meer:

-

de omhoog stekende neus

-

de verhouding tussen de omvang van het hoofd en de rest van het lichaam

-

de vorm van de mond en de ogen (gesloten)

-

de positie van de ogen, hoog op het hoofd

-

de vorm en positie van de neus (boven de ogen)

-

het overlopen van het hoofd in de hals (geen kin)

-

de grote boezems bij de voluptueuze vrouwen

-

de vorm van de jurk (galastijl) van de vrouw

-

het pak (met vlinderdas) bij de stevige mannen

-

de feestelijke setting (vaak drinkend)

-

de parelsnoeren in stipvorm die de vorm van de boezem volgen

-

de stand en vorm van de handen en de wijze van vasthouden van een glas of kopje

-

de felle (met name primaire) kleuren

4.12.3.

Al de hierboven opgesomde kenmerken van de stijl van [verweerster] komen in meer of mindere mate terug in voornoemde werken van [eiser]. Niet alleen de vormgeving van de voluptueuze vrouwen en stevige mannen en hun gezichten zijn nagenoeg gelijk, maar ook het felle kleurgebruik, de feestelijke setting, de houding van de mannen en vrouwen, de parelsnoeren en vlinderdassen en de wijze van vasthouden van glazen en kopjes zijn nagenoeg volledig nagebootst van de werken van [verweerster]. De verschillen waar [eiser] op wijst, zoals de strakkere lijnen, de preciezere schilderwijze en het verschil in concrete afbeelding vallen pas op indien schilderwerken van beide kunstenaars naast elkaar worden bekeken.

4.12.4.

De stijlnabootsing van [eiser] is naar het oordeel van het hof niet alleen opvallend, maar ook nodeloos. Door [eiser] zijn in productie 15 enkele afbeeldingen - overigens zonder naam of datum vermelding - overgelegd van werk van kunstenaars die naar zijn stelling eenzelfde soort stijl hanteren. Het hof valt vooral, meer nog dan de gelijkenis, het verschil op tussen deze afbeeldingen onderling en tussen deze afbeeldingen enerzijds en die van [verweerster] én [eiser] anderzijds. In ieder geval blijkt uit deze voorbeelden dat er diverse mogelijkheden zijn om voluptueuze dames en stevige heren met de neus omhoog in een feestelijke setting te schilderen. Het is dus zeker niet noodzakelijk of nodig om de stijl van [verweerster] op een zo vergaande wijze na te bootsen als door [eiser] is gedaan. [eiser] is daarmee tekortgeschoten in zijn verplichting om bij het nabootsen alles te doen wat redelijkerwijs mogelijk en nodig is om te voorkomen dat door de gelijkheid van de schilderijen gevaar voor verwarring kan ontstaan.

Het hof merkt daarbij op dat bij de werken van [eiser] waarvan afbeeldingen zijn overgelegd op de vierde pagina van productie 13 wel meer afstand is genomen tot de specifieke stijl van [verweerster]. Toch is het hof van oordeel dat ook in deze werken nog onvoldoende van de specifieke, hierboven genoemde, stijlkenmerken van [verweerster] is afgeweken om niet meer als nodeloze slaafse nabootsing te worden aangemerkt.

4.12.5.

De door [eiser] vervaardigde schilderijen roepen direct associaties op met de schilderijen van [verweerster]. [eiser] heeft niet betwist dat [verweerster] bekendheid geniet. Met zijn nabootsingen kan [eiser] profiteren van de commerciële mogelijkheden die de werken van [verweerster] hebben.

Bij het publiek kan verwarring ontstaan en een werk van [eiser] kan door het publiek allicht voor een schilderij van [verweerster] worden aangezien. Wat er ook zij van de voorbeelden van verwarring in de e-mails en brieven die door [verweerster] zijn overgelegd en waarvan de authenticiteit door [eiser] wordt betwist, het hof is van oordeel dat als gevolg van de nabootsing van de stijl van [verweerster] verwarring bij het publiek te duchten valt. Dat, volgens zijn stelling, [eiser] altijd zijn naam op zijn werken vermeldt, doet daar niet aan af. Nabootsers kunnen niet aan een onrechtmatigheidsoordeel ontkomen door een eigen merk, of in dit geval een eigen naam, op hun werk te zetten.

Dat het hier om een kritisch publiek gaat omdat een schilderij een luxeobject is, neemt het gevaar voor verwarring niet weg. De schilderijen van [eiser] worden, in ieder geval voor een belangrijk deel, niet via dezelfde kanalen verkocht als die van [verweerster], waardoor het voor potentiële kopers bijna nooit mogelijk is de werken naast elkaar te bekijken. Herinneringen van het publiek zijn meestal niet fotografisch en vaak onvolledig. De associatie die de werken van [eiser] oproept met de werken van [verweerster] maken dat gevaar voor verwarring met werken van [verweerster] reëel is.

4.12.6.

Op grond van het voorgaande en mede gelet op de reeds geconstateerde inbreuken op de auteursrechten van [verweerster] met betrekking tot vijf voornoemde werken van [eiser], is het hof van oordeel dat [eiser] door het vervaardigen en exploiteren van de werken zoals overgelegd in productie 7, en productie 13 pagina 1 onderaan, pagina's 2 en 4 volledig en pagina 3 bovenaan, onrechtmatig handelt jegens [verweerster] door nodeloos haar stijl na te bootsen.

Het hof zal de gevorderde verklaring voor recht en de op slaafse nabootsing gebaseerde verboden en geboden van [verweerster] derhalve toewijzen met dien verstande dat de toewijzing zich enkel uitstrekt over de ten processe middels producties aan de orde gestelde werken van [eiser].'

3.4.

Onderdeel 1.1 klaagt dat het hof ten onrechte het leerstuk van de onrechtmatige ('slaafse') nabootsing van (stoffelijke) producten van toepassing heeft geacht op een geval waarin slechts sprake is van nabootsing van de stijl(kenmerken) van een ander. Het nabootsen van (kenmerken van) een stijl van een ander, waardoor bij het publiek verwarring valt te duchten, is niet onrechtmatig te achten, ook niet indien de wijze van nabootsing 'nodeloos' is (in die zin dat ook gekozen zou kunnen worden voor een wijze van nabootsing waardoor minder verwarringsgevaar ontstaat). Het in de rechtspraak ontwikkelde leerstuk van de slaafse nabootsing (door het scheppen van nodeloos verwarringsgevaar) komt in het geval van verwarring door louter nabootsing van (kenmerken van) een stijl niet voor (overeenkomstige) toepassing in aanmerking; in beginsel bestaat naar Nederlands recht geen bescherming van (louter) stijl(kenmerken) door zorgvuldigheidsnormen. Evenmin kan (anders dan in rov 4.12.4 besloten ligt) een verplichting worden aangenomen om bij het nabootsen van de stijl van een ander alles te doen wat redelijkerwijs mogelijk en nodig is om te voorkomen dat gevaar voor verwarring kan ontstaan. Het hof heeft dit alles miskend, aldus het onderdeel.

3.5.

Nu het hof, in overeenstemming met jurisprudentie van de Hoge Raad4. en met het merendeel5. van de literatuur6. geen auteursrechtelijke stijlbescherming heeft aangenomen en nu [verweerster] daartegen geen cassatieberoep heeft ingesteld, zou op zichzelf aan dat onderwerp voorbijgegaan kunnen worden. Voor de beoordeling van middel I - dat zich keert tegen een door het hof verleende 'aanvullende' bescherming ex art. 6:162 - is het echter toch van belang om stil te staan bij de reden waarom bescherming tegen stijlnabootsing in het auteursrecht pleegt te worden afgewezen.

In de literatuur worden bezwaren van tweeërlei aard benadrukt.

3.5.1.

Het eerste bezwaar - vooral te vinden in publicaties van J.H. Spoor - betreft het afbakeningsprobleem. Ik citeer Spoor7.:

'4.

De werken die het auteursrecht beschermt moeten niet alleen bepaalde eigenschappen bezitten (een eigen, oorspronkelijk karakter en het persoonlijk stempel van de maker [...], maar ze moeten vóór alles goed afgebakend zijn. Object van het auteursrecht op een schilderij, om maar eens wat te noemen, is weliswaar niet het stoffelijke doek met de verf daarop, maar wel het concrete tafereel (hoe abstract wellicht ook) dat op het doek is vereeuwigd. [...] De stijl waarin of methode volgens welke een werk is gemaakt zijn als zodanig geen object van bescherming. Daarin ligt mede besloten dat het auteursrecht (alleen) duidelijk afgebakende rechtsobjecten beschermt, hoe onlichamelijk ze op zichzelf ook mogen zijn.

5.

Die afbakening is belangrijk; alleen al met het oog op de rechtszekerheid. Dat inmiddels ook minder scherp omlijnde creaties als werken erkend zijn, zoals characters, programmaformats en de lay-out van tijdschriften, doet daar niet aan af, maar bevestigt het belang van een duidelijke afbakening juist. Vooral als dergelijke werken niet vooraf zijn beschreven, maar achteraf - meestal in het kader van een inbreukprocedure - worden "geconstrueerd" door elementen die in een aantal programma-afleveringen telkens opnieuw naar voren komen, op een rijtje te zetten, bestaat het gevaar dat men daarbij selectief te werk gaat, en naar een bepaald resultaat toe gaat redeneren. Het "werk" wordt dan met terugwerkende kracht geacht te bestaan uit juist die elementen, die ook in de programma's van gedaagde worden aangetroffen.

6.

[...] Als er iets is wat ons auteursrecht nodig heeft, zijn het wel duidelijke grenzen; om te beginnen waar het de afbakening van het werk betreft.'

3.5.2.

Het tweede bezwaar (dat uiteraard met het eerste samenhangt) is: bedreiging van de creatievrijheid. De literatuur die zich hierover - soms wat langer8., meestal kort9., uitlaat - is in wezen eenstemmig. Bescherming van een stijl, ook van een (nog) persoonlijke stijl (van een bepaalde auteur) als zodanig, los van de een bepaalde vormgegeven inhoud, zou de ontwikkeling van literatuur en kunst juist niet bevorderen doch belemmeren10.. Daarmee volgt de literatuur - zoals vaker - de auteursrechtelijke wijsheid uit het zeer nabije oosten: nl. Duitsland, waar deze opvatting van oudsher gemeengoed is. 'Es würde eine Hemmung der literarischen und künstlerischen Entwicklung bedeuten, wenn Methoden und Stilmittel nicht der allgemeinen Benutzung zugänglich blieben', aldus11.BGH 22 januari 1952 in zijn eerste arrest over navolging van (de stijl van) Zuster Hummel's populaire beeldjes12.,13..

3.6.

De hier weergegeven bezwaren tegen auteursrechtelijke stijlbescherming vormen even zware argumenten tegen een aanvulling van het auteursrecht door het gemene recht (art. 6:162 BW) waardoor de auteur die stijlbescherming daaraan wél zou kunnen ontlenen. Dit argument ligt in de rechtsklacht van onderdeel 1.1 besloten. De Hoge Raad heeft zich - anders dan enige feitenrechterlijke instanties en enige literatuur - over aanvullende stijlbescherming via de band van art. 1401 (oud) resp. 6:162 BW nog niet uitgesproken.

3.7.

Ik leg nu het 'moederarrest' van de Hoge Raad inzake nabootsingsbescherming via het BW, 'Hyster Karry Krane' van 195314., nog eens voor mij. De Hoge Raad overwoog dat het aan een ieder moet vrijstaan om aan zijn industriële producten een zo groot mogelijke deugdelijkheid en bruikbaarheid te geven, zodat het niet verboden is om te dien einde, ten eigen voordele en mogelijk tot nadeel van een concurrent, van in diens producten geopenbaarde resultaten van inspanning, inzicht of kennis gebruik te maken, zelfs wanneer enkel tengevolge van dat gebruik maken tussen het eigen product en dat van de concurrent bij het publiek verwarring mocht ontstaan.

Aan dit uitgangspunt lag het in de rechtsliteratuur zo genoemde ethisch-sociale vrijheidsbeginsel ten grondslag15..

(Slechts)

nabootsing op punten die voor de deugdelijkheid en bruikbaarheid niét van belang zijn, en die aanleiding kon geven tot verwarring bij het publiek, kan wél leiden tot het oordeel dat onrechtmatig werd gehandeld.

3.8.

Leg ik de inhoud van bovenstaande nrs. 3.5.1 en/of 3.5.2 enerzijds, en 3.7 anderzijds naast elkaar, dan wijst dat in de richting van gegrondbevinding van onderdeel 1.1. Met:

(i)

het door de Hoge Raad in het Hijskraan-arrest bedoelde 'moeten vrijstaan' om aan industriële producten een zo groot mogelijke deugdelijkheid en bruikbaarheid te geven, ook met gebruikmaking, te eigen voordele en mogelijk tot nadeel van een concurrent, van in diens objecten geopenbaarde resultaten van inspanning, inzicht of kennis, en dat zelfs daardoor bij het publiek verwarring mocht ontstaan,

laat zich m.i. gelijk stellen:

(ii)

het 'moeten vrijstaan' om literatuur of kunst verder te ontwikkelen door het creëren van werken, ook met gebruikmaking van een (nog) persoonlijke stijl (van een bepaalde auteur) als zodanig (mits, op grond van de Auteurswet, uiteraard los van een bepaalde vormgegeven inhoud); en zulks ook als dat geschiedt te eigen voordele en mogelijk tot nadeel van een concurrent, en zelfs als daardoor bij het publiek verwarring mocht ontstaan.

Het 'logisch' beredeneren van een voor de hand liggender (of even voor de hand liggend) tegengesteld standpunt is mij niet gelukt.

3.9.

Daarnaast noteer ik dat het leerstuk van de - onder omstandigheden - ex art. 1401 (oud), thans: art. 6:162 BW te verbieden (product)nabootsing, door de Hoge Raad is ontwikkeld in een tijd dat toepassing van de Auteurswet op voortbrengselen van 'op nijverheid toegepaste kunst' in de kinderschoenen stond16.. Specifieke wetgeving voor zulke productnabootsing, laagdrempeliger dan de Auteurswet, in de vorm van wettelijk 'modellenrecht', bestond in Nederland toen - anders dan in omringende landen - nog niet. In die voor nu juist bescherming van industriële productvormgeving toentertijd als een lacune gevoelde behoefte voorzag en voorziet het Hyster Karry Krane-arrest (gevolgd door enige handenvol verfijnende arresten17.) enigszins: welbewust - zoals bleek in nr. 3.7 - in beperkte mate. Om bescherming tegen stijlnavolging, los van concrete objecten is het in deze jurisprudentie van de Hoge Raad echter nooit gegaan. Ook niet om bescherming van bepaalde stijlen van productvormgeving ('productlijnen')(18).

3.10.

In het principiële arrest Decca/Holland Nautic van HR 27 juni 198619. ging het over profiteren van andermans prestaties (hier: Decca's Navigation System DNS) anders dan door nabootsing van (concrete) producten. Ik citeer uit rov. 4.2:

'Bij de beoordeling van het middel in het principaal beroep [...]moet worden vooropgesteld:

-

enerzijds dat het verhandelen van de radio-ontvangers van Holland Nautic niet onrechtmatig is geoordeeld uit hoofde van de wijze waarop deze ontvangers zijn geconstrueerd [...], noch uit hoofde van de wijze waarop zij worden verhandeld, doch uitsluitend omdat Holland Nautic bij dat verhandelen profiteert van het bestaan van het DNS, en

-

anderzijds dat de omstandigheid dat Holland Nautic bij het verhandelen van haar radio-ontvangers profiteert van het bestaan - en dus van het instandhouden en, zonodig, verbeteren - van het DNS op zich zelf niet in strijd is met de zorgvuldigheid die Holland Nautic als concurrente van Decca jegens deze in het maatschappelijk verkeer betaamt, ook niet als zij Decca daardoor nadeel toebrengt [...].

Beslissend is hier derhalve of afweging van de betrokken maatschappelijke belangen het oordeel wettigt dat de door het hof blijkens zijn r.o. 9 in aanmerking genomen bijzondere omstandigheden van het gegeven geval bedoeld profiteren niettemin onrechtmatig maken.

Daarbij past in zoverre terughoudendheid dat de rechter door deze vraag bevestigend te beantwoorden en, gelijk het hof heeft gedaan, op grond daarvan het verhandelen van de radio-ontvangers van Holland Nautic te verbieden, aan Decca een bescherming biedt die niet wezenlijk verschilt van die waarvan zij zou hebben geprofiteerd indien zij zich ter bescherming van het DNS op octrooirechten zou hebben kunnen beroepen of zich anderszins zou hebben kunnen baseren op schending van een absoluut recht van intellectuele eigendom. Ontbreekt een dergelijk absoluut recht dan is bij een stand van zaken als zich hier voordoet voor een vergelijkbare bescherming via het recht van de ongeoorloofde mededinging in beginsel ten minste vereist dat wordt geprofiteerd van een prestatie van dien aard dat zij op een lijn valt te stellen met die welke toekenning van een dergelijk recht rechtvaardigen. [...]'

3.11.

(Ook) dit Decca-arrest wijst in de richting van afwijzing van stijlbescherming via art. 6:162 BW. Gegeven is immers dat er geen sprake is van nabootsing van individuele objecten (wat via het auteursrecht of desnoods via de Hyster Krane-leer te verbieden zou zijn). Dan past terughoudendheid, en zou, gegeven het ontbreken van auteursrechtelijke bescherming tegen stijlnabootsing, 'in beginsel ten minste vereist' zijn dat [eiser] zou profiteren van 'een prestatie van dien aard dat zij op een lijn valt te stellen met die welke toekenning van een dergelijk [auteurs-]recht' rechtvaardigt.

Maar onder 3.5.1 en 3.5.2 zagen wij dat en waarom in het auteursrecht stijlbescherming nu juist niét gerechtvaardigd, integendeel ongewenst wordt geacht.

3.12.

In enige rechtspraak van hoven en rechtbanken is niettemin een (overeenkomstige) toepassing van de 'Hyster Karry Krane'-rechtspraak op stijlnabootsing gegeven. Dat gebeurde (vóór het Decca-arrest) in een arrest van Hof Arnhem van 1979 in de zaak Dick Bruna/ Rolf20., in een vonnis van Pres. Rb. Amsterdam van 1979 in de zaak Henneman/ McCann-Erickson21., en in een vonnis van Rb. Utrecht van 1985 de zaak Dick Bruna/A.W. Bruna22..23.,24.

In de literatuur is deze toepassing geconstateerd door Van Engelen25. en verdedigd door Peeperkorn26. en door Van Maaren27.. Het impliciete uitgangspunt hierbij is klaarblijkelijk dat nabootsing die verwarring wekt, óók als het een stijl betreft, onbehoorlijk is. Volgens Van Maaren - die wél als eisen stelt dat de nagebootste stijl uniek is, en dat de nabootser zijn eigen stijl heeft verlaten - is stijlnavolging altijd nodeloos 'daar het aantal voorhanden zijnde mogelijkheden oneindig is'. Van Maaren stuitte overigens wel op 'de - lastige - vraag [...] of een en ander stand kan houden binnen het "restrictieve beleid" dat blijkt uit o.m. het arrest Decca/Holland Nautic', maar verdedigde dat dat zou moeten kunnen.

3.13.

Tegenover de in nr. 3.12 aangehaalde rechtspraak staat een arrest van Hof 's-Gravenhage van 3 april 1970 over Hummel-beeldjes28., waarin geoordeeld werd dat het verkopen van uit essentialia van verschillende Hummel-figuren samengestelde beeldjes geen bijzondere omstandigheid meebrengt waardoor van ongeoorloofde mededinging kan worden gesproken. Wat de literatuur betreft, moge ik verwijzen naar een zeer kritische noot van Van Nispen in BIE 1998, p. 289-29029.. En naar het volgende citaat uit SVV (2005)30. waar ik - alles heroverwegende - nog steeds achter sta:

'Monopolisering van een stijl op zichzelf komt ons ook ongewenst voor. Wij menen dan ook dat er in beginsel geen plaats is voor bescherming van een stijl onder toepassing van zorgvuldigheidsnormen, en dat het criterium van de "nodeloze verwarring" hier niet voor (overeenkomstige) toepassing in aanmerking komt. Een zekere kans op verwarring kan, als men uitgaat van het principe van stijlnavolgingsvrijheid, niet incriminerend zijn; men mag tot een "school" behoren, en bij ongesigneerd werk kunstcritici en -historici laten puzzelen. Indien men stijlnavolging op zichzelf oirbaar acht, kan de eventuele verwarring evenmin op zichzelf als "nodeloos" gediskwalificeerd worden. Is er sprake van een té grote gelijkenis met een concreet werk uit de betrokken school of stijl, dan neme men inbreuk op auteursrecht aan. Voorts kan een bij loutere stijlnabootsing bewust gezaaide verwarring - in de zin van een onzorgvuldig uitlokken van een verkeerde toeschrijving aan een bepaalde auteur - op persoonlijkheidsrechtelijke gronden onrechtmatig zijn (vgl. het volgend nr). Dat kan dan leiden tot een aan die onrechtmatigheid aangepaste veroordeling (bijv. het doen van bepaalde (rectificerende) mededelingen), maar daarmee nog niet tot een breed verbod van "verwarrende stijlnabootsing".'

3.14.1.

Onderdeel 1.1 is naar mijn mening terecht voorgesteld.

3.14.2.

Daaraan kan m.i. niet afdoen dat het hof (toch nog) een zekere afbakening heeft willen geven, door in rov. 4.12.6 en in het dictum onder 4. te spreken over slaafse nabootsing van 'de ten processe middels producties aan de orde gestelde schilderijen van [verweerster] en daarop voorkomende figuren'.

Ook al is daarin een afbakening te vinden wat betreft via rov. 4.12.6 geïndividualiseerde werken van [verweerster], daarin is niét een afbakening te vinden die duidelijk maakt waarom de - volgens het hof zelf - auteursrechtelijk niet te verbieden stijlnavolging van deze via rov. 4.12.6 geïndividualiseerde werken volgens het hof tóch onrechtmatig zou zijn. Voor zover rov. 4.12.2 in dat opzicht richting zou (dienen te) geven - waarnaar rov. 4.12.6 evenwel niet verwijst - blijft onafgebakend in hoeverre navolging van de daar vermelde kenmerken de 'stijlnabootsing' onrechtmatig zou maken: rov. 4.12.3 rept slechts, maar dat acht ik in dit verband ontoelaatbaar onduidelijk, over het 'in meerdere of in mindere mate' terugkomen van aan [verweerster] toegeschreven stijlkenmerken in de werken van [eiser].

3.15.

Bij slagen van onderdeel 1.1 behoeven de overige onderdelen van middel I geen behandeling, omdat [eiser] daarbij dan geen belang meer heeft. Voor het geval dat de Hoge Raad anders oordeelt, zal ik ze oge niettemin bespreken.

3.16.

De onderdelen 1.2 tot en met 1.5 bestrijden, vanuit verschillende invalshoeken, het door het hof door stijlnabootsing aanwezig geachte verwarringsgevaar tussen de in rov. 4.12.1 bedoelde werken van [eiser] resp. [verweerster]. Ik zie reden om eerst onderdeel 1.5 te bespreken (met als hypothetisch uitgangspunt dat naast onderdeel 1.1, ook de onderdelen 1.2 t/m 1.4 zouden falen).

3.17.

Onderdeel 1.5 is gericht tegen de oordelen van het hof (rov. 4.12.5) dat nabootsers 'niet aan een onrechtmatigheidsoordeel kunnen ontkomen door (een eigen merk of) een eigen naam op hun werk te zetten', en dat het feit dat 'volgens zijn stelling, [eiser] altijd zijn naam op zijn werken vermeldt', niet eraan afdoet dat als gevolg van de nabootsing van de stijl van [verweerster] verwarring bij het publiek te verwachten valt.

Volgens de rechts- en motiveringsklachten van het onderdeel heeft het hof miskend dat de vermelding van de naam van de nabootser op het werk wel degelijk kan afdoen aan de aanwezigheid van (nodeloos) verwarringsgevaar, en daarmee van onrechtmatigheid. Niet valt in te zien waarom in het onderhavige geval het (in cassatie als vaststaand te beschouwen) feit dat [eiser] altijd zijn naam op zijn werken vermeldt, niet leidt tot (althans bijdraagt aan) het ontbreken van (nodeloos) verwarringsgevaar. Zulks geldt in elk geval nu [eiser] heeft aangevoerd31. dat hij altijd zijn naam op zijn werken vermeldt, en meer in het bijzonder dat (wat in cassatie eveneens als vaststaand moet worden beschouwd) op ieder schilderij van [eiser] in grote, contrasterende, duidelijk leesbare letters de naam '[eiser]' staat.

3.18.

Iemand die inbreuk op eens anders auteursrecht pleegt, komt (natuurlijk) 'niet weg' door op zijn nabootsing van andermans werk zijn eigen naam te zetten. Sterker nog: naast inbreuk op auteursrecht zou er dan bovendien sprake zijn van plagiaat. Maar het omgekeerde gaat ook op. Wie niét een andermans werk verveelvoudigt in auteursrechtelijke zin, is auteursrechtelijk vrij om al dan niet zijn naam op het door hem gemaakte object te vermelden, en handelt - in geval van stijlgelijkenis - (extra) zorgvuldig door zijn eigen naam (duidelijk) te vermelden, teneinde mogelijke onjuiste toeschrijvingen tegen te gaan32..

3.19.

Hoe 'loopt' dit in geval van op grond van art. 6:162 onrechtmatig geachte (stijl-) nabootsing? Volgens het Hyster Karry Krane-leerstuk zit het decisieve onrechtmatigheidselement in: het niet afwijken op punten die voor de deugdelijkheid en bruikbaarheid niet van belang zijn, en het daardoor wekken van verwarring. Expliciete rechtspraak van de Hoge Raad over de vraag of (directe of indirecte) herkomstverwarring toereikend kan worden weggenomen door een duidelijke merk- of andere afzendervermelding is mij niet bekend, maar het impliciete standpunt is wellicht dat ook bij ex art. 6:162 onrechtmatige productnabootsing, de nabootser daarmee 'niet wegkomt'.33.

Maar nu het geval van stijlnabootsing. Hier is verwarringwekkende gelijkenis tussen individuele objecten (dus) niet aan de orde. Hier is aan de orde dat ieder door een tegenpartij gemaakt object, dat zodanige gelijkenissen vertoont met de door de rechter aangenomen kenmerken van de stijl van de eiser dat daardoor bij het publiek verwarring kan ontstaan, door een verbod getroffen zou worden.

3.20.

Dat zou dus (heel) veel verder gaan. Zo ver, dat daarom - zoals eerder uiteengezet - m.i. onderdeel 1.1 zou moeten slagen: een te vergaande beperking van de scheppingsvrijheid, in strijd met het wettelijk (auteursrechtelijk) systeem. Indien de Hoge Raad niet voor gegrondbevinding van onderdeel 1.1 zou kiezen, dan vormt het boven gezegde m.i. een majeure reden om het ruime stijlnabootsingsverbod ten minste in te perken door uitsluiting van gevallen waarin daadwerkelijke (directe of indirecte) herkomstverwarring wordt voorkomen door een duidelijke vermelding van de - andere - maker. In deze zin: BGH 18 december 1968 (Hummelfiguren III)34..

Subsidiair concludeer ik dus tot gegrondbevinding van onderdeel 1.5.

3.21.

Gegrondbevinding van onderdeel 1.5 brengt (net als gegrondbevinding van onderdeel 1.1) mee dat de onderdelen 1.2 t/m 1.4 geen bespreking meer behoeven. Ik zal toch nog bij deze onderdelen stilstaan35.. Zij lenen zich m.i. voor gezamenlijke bespreking.

3.22.

Voor zover deze onderdelen de rechtsklacht(en) inhouden dat het hof een te lage drempel heeft gehanteerd door reeds onrechtmatigheid aan te nemen in geval van verwarringwekkende overeenstemming met (slechts) een stijl, zonder (vastgestelde) verwarringwekkende overeenstemming met individuele werken, zie ik daarin wel een adstructie van (het belang van) de klachten van onderdeel 1.1 en onderdeel 1.5, maar geen zelfstandig dragende klachten. Ik meen dus dat in het geval van falen van onderdeel 1.1 en/of onderdeel 1.5, de onderdelen 1.2 t/m 1.4 in zoverre het lot daarvan delen.

3.23.

Vervolgens: voor zover de onderdelen 1.2 t/m 1.4 klagen over miskenning door het hof van de voor het aanwezig achten van gevaar van (nodeloze) verwarring ingevolge eerdere jurisprudentie van de Hoge Raad geldende criteria - de onderdelen spreken over: vergelijking van totaalindrukken, over bijkomende omstandigheden, en over ongenoegzaamheid van 'associaties' - kunnen zij, in geval van falen van de onderdelen 1.1 en 1.5, [eiser] niet baten.

Indien - in weerwil van onderdeel 1.1 - 'grensverleggend' aanvaard wordt dat stijlnabootsing een onrechtmatige daad kan opleveren, en dat - in weerwil van onderdeel 1.5 - daaraan niet afdoet het voorkomen van herkomstverwarring door naamsvermelding, moeten 'vanzelf' nader aangepaste criteria gelden voor het vaststellen van gevaar van (nodeloze) verwarring, juist omdat dan verwarringsgevaar ook los van overeenstemming met individuele objecten incriminerend mag worden geacht. Anders gezegd: bij het in de vorige volzin nolens volens betrokken uitgangspunt, meen ik dat het hof bij zijn 'grensverlegging' niet verder is afgeweken van de volgens de bestaande HR-jurisprudentie geldende criteria, dan zo'n 'grensverlegging' naar haar aard zou gaan meebrengen. Zo zijn 'totaalindrukken' van individuele (concrete) werken dan niet meer aan de orde.

3.24.1.

Voor zover de hier besproken onderdelen 1.2 t/m 1.4 nog motiveringsklachten behelzen dat het hof het in zijn rechtsopvatting decisieve gevaar van (nodeloze) verwarring onvoldoende onderbouwd zou hebben, falen zij wegens onjuiste lezing van het arrest.

Het hof heeft een gemotiveerd oordeel gegeven dat en waarom zijns inziens:

-

(rov. 4.12.2) de werken van [verweerster] zich kenmerken door een eigen en duidelijk herkenbare stijl;

-

(rov. 4.12.3) die kenmerken in meer of mindere mate terugkomen in de litigieuze werken van [eiser];

-

(rov. 4.12.4) de stijlnabootsing door [eiser] nodeloos is;

-

(rov. 4.12.5, tweede alinea) bij het publiek verwarring kan ontstaan en een werk van [eiser] door het publiek allicht voor een schilderij van [verweerster] kan worden aangezien.

In een bij falen van onderdelen 1.1 en 1.5 vigerend systeem, kan dit een en ander als een toereikende motivering van 's hofs aanname van de (nodeloos) verwarringwekkende gelijkenis gelden.

3.24.2.

Voor zover onderdeel 1.3 nog klaagt dat het hof in rov. 4.12.5 ten onrechte de omstandigheid in aanmerking zou hebben genomen dat [verweerster] bekendheid geniet (zodat [eiser] kan profiteren van de commerciële nabootsingen die de werken van [verweerster] hebben), faalt deze klacht omdat die deeloverweging kennelijk niet dragend is voor 's hofs oordeel.

3.B. Middel II: (Neven-)vorderingen bij slaafse nabootsing

3.25.

Middel II heeft betrekking op door het hof in het dictum uitgesproken (neven-) veroordelingen (aan de proceskostenveroordeling is het afzonderlijke middel III gewijd). Zie ik het wel, dan komt bij slagen van middel I (onderdeel 1.1 of onderdeel 1.5) middel II bij gebrek aan belang niet aan de orde. Ik zal het middel evenwel bespreken.

3.26.

Onderdeel 2.1 wijst erop dat het hof onder 4.12 (4.12.6, A-G) heeft overwogen dat het de op slaafse nabootsing gebaseerde verboden en geboden van [verweerster] zal toewijzen met dien verstande dat de toewijzing zich enkel uitstrekt over de ten processe middels producties aan de orde gestelde werken van [eiser]. Het onderdeel klaagt over onbegrijpelijkheid (en/of innerlijke tegenstrijdigheid) van het arrest, nu het hof in dictum sub 4. t/m 8. - voor zover betrekkelijk tot slaafse nabootsing - geen dienovereenkomstige beperking heeft aangebracht.

3.27.

Deze klacht faalt omdat - volgens vaste rechtspraak - de (eventueel) (te) ruim geformuleerde verbods- en bevelsdicta moeten worden gelezen in het licht van de gronden waarop zij in het lichaam van het vonnis of arrest gebaseerd zijn36.. Aldus moeten de hier bedoelde onderdelen van het dictum overeenkomstig rov. 4.12.6 beperkt geacht worden tot 'ten processe middels producties aan de orde gestelde werken van [eiser]', en is er geen tegenspraak of onbegrijpelijkheid.

3.28.

Onderdeel 2.2 klaagt over de nevenveroordelingen onder 5. t/m 8. in het dictum van het arrest. Het gaat hier om de volgende veroordelingen:

'5)

veroordeelt [eiser] om uiterlijk binnen 30 dagen na betekening van dit arrest aan de advocaat van [verweerster], mr. R.S. Le Poole te Amsterdam, te doen toekomen een schriftelijke, door een onafhankelijke registeraccountant gecontroleerde en gewaarmerkte opgave van de volgende informatie:

a)

het aantal van de bij [eiser] nog aanwezige door hem vervaardigde schilderijen en zeefdrukken die inbreuk maken op of een slaafse nabootsing zijn van de ten processe middels producties aan de orde gestelde schilderijen van [verweerster], onder vermelding van de locatie waar deze werken zich bevinden;

b)

de vermelding van de naam, adres(sen), e-mailadres(sen), telefoon- en telefaxnummers van iedere derde aan wie [eiser] de door hem vervaardigde schilderijen en zeefdrukken die inbreuk maken op of een slaafse nabootsing zijn van de ten processe middels producties aan de orde gestelde schilderijen van [verweerster], op enigerlei wijze heeft geleverd, verkocht, verhuurd of anderszins ter beschikking heeft gesteld;

c)

de door [eiser] behaalde omzet en winst met de door hem vervaardigde schilderijen en zeefdrukken die inbreuk maken op of een slaafse nabootsing zijn van de ten processe middels producties aan de orde gestelde schilderijen van [verweerster];

6)

veroordeelt [eiser] om met de door hem vervaardigde schilderijen en zeefdrukken die inbreuk maken op of een slaafse nabootsing zijn van de ten processe middels producties aan de orde gestelde schilderijen van [verweerster], genoten winst zoals hiervoor sub 5 c bedoeld, binnen 14 dagen na verzending aan mr. R.S. Le Poole van de hiervoor bedoelde opgave af te dragen aan [verweerster], zulks door betaling daarvan op een door [verweerster] aan te geven wijze;

7)

veroordeelt [eiser] om alle schilderijen en/of zeefdrukken die inbreuk maken op of een slaafse nabootsing zijn van de ten processe middels producties aan de orde gestelde schilderijen van [verweerster] en die zich bevinden bij de hierboven sub 5 b bedoelde derden, met uitzondering van de schilderijen en/of zeefdrukken die [eiser] aan derden verkocht heeft, binnen 30 dagen na betekening van dit arrest op zijn kosten terug te nemen;

8)

veroordeelt [eiser] om op zijn kosten, binnen 30 dagen na betekening van dit arrest, zijn totale voorraad schilderijen en/of zeefdrukken die inbreuk maken op of een slaafse nabootsing zijn van de ten processe middels producties aan de orde gestelde schilderijen van [verweerster], alsmede de sub 7 bedoelde schilderijen en zeefdrukken, naar keuze van [verweerster], hetzij ter vernietiging af te staan aan [verweerster], hetzij te vernietigen in aanwezigheid van een gerechtsdeurwaarder en het daarvan opgemaakte proces-verbaal binnen drie werkdagen na de vernietiging toe te zenden aan mr. R.S. Le Poole, voornoemd'.

Volgens het onderdeel heeft het hof ten onrechte deze nevenvorderingen toegewezen met betrekking tot de schilderijen en zeefdrukken van [eiser] die een slaafse nabootsing zijn van de ten processe door middel van producties aan de orde gestelde schilderijen van [verweerster]. Volgens de klacht heeft het hof miskend dat voor toewijzing van deze nevenvorderingen - die kennelijk wat de auteursrechtinbreuk betreft (vooral) gegrond zijn op art. 27a en 28 Auteurswet - ter zake van slaafse nabootsing geen grondslag bestaat in het recht. Dit geldt volgens het onderdeel in het bijzonder voor de veroordeling tot winstafdracht (dictum onder 6)).

3.29.

Wat betreft de (potentieel) geschonden rechtsregel(s), volstaat het onderdeel met de stelling dat voor deze nevenveroordelingen 'ter zake van slaafse nabootsing geen grondslag bestaat in het recht'. Dat is gemakkelijk gezegd, en het is zo gezegd ook niet waar.

3.30.

Wij betreden hier het in onrechtmatige-daad-context nog weinig wettelijk geregelde37., maar in rechtspraak en rechtsleer enigszins ontwikkelde leerstuk van 'aan de onrechtmatige gedraging aangepaste veroordelingen'. Een richtinggevend arrest van de Hoge Raad was en is: HR 28 juni 1974 (Caltex/Kamsteeg)38.. De voornaamste aan het onderwerp gewijde studie is de dissertatie van C.J.J.C. van Nispen, Het rechterlijk verbod en bevel (1978).

Dit leerstuk (waarbij het ook gaat om bijv. toewijsbaarheid van bevelen tot HIV-tests jegens bijters of verkrachters, en om al dan niet tijdelijke straatverboden jegens stalkers) wordt sinds 1992 (mede) gegrond op art. 3:296 van het (toen nieuwe) BW, terwijl ook art. 6:103 (over schadevergoeding anders dan in geld) als een grondslag naar voren is gebracht. Over de nadere vormgeving en toepassing van het leerstuk valt met name te lezen in het Groene Serie-deel Onrechtmatige Daad, onderdeel II.1, Rechtsvorderingen (T.E. Deurvorst).

3.31.

Hoewel ik mij meer dan eens gereserveerd heb getoond over even vergaande als gemakkelijk gegeven sancties in de vorm van civielrechtelijke bevelsvarianten39., meen ik, hier uitgaande van falen van onderdeel I, dat anders dan onderdeel 2.2 beweert niet gezegd kan worden dat de door het hof onder 5, 7 en 8 uitgesproken bevelen in strijd met een rechtsregel gegeven zijn. Dat zij ontleend zijn aan in i.e.-wetgeving (zoals de Auteurswet) wettelijk geregelde sancties, en dat een dergelijke wettelijke sanctieregeling voor gevallen van slaafse nabootsing ontbreekt, doet daaraan niet af: aan de i.e.-wetgeving komt wat dit betreft geen a contrario-werking toe. Waar het (naar het criterium van het genoemde Caltex/Kamsteeg-arrest) om gaat, is of deze bevelen kunnen gelden als aangepaste veroordelingen tot het goed maken van de nadelen die als gevolg van de onrechtmatige gedragingen zijn of kunnen worden geleden40.. Dat kunnen zij. Klachten over buitenproportionaliteit - daargelaten of die zouden kunnen opgaan - zijn in het middel niet te lezen. In de feitelijke instanties zijn desbetreffende verweren ook niet gevoerd.

3.32.

Gaat het vorenstaande ook op voor de in het dictum onder 6. bevolen winstafdracht?

Ja. Sterker nog: hier biedt art. 6:104 BW een uitdrukkelijke wettelijke grondslag, mede voor gevallen van slaafse nabootsing.

Daarmee faalt onderdeel 2.2 in zijn geheel. Op het bevel tot winstafdracht heeft echter ook onderdeel 2.3 nog betrekking.

3.33.

Volgens onderdeel 2.3 heeft het hof althans miskend dat een vordering tot afdracht ter zake van door slaafse nabootsing genoten winst slechts kan worden toegewezen jegens een partij die ter zake van zijn slaafse nabootsing te kwader trouw is. Zou het hof dat niet miskend hebben, dan is zijn oordeel onvoldoende gemotiveerd, nu het hof niet (kenbaar) kwade trouw bij [eiser] heeft vastgesteld. Zulks geldt, volgens het onderdeel, in elk geval nu niet valt in te zien dat het door [eiser] gevoerde verweer in redelijkheid niet als bij voorbaat kansloos kon worden aangemerkt41., en bovendien de juistheid van de rechtsopvatting dat, kort gezegd, ook louter stijlnavolging door zorgvuldigheidsnormen kan worden beschermd (welke opvatting door onderdeel 1.1 hiervóór wordt bestreden), door de Hoge Raad nooit is bevestigd en deze rechtsopvatting niet onomstreden is.

3.34.

Het onderdeel faalt omdat boek 6 BW, inzonderheid ook art. 6:104, een vereiste van kwade trouw voor toewijsbaarheid van schadevergoeding in de vorm van winstafdracht niet kent. Hier gelden de gewone regels van toerekenbaarheid. Weliswaar kan de rechter bij zijn bevoegdheid om de schadevergoeding op het bedrag van de winst (of op een gedeelte daarvan) te begroten rekening houden met de mate van verwijtbaarheid, maar art. 6:104 BW verplicht de rechter daartoe niet.

3.35.

Ook de motiveringsklacht van het onderdeel gaat niet op. Het onderdeel zoekt kennelijk aansluiting bij het arrest van BenGH 11 februari 2008 (Ondeo Nalco/Michel)42. waarin het BenGH in merkenrechtelijke context heeft beslist:

-

'dat van "gebruik te kwader trouw" als bedoeld in artikel 13.A, lid 5, BMW43. slechts sprake is in geval van moedwillig of opzettelijk gepleegde inbreuk, zodat de tweede vraag bevestigend wordt beantwoord' (rov. 14);

-

'Van opzettelijke of moedwillige inbreuk is sprake indien degene wiens handelen achteraf inbreukmakend wordt geoordeeld, zich ten tijde van zijn handelen bewust is geweest van het inbreukmakend karakter daarvan' (rov. 15);

-

'Van bewustheid in vorenbedoelde zin is geen sprake indien degene wiens handelen achteraf inbreukmakend wordt geoordeeld, het verwijt van inbreuk heeft bestreden met een verweer dat in redelijkheid niet als bij voorbaat kansloos kan worden aangemerkt. Dit zal zich bijvoorbeeld kunnen voordoen indien het verweer gebaseerd is op (a) de stelling dat geen sprake is van verwarringsgevaar [...]' (rov. 15).

Het onderdeel ziet over het hoofd dat de Benelux-wetgever ten aanzien van merk- of model-inbreuk44. de expliciete keuze heeft gemaakt dat voor winstafdracht geen plaats is indien 'de rechter van oordeel is dat [het] gebruik niet te kwader trouw is', maar dat de Nederlandse BW-wetgever die keuze niet heeft gemaakt.

3.C. Middel III: Proceskostenveroordeling

3.36.

Indien middel I (of middel II) slaagt, bestaat m.i. voor [eiser] geen belang bij afzonderlijke behandeling van de onderdelen 3.1, 3.2 en 3.3.

3.37.

Onderdeel 3.1 is gericht tegen rov. 4.5 van 's hofs arrest, luidende:

'4.5.

Met grief 4 stelt [verweerster] aan de orde dat de rechtbank ten onrechte het geschil niet mede op basis van onrechtmatige daad - slaafse nabootsing - heeft beoordeeld, maar heeft geoordeeld dat [verweerster] uitsluitend het auteursrecht aan haar vorderingen ten grondslag heeft gelegd. Deze grief slaagt, nu uit onderdeel 5.3 van haar aantekeningen ten behoeve van de comparitie van partijen blijkt dat [verweerster] haar vorderingen mede op onrechtmatige daad had gebaseerd. Reeds het feit dat deze grief slaagt, leidt tot vernietiging van het vonnis op het principaal appel, en leidt tot een integrale nieuwe beoordeling van de vorderingen, rekening houdend met de grenzen van het geschil zoals deze door de grieven zijn getrokken.'

3.38.

Het onderdeel klaagt over een onbegrijpelijke uitleg gegeven aan de gedingstukken, omdat de vorderingen van [verweerster], zoals weergegeven in het petitum op p. 12-14 van de inleidende dagvaarding immers niet anders kunnen worden uitgelegd dan dat hieraan het auteursrecht ten grondslag is gelegd en niet een onrechtmatige daad.

Volgens het onderdeel heeft [verweerster] weliswaar in onderdeel 5.3 van de aantekeningen ten behoeve van de comparitie van partijen opgemerkt dat 'ook het overnemen van stijlelementen nodeloze verwarring meebrengt bij het publiek, hetgeen onrechtmatig is jegens [verweerster]', maar heeft zij vervolgens deze aangestipte beweerdelijke onrechtmatige daad niet aan een vordering ten grondslag gelegd, en, integendeel, in § 9.1 van haar aantekeningen ten behoeve van de comparitie van partijen de (expliciet) louter op het auteursrecht gegronde vorderingen van het petitum gehandhaafd.

3.39.

Het onderdeel kan niet tot cassatie leiden om twee - zelfstandig dragende - redenen.

In de eerste plaats is de gangbare uitleg van de regel dat de partij die in het ongelijk wordt gesteld, in de kosten wordt veroordeeld (art. 237 Rv.) deze, dat het winnen van een procedure in hoger beroep meebrengt dat de in appel verliezende partij (alsnog) in de kosten van (ook) de eerste instantie wordt veroordeeld, óók indien het in appel aangenomen 'gelijk' berust op andere gronden dan aangevoerd in eerste instantie. Het gaat hierbij - per saldo - om een petitum/dictum-vergelijking45.. Een ratio hiervan is het beginsel dat het appel mede mag dienen om eigen tekortkomingen in de eerste instantie te herstellen. Weliswaar kan de rechter 'nodeloos' aangewende of veroorzaakte kosten voor rekening van de desbetreffende partij laten, maar art. 237 Rv. laat zulks aan het (aan beoordeling in cassatie onttrokken) oordeel van de feitenrechter over46..

In de tweede plaats geldt in cassatie dat de uitleg van gedingstukken, behoudens onbegrijpelijkheid, aan de (hoogste) feitenrechter is overgelaten. 's Hofs interpretatie van de uitlating zijdens [verweerster] bij comparitie, dat zij haar vorderingen mede op onrechtmatige daad - slaafse nabootsing - wenste te gronden en dat zij dat ook dééd (ook al paste zij haar petita in eerste instantie nog niet aan), acht ik niet onbegrijpelijk47..

3.40.

Onderdeel 3.2, gericht tegen rov. 4.17, deelt het lot van onderdeel 3.1. Daaraan doen de in dit onderdeel naar voren gebrachte verbijzonderingen niet af.

3.41.

De 'veegklacht' van onderdeel 3.3 deelt het lot van onderdelen 3.1 en/of 3.2.

3.42.

Onderdeel 3.4 klaagt dat het hof ten onrechte (in rov. 4.19 en het dictum onder 11.) de wettelijke rente over het door [eiser] aan [verweerster] terug te betalen bedrag van € 14.500 berekende vanaf de dag van betaling door [verweerster] aan [eiser] tot aan de dag van volledige terugbetaling. Het hof heeft daarmee miskend dat wettelijke rente conform art. 6:119 BW wordt berekend over de tijd dat de schuldenaar met de voldoening daarvan in verzuim is geweest, of (subsidiair) miskend dat het verzuim met betrekking tot de ongedaanmaking van de voldoening van een in eerste aanleg uitgesproken maar in hoger beroep vernietigde proceskostenveroordeling - zijnde een vordering uit onverschuldigde betaling - eerst intreedt zodra aan een van de voorwaarden van art. 6:82 of 6:83 BW is voldaan.

3.43.

Ik meen dat - zonder dat zulks toelichting behoeft - dit onderdeel slaagt.

4. Conclusie

Mijn conclusie strekt tot vernietiging van het bestreden arrest met zodanige verdere bepalingen als de Hoge Raad geraden zal oordelen.

De procureur-generaal bij de

Hoge Raad der Nederlanden,

A-G i.b.d.

Beroepschrift 15‑02‑2012

Heden, de vijftiende februari tweeduizendtwaalf, ten verzoeke van [rekwirant], wonende te [woonplaats], te dezer zake woonplaats kiezende te 's‑Gravenhage aan de Bezuidenhoutseweg 57, gebouw New Babylon (postbus 11756, 2502 AT), ten kantore van mr. S.M. Kingma, advocaat bij de Hoge Raad der Nederlanden, die door hem wordt aangewezen om hem te vertegenwoordigen in na te melden geding in cassatie;

[Heb ik, NIKE MARIA KEUM VAN DER MOLEN — JONKERS, als toegevoegd kandidaat — gerechtsdeurwaarder werkzaam op het kantoor van DENNIS JOUSTRA, gerechtsdeurwaarder met vestigingsplaats Amsterdam, aldaar kantoorhoudende aan het Kon. Wilhelminaplein 30;]

AAN

[gerekwireerde], wonende te [woonplaats],

overeenkomstig art. 63 lid 1 Rv mijn exploot doende aan het Gustav Mahlerplein 50 te Amsterdam, ten kantore van mr. R.S. Le Poole (Houthoff Buruma), advocaat, alwaar de gerekwireerde in vorige instantie laatstelijk woonplaats heeft gekozen, sprekende met en afschrift dezes latende aan:

[Mevrouw E. Broere, aldaar wekzaam]

AANGEZEGD

dat mijn rekwirant hierbij beroep in cassatie instelt tegen het arrest van het gerechtshof 's‑Hertogenbosch, onder zaaknummer HD 200.079.650 tussen mijn rekwirant als geïntimeerde in principaal appel, appellant in incidenteel appel en gerekwireerde als appellante in principaal appel, geïntimeerde in incidenteel appel gewezen en ter openbare terechtzitting van 15 november 2011 uitgesproken;

voorts heb ik, deurwaarder, geheel exploiterend en relaterend als voormeld, de geïnsinueerde voornoemd

GEDAGVAARD

om op vrijdag twee maart tweeduizendtwaalf, 's ochtends om 10.00 uur, vertegenwoordigd door een advocaat bij de Hoge Raad der Nederlanden, te verschijnen ter openbare terechtzitting van de Hoge Raad der Nederlanden, Eerste Enkelvoudige Kamer voor de behandeling van burgerlijke zaken, die dan wordt gehouden in het gebouw van de Hoge Raad der Nederlanden aan de Kazernestraat 52 te 's‑Gravenhage,

MET DE UITDRUKKELIJKE VERMELDING

•

dat van gerekwireerde bij verschijning een griffierecht zal worden geheven en dat dit griffierecht verschuldigd is vanaf haar verschijning in het geding en binnen vier weken nadien dient te zijn voldaan;

•

dat het griffierecht € 302 bedraagt;

•

dat van een persoon die onvermogend is, een griffierecht van € 302 wordt geheven, indien hij op het tijdstip waarop het griffierecht wordt geheven heeft overgelegd:

1o.

een afschrift van het besluit tot toevoeging, bedoeld in artikel 29 van de Wet op de rechtsbijstand, of indien dit niet mogelijk is ten gevolge van omstandigheden die redelijkerwijs niet aan hem zijn toe te rekenen, een afschrift van de aanvraag als bedoeld in artikel 24, tweede lid, van de Wet op de rechtsbijstand, dan wel

2o.

een verklaring van de raad als bedoeld in artikel 1, onder b, van die wet, waaruit blijkt dat zijn inkomen niet meer bedraagt dan de bedragen, bedoeld in artikel 35, derde en vierde lid, telkens onderdelen a tot en met d dan wel in die artikelleden, telkens onderdeel e, van die wet, met dien verstande dat als gevolg van inmiddels van kracht geworden wijzigingen van de Wet op de rechtsbijstand nu geldt dat de verklaring als bedoeld in artikel 7, derde lid, onderdeel e van die wet wordt verstrekt door het bestuur van de raad voor rechtsbijstand, als bedoeld in artikel 3 van die wet, terwijl de bedragen waaraan het inkomen wordt getoetst zijn vermeld in artikel 2, eerste en tweede lid, van het Besluit eigen bijdrage rechtsbijstand;

•

dat indien gerekwireerde in het geding verschijnt door advocaat te stellen, maar het door haar verschijning verschuldigde griffierecht niet tijdig voldoet, en de voorgeschreven termijnen en formaliteiten in acht zijn genomen, op de voet van art. 139 Rv tegen haar (alsnog) verstek zal worden verleend en ingevolge art. 411 lid 1 Rv haar recht om in cassatie te komen vervalt,

TENEINDE

alsdan tegen voormeld arrest te horen aanvoeren de navolgende

Middelen van cassatie

Het Hof heeft het recht geschonden en/of het vormvereiste van een toereikende motivering verzuimd, doordat het Hof heeft geoordeeld als vermeld in het bestreden arrest, zulks ten onrechte om de navolgende, mede in onderling verband en samenhang in aanmerking te nemen redenen.

Middel I — Slaafse (stijl)nabootsing

Inleiding
1

In r.o. 4.11.1–4.11.11 vergelijkt het Hof de werken van [rekwirant] overgelegd in producties 7 en 13 van [gerekwireerde] met de door [gerekwireerde] in producties 34 tot en met 41 overgelegde werken, om vast te stellen of sprake is van auteursrechtinbreuk door [rekwirant] op werken van [gerekwireerde]. Het Hof stelt daarbij voorop (r.o. 4.11.2) dat sprake moet zijn van verveelvoudiging conform art. 13 Aw van één of meer concrete werken van [gerekwireerde], wil er sprake zijn van een door [rekwirant] gepleegde inbreuk. Voor de vraag of er sprake is van inbreuk komt het erop aan of het beweerdelijk inbreukmakende werk in zodanige mate de auteursrechtelijk beschermde trekken van het eerdere werk vertoont, dat de totaalindrukken die de beide werken maken te weinig verschillen voor het oordeel dat het eerstbedoelde werk als een zelfstandig werk kan worden aangemerkt, aldus het Hof onder verwijzing naar HR 29 november 2002, LJN AE8456 (Una Voce Particolare). Vervolgens stelt het Hof ten aanzien van negen werken van [rekwirant] overgelegd in productie 7 van [gerekwireerde] (r.o. 4.11.3) en in productie 13 van [gerekwireerde] pagina 1 onderaan (r.o. 4.11.5), pagina's 2 (r.o. 4.11.6–4.11.7) en 4 (r.o. 4.11.10) volledig en pagina 3 bovenaan (4.11.8) (hierna gezamenlijk: de werken van [rekwirant]) vast dat deze werken een (voldoende) andere totaalindruk wekken dan de werken van [gerekwireerde] waarmee het Hof de werken van [rekwirant] vergelijkt. Op die grond wijst het Hof in zoverre de door [gerekwireerde] gevorderde verklaring voor recht die betrekking heeft op auteursrechtinbreuk, af (r.o. 4.11.11).

Vervolgens overweegt het Hof (r.o. 4.12.1) dat de vraag die overblijft, is of de werken van [rekwirant] een nodeloze slaafse nabootsing vormen van de schilderijen en/of de stijl van [gerekwireerde], waardoor [rekwirant] onrechtmatig handelt tegenover [gerekwireerde]. Volgens het Hof (r.o. 4.12.2) blijkt uit de overgelegde werken van [gerekwireerde] dat deze zich kenmerken door een eigen en duidelijk herkenbare stijl, waaraan niet afdoet dat mogelijk, zoals [rekwirant] stelt, bepaalde van de door [gerekwireerde] gehanteerde stijlelementen, afzonderlijk, eerder ook door anderen zijn gebruikt. Daarna somt het Hof een reeks kenmerken van de stijl van [gerekwireerde] op, waarna het vaststelt (r.o. 4.12.3) dat al deze opgesomde kenmerken in meer of mindere mate terugkomen in de werken van [rekwirant]. De stijlnabootsing van [rekwirant] is naar het oordeel van het Hof (r.o. 4.12.4) niet alleen opvallend, maar ook nodeloos. Het is volgens het Hof zeker niet noodzakelijk of nodig om de stijl van [gerekwireerde] op een zo vergaande wijze na te bootsen als door [rekwirant] is gedaan. [rekwirant] is daarmee tekortgeschoten in zijn verplichting om bij het nabootsen alles te doen wat redelijkerwijs mogelijk en nodig is om te voorkomen dat door de gelijkheid van de schilderijen gevaar voor verwarring kan ontstaan. Het Hof merkt daarbij op dat bij de werken van [rekwirant] waarvan afbeeldingen zijn overgelegd op de vierde pagina van productie 13 wel meer afstand is genomen tot de specifieke stijl van [gerekwireerde]. Toch is het hof van oordeel dat ook in deze werken nog onvoldoende van de specifieke, in r.o. 4.12.2 genoemde, stijlkenmerken van [gerekwireerde] is afgeweken om niet meer als nodeloze slaafse nabootsing te worden aangemerkt. Het Hof vervolgt met de overweging (r.o. 4.12.5) dat de door [rekwirant] vervaardigde schilderijen direct associaties oproepen met de schilderijen van [gerekwireerde]. [rekwirant] heeft niet betwist dat [gerekwireerde] bekendheid geniet.

Met zijn nabootsingen kan [rekwirant] profiteren van de commerciële mogelijkheden die de werken van [gerekwireerde] hebben, aldus het Hof. Bij het publiek kan verwarring ontstaan en een werk van [rekwirant] kan door bet publiek allicht voor een schilderij van [gerekwireerde] worden aangezien. Wat er ook zij van de voorbeelden van verwarring in de e-mails en brieven die door [rekwirant] zijn overgelegd en waarvan de authenticiteit door [gerekwireerde] wordt betwist, het Hof is van oordeel dat als gevolg van de nabootsing van de stijl van [gerekwireerde] verwarring bij het publiek te duchten valt. Dat, volgens zijn stelling, [rekwirant] altijd zijn naam op zijn werken vermeldt, doet daar niet aan af. Nabootsers kunnen niet aan een onrechtmatigheidsoordeel ontkomen door een eigen merk, of in dit geval een eigen naam, op hun werk te zetten. Dat het hier om een kritisch publiek gaat omdat een schilderij een luxeobject is. neemt het gevaar voor verwarring niet weg, aldus nog steeds het Hof. De schilderijen van [gerekwireerde] worden, in ieder geval voor een belangrijk deel, niet via dezelfde kanalen verkocht als die van [rekwirant], waardoor het voor potentiële kopers bijna nooit mogelijk is de werken naast elkaar te bekijken. Herinneringen van het publiek zijn meestal niet fotografisch en vaak onvolledig. De associatie die de werken van [rekwirant] oproepen met de werken van [gerekwireerde] maken volgens het Hof dat gevaar voor verwarring met werken van [gerekwireerde] reëel is.

Op grond van ‘het voorgaande’ en mede gelet op de reeds geconstateerde inbreuken op de auteursrechten van [gerekwireerde] met betrekking tot vijf ‘voornoemde’ (namelijk in r.o. 4.11.11, tweede zin genoemde) werken van [gerekwireerde], is het hof van oordeel (r.o. 4.12.6) dat [rekwirant] door het vervaardigen en exploiteren van de werken van [gerekwireerde] onrechtmatig handelt jegens [gerekwireerde] door nodeloos haar stijl na te bootsen. Het Hof overweegt daarom de gevorderde verklaring voor recht en de op slaafse nabootsing gebaseerde verboden en geboden van [gerekwireerde] toe te zullen wijzen met dien verstande dat de toewijzing zich enkel uitstrekt over de ten processe middels producties aan de orde gestelde werken van [rekwirant], waarna het Hof in het dictum tot inderdaad tot toewijzing van vorderingen van [gerekwireerde] overgaat.

Deze oordelen geven blijk van een onjuiste rechtsopvatting en/of zijn onvoldoende gemotiveerd.

Klachten
1.1

Ten onrechte heeft het Hof het leerstuk van de onrechtmatige (‘slaafse’) nabootsing van (stoffelijke) producten hier van toepassing geacht op een geval waarin slechts sprake is van nabootsing van de stijl(kenmerken) van een ander. Het Hof heeft miskend dat het nabootsen van (kenmerken van) een stijl van een ander, waardoor bij het publiek verwarring valt te duchten, niet onrechtmatig is, ook niet indien de wijze van nabootsing ‘nodeloos’ is (In die zin dat ook gekozen zou kunnen worden voor een wijze van nabootsing waardoor minder verwarringsgevaar ontstaat). Het in de rechtspraak ontwikkelde leerstuk van de slaafse nabootsing (door het scheppen van nodeloos verwarringsgevaar) komt in het geval van verwarring door louter nabootsing van (kenmerken van) een stijl niet voor (overeenkomstige) toepassing in aanmerking; in beginsel bestaat naar Nederlands recht geen bescherming van (louter) stijl(kenmerken) door zorgvuldigheidsnormen. Evenmin kan (anders dan in r.o. 4.12.4 besloten ligt) een verplichting worden aangenomen om bij het nabootsen van de stijl van een ander alles te doen wat redelijkerwijs mogelijk en nodig is om te voorkomen dat gevaar voor verwarring kan ontstaan. Nu het Hof het voorgaande heeft miskend, geeft zijn oordeel blijk van een onjuiste rechtsopvatting.

1.2

Althans heeft het Hof miskend dat de vraag of sprake is van onrechtmatige stijlnabootsing door het nodeloos scheppen van verwarringsgevaar moet worden beantwoord door de totaalindruk van een (concreet) werk waarmee beweerdelijk onrechtmatig wordt nagebootst, te vergelijken met de totaalindrukken van een (concreet) ander werk (of meerdere (concrete) andere werken) waarin de beweerdelijk nagebootste stijl(kenmerken) tot uitdrukking komt (komen). Heeft het Hof dit niet miskend, dan is zijn oordeel onvoldoende gemotiveerd, nu uit het arrest dan niet blijkt waarom het aan de hand van een vergelijking van de totaalindrukken van werken van [rekwirant] en [gerekwireerde] meent dat sprake is van verwarringsgevaar. Het Hof heeft immers uitsluitend geoordeeld dat de kenmerken van de stijl van [gerekwireerde] ‘in meer of mindere mate’ terugkomen in de werken van [rekwirant] (r.o. 4.12.3), dat de stijlnabootsing door [rekwirant] nodeloos is (r.o. 4.12.4) en dat de door [rekwirant] vervaardigde schilderijen direct associaties oproepen met de schilderijen van [gerekwireerde] (r.o. 4.12.5), maar daaruit volgt nog niet, althans niet zonder meer, dat ook sprake is van zodanige overeenstemmende totaalindrukken (van (concrete) schilderijen) dat sprake is van verwarringsgevaar en/of onrechtmatige nabootsing.

1.3

Althans heeft het Hof miskend dat indien, in een geval als het onderhavige, bij de in onderdeel 1.2 bedoelde vergelijking de totaalindrukken van de beweerdelijk onrechtmatige nabootsing en het beweerdelijk onrechtmatig nagebootste werk (of de beweerdelijk onrechtmatig nagebootste werken) zodanig verschillen dat het beweerdelijk nabootsende werk niet als een verveelvoudiging (in de zin van art. 13 Aw) van het andere werk (of de andere werken) kan worden aangemerkt, niet, althans niet onder bijzondere, bijkomende omstandigheden, kan worden aangenomen dat sprake is van onrechtmatige nabootsing. Indien de totaalindrukken onvoldoende overeenstemmen om verveelvoudiging aan te nemen, brengt dit immers tevens in beginsel mee dat de werken zodanig van elkaar verschillen dat geen sprake is van verwarringsgevaar, althans dat geen sprake is van een zo vergaande nabootsing dat deze als nodeloos moet worden aangemerkt. Heeft het Hof dit niet miskend, dan is zijn oordeel zonder nadere toelichting, die nu ontbreekt, onbegrijpelijk. Hoewel het Hof in r.o. 4.11.1–4.11.11 heeft vastgesteld dat de totaalindrukken van de respectieve (concrete) werken van [rekwirant] niet zodanig overeenstemmen met (concrete) werken van [gerekwireerde], dat eerstgenoemde werken een verveelvoudiging vormen van laatstgenoemde werken, heeft het Hof immers niet (kenbaar) vastgesteld wat de bijkomende omstandigheden zijn die meebrengen dat toch sprake is van verwarringsgevaar en/of onrechtmatige nabootsing.

Daarbij verdient opmerking dat de omstandigheid (r.o. 4.12.5) dat [gerekwireerde] bekendheid geniet, zodat [rekwirant] kan profiteren van de commerciële nabootsingen die de werken van [gerekwireerde] hebben, niet als een dergelijke bijzondere, bijkomende omstandigheid kan gelden; weliswaar kan het genieten van bekendheid samenhangen met het hebben van onderscheidend vermogen en daarmee van een eigen plaats in de markt, maar dat is niet meer dan een noodzakelijke voorwaarde voor het kunnen aannemen van verwarringsgevaar, en niet een omstandigheid die in het concrete geval kan bijdragen aan het oordeel dat sprake is van verwarringsgevaar door voldoende overeenstemmende totaalindrukken (zoals hiervoor bedoeld).

1.4

Althans heeft het Hof miskend dat de omstandigheid dat de door [rekwirant] vervaardigde schilderijen (door (nodeloze) stijlnabootsing) direct associaties oproepen met de schilderijen van [gerekwireerde] (r.o. 4.12.5), nog niet meebrengt dat sprake is van verwarringsgevaar met (althans van onrechtmatige nabootsing van) die schilderijen van [gerekwireerde]. Temeer nu de onrechtmatigheid van slaafse nabootsing een uitzondering vormt op het beginsel dat nabootsing van een stoffelijk product dat niet wordt beschermd door een absoluut recht van intellectuele eigendom, vrij staat, is voor het aannemen van verwarringsgevaar in dit verband onvoldoende dat de beweerdelijk nabootsende werken (slechts) associaties oproepen met de beweerdelijk nagebootste werken. Althans heeft het Hof onvoldoende inzicht gegeven in zijn gedachtegang, nu uit het arrest niet blijkt welke omstandigheden het Hof nog meer ten grondslag heeft gelegd aan zijn oordeel dat sprake is van verwarringsgevaar.

1.5

De oordelen van het Hof (r.o. 4.12.5) dat nabootsers niet aan een onrechtmatigheidsoordeel kunnen ontkomen door (een eigen merk of) een eigen naam op hun werk te zetten, en dat het feit dat, volgens zijn stelling, [rekwirant] altijd zijn naam op zijn werken vermeldt, niet eraan afdoet dat als gevolg van de nabootsing van de stijl van Duljsens verwarring bij het publiek te verwachten valt, geven blijk van een onjuiste rechtsopvatting en/of zijn onvoldoende gemotiveerd. Het Hof heeft miskend dat de vermelding van de naam van de nabootser op het werk wel degelijk kan afdoen aan de aanwezigheid van (nodeloos) verwarringsgevaar, en daarmee van onrechtmatigheid. Althans valt zonder nadere motivering, die nu ontbreekt, niet in te zien waarom in het onderhavige geval het (in cassatie als vaststaand te beschouwen) feit dat [rekwirant] altijd zijn naam op zijn werken vermeldt, niet leidt tot (althans bijdraagt aan) het ontbreken van (nodeloos) verwarringsgevaar. Zulks geldt in elk geval nu [rekwirant] niet alleen heeft aangevoerd dat hij altijd zijn naam op zijn werken vermeldt, maar meer in het bijzonder dat (wat in cassatie eveneens als vaststaand moet worden beschouwd) op ieder schilderij van [rekwirant] in grote, contrasterende, duidelijk leesbare letters de naam ‘[rekwirant]’ staat.1.

1.6

Gegrondbevinding van een of meer van de voorgaande klachten vitieert tevens 4.12.6, de verklaring voor recht onder 2) in het dictum en de veroordelingen in het dictum onder 4)-8), voor zover betrekkelijk tot slaafse nabootsing, en daarmee ook r.o. 4.16 en de dwangsomveroordeling in het dictum onder 9). Tevens vitieert gegrondbevinding van een of meer van de voorgaande klachten (de oordelen omtrent) de proceskostenveroordelingen in r.o. 4.17–4.19 en onder 10)-12) in het dictum, nu in dat geval [rekwirant] niet meer, althans niet zonder meer, te gelden heeft als de grotendeels in het ongelijk gestelde partij. Zulks geldt temeer met betrekking tot de proceskostenveroordeling in eerste aanleg (r.o. 4.17 en 4.19, en het dictum onder 10)-11)); zie in dat verband ook de klachten van Middel III.

Middel II — Nevenvorderingen bij slaafse nabootsing

Inleiding
2

In r.o. 4.12.6 overweegt het Hof, na geoordeeld te hebben dat [rekwirant] door het vervaardigen en exploiteren van de werken van [rekwirant] onrechtmatig handelt jegens Duljsens door nodeloos haar stijl na te bootsen en dat het de gevorderde verklaring voor recht zal toewijzen, ook dat het de op slaafse nabootsing gebaseerde verboden en geboden van [gerekwireerde] zal toewijzen, met dien verstande dat de toewijzing zich enkel uitstrekt over de ten processe middel producties aan de orde gestelde werken van [rekwirant]. In het dictum gaat het Hof inderdaad over tot het toewijzen van de verklaring voor recht (dictum onder 2)) en diverse nevenvorderingen, (mede) gebaseerd op slaafse nabootsing (dictum onder 4)-9)), namelijk (kort samengevat) een verbod op toekomstige slaafse nabootsing van werken van [gerekwireerde] (4)), het verstrekken van inlichtingen over werken van [rekwirant] die een slaafse nabootsing zijn van werken van [gerekwireerde] (5)), winstafdracht (6)), terugroeping van (nog) niet-verkochte werken (7)) en vernietiging van die werken, althans afgifte ter vernietiging (8)).

Deze oordelen en de daarop gebaseerde veroordelingen in het dictum geven blijk van een onjuiste rechtsopvatting en/of zijn onvoldoende gemotiveerd.

Klachten
2.1

In het het dictum onder 4)-8) — voor zover betrekkelijk tot slaafse nabootsing — heeft het Hof geen beperking aangebracht tot de zeefdrukken en schilderijen van [rekwirant] die in deze procedure door middel van producties aan de orde gesteld zijn.

Dat oordeel is onbegrijpelijk gelet op (en/of in tegenspraak met) de overweging van het Hof in r.o. 4.12 dat het de op slaafse nabootsing gebaseerde verboden en geboden van [gerekwireerde] zal toewijzen met dien verstande dat de toewijzing zich enkel uitstrekt over de ten processe middels producties aan de orde gestelde werken van [rekwirant].

2.2

Ten onrechte heeft het Hof in het dictum onder 5)-8) de aldaar ter zake van auteursrechtinbreuk toegewezen nevenvorderingen ook toegewezen met betrekking tot de schilderijen en zeefdrukken van [rekwirant] die een slaafse nabootsing zijn van de ten processe door middel van producties aan de orde gestelde schilderijen van [gerekwireerde]. Het Hof heeft miskend dat voor toewijzing van deze nevenvorderingen — die kennelijk wat de auteursrechtinbreuk betreft (vooral) gegrond zijn op art. 27a en 28 Auteurswet — ter zake van slaafse nabootsing geen grondslag bestaat in het recht.

Dit geldt in het bijzonder voor de veroordeling tot winstafdracht (dictum onder 6)), waarvoor het algemene onrechtmatigedaadsrecht geen grondslag biedt.

2.3

Althans heeft het Hof miskend dat een vordering tot afdracht ter zake van door slaafse nabootsing genoten winst (zoals toegewezen onder 6) van het dictum), slechts kan worden toegewezen jegens een partij die ter zake van zijn slaafse nabootsing te kwader trouw is. Heeft het Hof dat niet miskend, dan is zijn oordeel onvoldoende gemotiveerd, nu het Hof niet (kenbaar) kwade trouw bij [rekwirant] heeft vastgesteld.

Zulks geldt in elk geval nu niet (althans niet zonder nadere, thans ontbrekende, toelichting) valt in te zien dat het door [rekwirant] gevoerde verweer in redelijkheid niet als bij voorbaat kansloos kon worden aangemerkt,2. en bovendien de juistheid van de rechtsopvatting dat, kort gezegd, ook louter stijlnavolging door zorgvuldigheidsnormen kan worden beschermd (welke opvatting door onderdeel 1.1 hiervóór wordt bestreden), door uw Raad nooit is bevestigd en deze rechtsopvatting niet onomstreden is.

Middel III — Proceskostenveroordeling

Inleiding
3

In r.o. 4.5 overweegt het Hof dat grief 4 van [gerekwireerde], die aan de orde stelt dat de rechtbank ten onrechte het geschil niet mede op basis van onrechtmatige daad — slaafse nabootsing — heeft beoordeeld, maar heeft geoordeeld dat [gerekwireerde] uitsluitend het auteursrecht aan haar vorderingen ten grondslag heeft gelegd, slaagt. Volgens het Hof blijkt uit onderdeel 5.3 van [gerekwireerde]' aantekeningen ten behoeve van de comparitie van partijen dat [gerekwireerde] haar vorderingen mede op onrechtmatige daad had gebaseerd. Reeds het feit dat deze grief slaagt, leidt tot vernietiging van het vonnis op het principaal appel, en tot een integrale nieuwe beoordeling van de vorderingen, rekening houdend met de grenzen van het geschil zoals deze door de grieven zijn getrokken, aldus het Hof.

In r.o. 4.17 overweegt het Hof dat nu het Hof het vonnis in eerste aanleg op diverse punten vernietigt en de vorderingen van [gerekwireerde] voor een groot deel zal toewijzen, het Hof van oordeel is dat [gerekwireerde] ook in eerste aanleg als grotendeels in het gelijk gestelde partij heeft te gelden, zodat [rekwirant] zal worden veroordeeld in de proceskosten van eerste aanleg overeenkomstig art. 1019h Rv. Vervolgens wijst het Hof (r.o. 4.17 en dictum onder 10)) de aan de zijde van [gerekwireerde] op € 20.000 excl. BTW begrote kosten volledig toe.

In r.o. 4.19 overweegt het Hof dat het de vordering van [gerekwireerde] die betrekking heeft op de terugbetaling van de aan [rekwirant] betaalde proceskosten van € 14.500, vermeerderd met de wettelijke rente conform art. 6:119 BW vanaf de dag van betaling tot aan de dag van volledige terugbetaling, gelet op ‘het voorgaande’ zal toewijzen. Daartoe gaat het Hof in het dictum onder 11) vervolgens over.

Deze oordelen geven blijk van een onjuiste rechtsopvatting en/of zijn onvoldoende gemotiveerd.

Klachten
3.1

Met het hierboven geparafraseerde oordeel van het Hof in r.o. 4.5 heeft het Hof een onbegrijpelijke uitleg gegeven aan de gedingstukken. De vorderingen van [gerekwireerde], zoals weergegeven in het petitum op p. 12–14 van de inleidende dagvaarding kunnen immers niet anders worden uitgelegd dan dat hieraan het auteursrecht ten grondslag is gelegd en niet een onrechtmatige daad. De vorderingen onder 1 en 2 betreffen immers verklaringen voor recht ter zake van het bestaan van auteursrechtelijke bescherming, respectievelijk ter zake van inbreuk op het auteursrecht van [gerekwireerde].

Ook de vordering onder 3 betreft een verbod op het maken van inbreuk op het auteursrecht van [gerekwireerde], en de daarop volgende nevenvorderingen zijn evenmin anders uit te leggen dan dat deze gegrond zijn op auteursrechtinbreuk door [rekwirant].

Weliswaar heeft [gerekwireerde] in onderdeel 5.3 van haar aantekeningen ten behoeve van de comparitie van partijen opgemerkt dat ‘ook het overnemen van stijlelementen nodeloze verwarring meebrengt bij het publiek, hetgeen onrechtmatig is jegens [gerekwireerde]’, maar zij heeft vervolgens deze aangestipte beweerdelijke onrechtmatige daad niet aan een vordering ten grondslag gelegd, maar, integendeel, in § 9.1 van haar aantekeningen ten behoeve van de comparitie van partijen de (expliciet) louter op het auteursrecht gegronde vorderingen van het petitum gehandhaafd. De rechtbank had dan ook, zoals zij in r.o. 4.5 terecht heeft overwogen, niet de vrijheid te onderzoeken of de gestelde sterke overeenstemming tussen de werken van [gerekwireerde] en [rekwirant] tot de bij de vorderingen van [gerekwireerde] ingeroepen rechtsgevolgen konden leiden (waarmee de rechtbank kennelijk bedoelt: te onderzoeken of de vorderingen in plaats van op auteursrechtelijke gronden, op grond van slaafse nabootsing konden worden toegewezen), zonder de grenzen van het geschil zoals [gerekwireerde] die had getrokken, te overschrijden.3.

Het voorgaande vitleert tevens de gegrondverklaring van grief 4 en het oordeel reeds het feit dat deze grief slaagt, leidt tot vernietiging van het vonnis op het principaal appel, en tot een integrale nieuwe beoordeling van de vorderingen (rekening houdend met de grenzen van het geschil zoals deze door de grieven zijn getrokken).

3.2

's Hofs oordeel in r.o. 4.17 dat nu het Hof het vonnis in eerste aanleg op diverse punten vernietigt en de vorderingen van [gerekwireerde] voor een groot deel zal toewijzen, [gerekwireerde] ook in eerste aanleg als grotendeels in het gelijk gestelde partij heeft te gelden, zodat [rekwirant] zal worden veroordeeld in de proceskosten van eerste aanleg overeenkomstig art. 1019h Rv, geeft blijk van een onjuiste rechtsopvatting, althans is zonder nadere toelichting, die nu ontbreekt, onbegrijpelijk. De twee hoofdvorderingen van [gerekwireerde] die het Hof in afwijking van het vonnis van de rechtbank heeft toegewezen, namelijk die in het dictum onder 1) en 2), waren immers in eerste aanleg niet ingesteld. De verklaring voor recht gegeven onder 1) van het dictum betreft de auteursrechtelijke inbreuk van twee werken van [rekwirant] op concrete werken van [gerekwireerde], op welke grondslag eerst in appèl een beroep is gedaan en welke werken eerst in appèl (in producties 35 en 39) zijn overgelegd. In eerste aanleg heeft [gerekwireerde] zelfs betoogd dat deze twee werken van [rekwirant] ‘geen nabootsing van één specifiek schilderij van [gerekwireerde]’ zijn,4. terwijl de onder 1) van het dictum van het bestreden arrest bedoelde auteursrechtinbreuk nu juist erop gegrond is (r.o. 4.11.4 en 4.11.9) dat elk van de twee werken van [rekwirant] een nabootsing is van een specifiek schilderij van [rekwirant]. De verklaring voor recht gegeven onder 2) van het dictum van het bestreden arrest is gegrond op slaafse nabootsing en is een toewijzing van de voor het eerst in hoer beroep ingestelde subsidiaire vordering onder 2 van het Petitum van [gerekwireerde] in de appeldagvaarding. Evenzo is de op slaafse nabootsing gebaseerde veroordeling onder 4) van het dictum uitgesproken op een vordering die voor het eerst is Ingesteld in hoger beroep, namelijk als subsidiaire vordering onder 3 van het petitum in appèl. Het Hof heeft dan ook miskend dat indien een partij in hoger beroep in het gelijk wordt gesteld, onder vernietiging door het Hof van het vonnis in eerste aanleg, slechts grond bestaat voor een veroordeling van de wederpartij van die partij in de kosten van het geding in eerste aanleg, indien en voor zover sprake is van geschilpunten (vorderingen en de specifieke grondslagen daarvan) waarover in hoger beroep anders (in tegengestelde zin) is beslist dan in eerste aanleg. In het bijzonder bestaat voor veroordeling van een in hoger beroep in het ongelijk gestelde partij in de proceskosten in eerste aanleg geen grond, indien en voor zover die partij in hoger beroep in het ongelijk is gesteld ten aanzien van andere geschilpunten dan die in eerste aanleg aan de rechter voorlagen.

Heeft het Hof dit niet miskend, dan valt zonder nadere motivering, die nu ontbreekt, niet in te zien waarom het Hof [rekwirant] in de proceskosten in eerste aanleg heeft veroordeeld, nu de geschilpunten ten aanzien waarvan het Hof onder 1) en 2) in het dictum uitspraak heeft gedaan, en ten aanzien waarvan de veroordelingen 3)-9) een afhankelijk karakter hebben, eerst in hoger beroep aan de orde zijn gesteld.

Het voorgaande geldt temeer indien onderdeel 3.1 slaagt, voor zover het Hof zijn oordeel in r.o. 4.17 dat [gerekwireerde] ook in eerste aanleg als grotendeels in het gelijk gestelde partij heeft te gelden, heeft gebaseerd op de gegrondbevinding van grief 4 van [gerekwireerde].

3.3

Gegrondbevinding van een of meer van de klachten van onderdeel 3.1 of 3.2 vitieert tevens r.o. 4.19 en de veroordeling onder 11) van het dictum.

3.4

Ten onrechte heeft het Hof (r.o. 4.19 en dictum onder 11)) de wettelijke rente over het door [rekwirant] aan [gerekwireerde] terug te betalen bedrag van € 14.500 berekend vanaf de dag van betaling door [gerekwireerde] aan [rekwirant] tot aan de dag van volledige terugbetaling. Het Hof heeft miskend dat wettelijke rente conform art. 6:119 BW wordt berekend over de tijd dat de schuldenaar met de voldoening daarvan in verzuim is geweest. Heeft het Hof dit niet miskend, maar heeft het geoordeeld dat [rekwirant] vanaf de dag van betaling door [gerekwireerde] met de voldoening daarvan in verzuim is geweest, dan geeft dit oordeel blijk van een onjuiste rechtsopvatting of is het onvoldoende gemotiveerd. Het Hof heeft dan immers hetzij miskend dat het verzuim met betrekking tot de ongedaanmaking van de voldoening van een in eerste aanleg uitgesproken maar in hoger beroep vernietigde proceskostenveroordeling — zijnde een vordering uit onverschuldigde betaling — eerst intreedt zodra aan een van de voorwaarden van art. 6:82 BW of 6:83 (aanhef en onder a of c) BW is voldaan, hetzij zijn beslissing onvoldoende met redenen omkleed, nu, zonder nadere toelichting, die nu ontbreekt, niet valt in te zien dat in deze zaak vanaf de dag van betaling ten aanzien van [rekwirant] aan een van de voorwaarden voor het intreden van verzuim was voldaan.

Vordering in cassatie

[rekwirant] vordert dat de Hoge Raad het arrest waarvan beroep vernietigt met zodanige verdere beslissing als de Hoge Raad zal vermenen te behoren; kosten rechtens.

De kosten dezes zijn voor mij, deurwaarder, € [90,64]

Eiser kan op grond van de Wet op de omzetbelasting 1968 de hem in rekening gebrachte omzetbelasting niet verrekenen, derhalve verklaart ondergetekende opgemelde kosten te hebben verhoogd met een percentage gelijk aan het percentage genoemd in bovengenoemde wet.

Deurwaarder

Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.