HR, 18-11-2016, nr. 15/02237

[requirant 4] had een agrarische onderneming (achter) ten noorden van zijn woning aan de [b-straat] ten oosten van Rotterdam. In 1976 heeft gemeente Rotterdam [requirant 4] onteigend, 1.26.90 ha, ten behoeve van de ontwikkeling van een woonwijk tussen de [b-straat] en de noordelijker gelegen [c-straat]. De ontwikkeling is niet voortvarend genoeg gestart. [requirant 4] heeft in 1988 aanspraak gemaakt op teruglevering om zelf te ontwikkelen. De gemeente heeft dit bestreden, waarmee een procedure noodzakelijk werd, die de gemeente uiteindelijk zou verliezen. De dagvaarding van [requirant 4] is op 19 augustus 1988 aan de gemeente uitgebracht. Tussentijds heeft de gemeente een nieuw bestemmingsplan doen vaststellen, de gronden van eertijds [requirant 4] in erfpacht uitgegeven aan Eurowoningen. De erfpachtakten tussen Eurowoningen en de gemeente zijn van 9 januari 1991 en van 30 september 1991. Eurowoningen is hierop is gaan bouwen en het gebied gaan ontwikkelen. Eurowoningen heeft delen van het recht van erfpacht aan derden verkocht, en heeft de betreffende woonwijk voor een goed deel al opgericht.

In 1991 heeft de weduwe van [requirant 4] Eurowoningen gedagvaard tot het betalen van schadevergoeding op grond van aansprakelijkheid uit onrechtmatige daad van Eurowoningen jegens [requirant 4] door mee te werken aan de bezwaring van [requirant 4]'s eerder onteigende gronden met het recht van erfpacht, en dit door te ontwikkelen en zo verder de rechten van [requirant 4] te frustreren. Bij vonnis van 30 september 1994 heeft de Rechtbank geoordeeld dat Eurowoningen voor haar rol in deze jegens [requirant 4] aansprakelijk is op grond van onrechtmatige daad.

Teruglevering aan [requirant 4] bleek gedeeltelijk onmogelijk door de erfpachtuitgifte, die [requirant 4] niet teruggedraaid kreeg. De door de gemeente beoogde ontsluitingsweg — [a-straat] — doorkruiiste eveneens de gronden van [requirant 4]. Op de resterende voormalige gronden van [requirant 4] zijn de uitlopers van de nieuwe woonwijk gebouwd v.w.b. de eengezinswoningen met tuin. Meer langs de ontsluitingsweg aan de noordzijde een appartementengebouw, en verder veel openbaar groen. Aan de zuidzijde van de ontsluitingsweg meer groen.

In de aansprakelijkheidsprocedure heeft het Hof in hoger beroep de verwijzing naar de schadestaat in stand latend, geoordeeld in rechtsoverweging 5.3:

Voor zover in cassatie van belang heeft [requirant 4] — in lijn met die rechtsoverweging van het Hof over de omvang van de schade toe te rekenen aan het handelen van o.a. Eurowoningen — schadevergoeding gevorderd doordat hem (de erven) de mogelijkheid van zelfrealisatie van de gronden ten noorden van de 3. [a-straat] is onthouden. Nu betrof het een uitloper van een groter project van Eurowoningen, met daarin speelweide en veel groen. Een overzichtstekening met daarop hetgeen Eurowoningen gerealiseerd heeft op [requirant 4]'s perceel, voor zover ten noorden van de [a-straat] is overgelegd door Eurowoningen2..

[requirant 4] heeft aangegeven3. dat uitgaande van de woningbouwbestemming in het bestemmingsplan [requirant 4] meer woningbouw op de eigen grond had kunnen realiseren en dan wel zoveel mogelijk. Vanaf 1988, toen [requirant 4] aangaf de in 1976 onteigende gronden terug te eisen, had [requirant 4] (de erven) woningbouw ten noorden van de [a-straat] kunnen ontwikkelen. [requirant 4] had 100 woningen/appartementen kunnen bouwen. 4. [requirant 4] heeft aangegeven welke kavels, resp. welk kaveldeel het betreft.

De Rechtbank heeft geoordeeld dat [requirant 4] (de erven) niet aan de stelplicht heeft voldaan. [requiranten] is hiertegen in hoger beroep opgekomen. Bij memorie van grieven heeft [requiranten] wederom toegelicht dat weldegelijk uitgaande van de woningbestemming van de gronden ten noorden van de [a-straat] [requirant 4] 100 woningen/appartementen zou hebben kunnen oprichten en te gelde maken, in plaats van de paar woningen en het vele groen dat Eurowoningen op deze gronden uiteindelijk heeft opgericht resp. ingericht5..

Het hof heeft miskend dat schadevergoeding wordt begroot op de wijze die het meest met de aard daarvan in overeenstemming is, en indien zij niet nauwkeurig kan worden vastgesteld, dan wordt de omvang van de schade geschat, alsmede het beginsel dat de schadevergoeding de schuldeiser zoveel mogelijk in de toestand moet brengen waarin hij zou verkeren indien het schadeveroorzakende: feit (de wanprestatie, de onrechtmatige daad) niet zou hebben plaatsgevonden, en/of

Indien het hof voorgaande rechtsregels niet heeft miskend, heeft het hof niet althans onvoldoende inzichtelijk gemaakt hoe het hof die regels heeft toegepast, en/of

Indien het hof voorgaande rechtsregels niet heeft miskend, is Hofs oordeel onbegrijpelijke gemotiveerd mede gelet op essentiële stellingen en (tegen)bewijsaanbiedingen van [requiranten], althans is het Hof ten onrechte niet althans onvoldoende ingegaan op voornoemde essentiële stellingen van [requiranten], met name dat [requiranten] uitgaande van de woningbestemming van de eigen (voorheen onteigende) gronden ten noorden van de [a-straat] 100 woningen/appartementen zou hebben kunnen bouwen.

Het beginsel van schadevergoeding is dat de schadevergoeding de schuldeiser zoveel mogelijk in de toestand moet brengen waarin hij zou verkeren indien het schadeveroorzakende feit (de wanprestatie, de onrechtmatige daad) niet zou hebben plaatsgevonden6..

[requirant 4] (de erven) heeft zijn schade voldoende toegelicht voor wat betreft het gemiste gebruik van de gronden ten noorden van de [a-straat]. [requirant 4] had een behoorlijk stuk grond ten noorden van die weg. De erven hebben zeer concreet aangegeven dat en hoe zij die gronden benut zouden hebben in het kader van de woningbestemming van dat gebied.

[requirant 4] zou 100 woningen resp. appartementen hebben opgericht op die gronden. Uit de toelichting van de stellingen van [requirant 4] blijkt helder althans voldoende dat [requirant 4] derhalve de huidige door Eurowoningen aangebrachte verdeling van bebouwing en groenvoorziening niet gevolgd zou hebben bij het invullen van de woningbestemming van het gebied. Eurowoningen, welk de beschikking had over gronden om de gronden van [requirante 4] heen, heeft er voor gekozen het zwaartepunt van de bewoning iets noordelijker te leggen dan de gronden van [requirant 4]. Eurowoningen heeft nu met name op de gronden van [requirant 4], welke Eurowoningen onrechtmatig in erfpacht had verkregen, en onrechtmatig heeft doen bebouwen en onrechtmatig het erfpachtrecht op die gronden in verband met die bebouwing heeft overgedragen aan derden, resp. in ondererfpacht uitgegeven, relatief weinig woningen gebouwd ten opzichte van het gehele gebied. Zij heeft relatief veel openbare groenvoorzieningen aangelegd op de gronden van [requirant 4]. [requirant 4] als eigenaar van alleen haar eigen gronden, zou die keuze anders gemaakt hebben, en dus ook een ander resultaat hebben gehaald.

M.a.w. zou Eurowoningen ten behoeve van 2.000 woningen groenvoorzieningen hebben willen aanleggen, dan had het niet hebben van de gronden van [requirant 4] er vermoedelijk toe geleid dat Eurowoningen die openbare groenvoorziening voor die 2.000 zou hebben aangelegd op ‘eigen’, andere gronden dan de gronden van [requirant 4], die Eurowoningen nu daarvoor gebruikt en daarmee onder de maat benut heeft.

Hofs oordeel dat [requirant 4] onvoldoende gesteld heeft is in dat licht onbegrijpelijk gemotiveerd en kan niet in stand blijven.

Als uiteengezet in de feiten door de rechtbank Rotterdam in zijn uitspraak van 30 september 1994, de aansprakelijkheidsprocedure ter zake de onderhavige schadestaatprocedure7., is op 4 maart 1976 het perceel van [requirant 4] onteigend ten behoeve van de gemeente Rotterdam. In 1988 heeft wijlen [requirant 4] de gemeente gedagvaard met de vordering dat de gemeente op voet van art. 61 Onteigeningswet zal worden veroordeeld tot teruglevering van het in 1976 onteigende perceel tegen terugbetaling van hetgeen [requirant 4] diende terug te betalen. De gemeente heeft in weerwil van de in 1988 aan haar uitgebrachte dagvaarding van [requirant 4] op 9 januari 1991, 22 augustus 1991 en 30 september 1991 delen van het onteigende perceel in erfpacht uitgegeven aan Eurowoningen8.. Al bij brieven van 28 augustus 1990, 18 september 1990 en 21 maart 19919. heeft de raadsman van [requirant 4] Eurowoningen op de hoogte gesteld van de aanspraken, die [requirant 4] op het onteigende perceel claimde. In weerwil van haar bekendheid met die aanspraken heeft Eurowoningen in 1991 aan de verkrijging van het erfpachtrecht meegewerkt en is zij overgegaan tot bebouwing van de gronden en overdracht aan derden van delen van het door haar verkregen erfpachtrecht.

Bij dagvaarding van 1991 heeft [requirant 4] Eurowoningen gedagvaard. Stellende dat Eurowoningen, door mee te werken aan overdracht van het recht van erfpacht op het perceel van [requirant 4] aan haar, door daar bouwactiviteiten te ondernemen en door vervolgens de bebouwde percelen weer opnieuw in erfpacht uit te geven, was hij van mening dat Eurowoningen welbewust, althans verwijtbaar onzorgvuldig jegens [requirant 4] heeft gehandeld, waardoor de rechten van [requirant 4] werden gefrustreerd. Subsidiair vorderde vergoeding van de schade, op te maken bij staat en te vereffenen volgens de wet, welke [requirant 4] door dit onrechtmatig handelen van Eurowoningen heeft geleden, te vermeerderen met de wettelijke rente vanaf datum dagvaarding tot die der algehele voldoening10..

Met de veroordeling van de rechtbank in 1994 staat vast dat ter zake het meewerken aan het verkrijgen van het recht van erfpacht op delen van Bakkerens perceel op 9 januari 1991, 22 augustus 1991 en 30 september 1991 Eurowoningen onrechtmatig gehandeld heeft jegens [requirant 4]. De onrechtmatige daad is begaan op de drie genoemde data in 1991. Waar nog het recht van voor 1992 van toepassing is, moest wettelijke rente aangezegd worden dan wel gevorderd, welke vordering is ingesteld bij de dagvaarding van 14 mei 199111., welke dagvaarding heeft geleid tot de uitspraak van de rechtbank Rotterdam van 30 september 1994.

Tegen voornoemde uitspraak is hoger beroep ingesteld. Het hoger beroep is afgewezen door het Hof Den Haag bij uitspraak van 15 oktober 1998. Beide uitspraken zijn gedaan na 1 januari 1992, zodat hierop art. 3:324 BW van toepassing is.

De rechtbank12. heeft in het dictum bepaald ‘veroordeelt Eurowoningen tot vergoeding van de schade die [requirant 4] door het hierboven bedoelde handelen van Eurowoningen heeft geleden, deze schade, daaronder begrepen de wettelijke rente vanaf de dagvaarding, nader op te maken bij staat en vereffenen bij de wet’.

[requirant 4] heeft de gemeente ook aansprakelijk gehouden en heeft eerst zijn vordering jegens de gemeente vervolgd. De raadsman van [requirant 4] heeft namens [requirant 4] en na diens overlijden en het overlijden van zijn echtgenote namens de erven, Eurowoningen van het verloop van die procedure op de hoogte gehouden. Op verzoek van Eurowoningen is eerste de procedure tegen de Gemeente uitgeprocedeerd en zijn niet incasso-acties tegen Eurowoningen genomen in die tijd.

Voornoemde veroordeling neergelegd in het vonnis van de Rechtbank Rotterdam uit 1994 is niet zo door [requirant 4] ten uitvoer te leggen. Indien [requirant 4] de uitspraak van de rechtbank Rotterdam uit 1994 naar de deurwaarder zou zenden tot tenuitvoerlegging resp. tot beslaglegging op bijv. banktegoeden van Eurowoningen bij ABN Amro N.V. of ING Bank N.V., dan zou de deurwaarder niet tot beslaglegging over kunnen gaan, waar de uitspraak van de rechtbank van 30 september 1994 geen bedrag vermeldt voor wat betreft de wettelijke rente of het bedrag van de schadevergoeding, welke Eurowoningen moest betalen aan [requirant 4], resp. aan diens erven.

Krachtens de uitspraak uit 1994 is Eurowoningen wel een bedrag verschuldigd, echter in de uitspraak wordt tevergeefs gezocht, en met name in het dictum wordt tevergeefs gezocht, naar het exacte bedrag dat Eurowoningen moet betalen aan de erven. De rente is op zich wel genoemd als zijnde expliciet verschuldigd, maar bij gebreke van een bedrag waarover de rente verschuldigd is, was de rente verder niet cijfermatig vast te stellen en in een executoriaal beslag althans de daaraan voorafgaande sommatie tot betaling op te nemen.

Daartoe is apart de schadestaatprocedure vereist, te entameren door [requirant 4] resp. zijn erven, opdat het exacte bedrag wordt vastgesteld voor wat betreft de hoofdvordering en de rente, welke Eurowoningen moet betalen.

Bij dagvaarding van 6 juni 2012 heeft [requirant 4] de dagvaarding terzake deze schadestaat procedure uitgebracht. De onderhavige rentevordering is door [requirant 4] ingesteld bij genoemde dagvaarding13.. De vordering ziet op de periode van 14 mei 1991 tot na de uitspraken van Rechtbank (1994) en Hof (1998) in de aansprakelijkheidsprocedure: meer subsidiair de wettelijke rente over € 185.218 over de periode 14 mei 1991 tot en met 5 maart 2007. De hoofdsom was al betaald aan [requirant 4] door de Gemeente.

Bij conclusie van antwoord in september 2012 heeft Eurowoningen zich verzet tegen de wettelijke rente, omdat de erven bijna 14 jaar gewacht zouden hebben met het starten van de schadestaatprocedure en tussentijds nooit overleg zou zijn geweest.14. Voorts bij conclusie van dupliek heeft zij er een beroep op gedaan dat er geen schade zou zijn (namelijk reeds voldaan door de Gemeente Rotterdam) en dus ook geen wettelijke rente te vorderen van Eurowoningen, subsidiair heeft zij een beroep gedaan op rechtsverwerking.15. Als meest subsidiair heeft Eurowoningen bij dupliek een beroep gedaan op verjaring.16. De rechtbank heeft de wettelijke rente toegewezen aan [requirant 4]. Het beroep op verjaring heeft de rechtbank afgewezen, met verwijzing naar lid 1 van art. 3:324 BW.17.

Van die afwijzing van haar beroep op verjaring heeft Eurowoningen incidenteel hoger beroep ingesteld. In grief I heeft zij betoogd dat lid 3 van art. 3:324 BW van toepassing was, nu wettelijke rente expliciet genoemd was in de veroordeling in de aansprakelijkheidsprocedure, ook al was een bedrag waarover de wettelijke rente berekend zal moeten worden niet af te leiden uit de uitspraak van de rechtbank uit 1994. In grief II heeft zij bestreden dat ten onrechte de rechtbank heeft afgewezen haar verweer dat de aanspraak van [requirant 4] op wettelijke rente naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar zou zijn. In grief III dat [requirant 4] haar op de hoogte zou hebben gehouden van het verloop van de procedure tegen de Gemeente en dat [requirant 4] Eurowoningen had moeten dagvaarden.18. Voor zover in cassatie van belang heeft [requirant 4] bij memorie van antwoord in het incidenteel hoger beroep onderschreven het oordeel van de rechtbank dat inderdaad de 20-jaarstermijn van toepassing is nu het ziet op de gehele veroordeling inclusief bijkomende renteaanspraken en ook dat correct was dat [requirant 4] weldegelijk Eurowoningen op de hoogte heeft gehouden van de voortgang van de procedure tegen de Gemeente en dat terzake correspondentie in het geding zou worden gebracht.19. Bij brief van 18 november 2014 heeft [requirant 4] toegezonden aan het Hof correspondentie vanaf 1998 gevoerd met de advocaat van Eurowoningen en er uitdrukkelijk een beroep op gedaan dat uit voornoemde correspondentie, met name de fax van 11 december 2001 van de raadsman van Eurowoningen aan de raadsman van [requirant 4], het Eurowoningen zelf is geweest die voorgesteld heeft dat de procedure tegen haar niet zou worden geëntameerd totdat de onrechtmatige daad procedure tussen [requirant 4] en de Gemeente was geëindigd, hetgeen, naar [requirant 4] betoogd heeft, betekende dat Eurowoningen zich allicht niet op het standpunt kan stellen dat [requirant 4] is blijven stilzitten. Er is ook geen sprake van rechtsverwerking en ook geen sprake van verjaring. Zoals [requirant 4] geconcludeerd heeft tijdens het pleidooi in hoger beroep:

Het Hof heeft miskend dat de schadestaatprocedure een voortgezette procedure is van de aansprakelijkheidsprocedure ingeleid bij de dagvaarding van 14 mei 1991, welke heeft geleid tot de uitspraak van de rechtbank van 30 september 1994; en/of

Het Hof heeft miskend, dat, binnen de reikwijdte van de veroordeling in de aansprakelijkheidsprocedure ingeleid bij dagvaarding van 14 mei 1991, [requirant 4] [requirant 4] (de erven) nieuwe posten in de schadestaat kan opnemen, onverschillig of in de hoofdzaak reeds schadeposten waren gesteld; en/of

Het Hof heeft miskend dat de verjaringstermijn ter zake de bevoegdheid tot tenuitvoerlegging van een rechterlijke uitspraak twintig jaar beloopt van die termijn en dat de verjaringstermijn vijf jaar bedraagt voor wat betreft hetgeen ingevolge de uitspraak bij het jaar of kortere termijn moet worden betaald; en/of

Het Hof heeft miskend dat de vaststelling van de duur van de verjaringstermijn ter zake de bevoegdheid tot tenuitvoerlegging van de uitspraak de verjaringstermijn valt onder de uitzondering van 3:324 lid 3 BW (vijf jaren) bepalend is hetgeen ingevolge de uitspraak bij het jaar of korter termijn moet worden betaald of gemotiveerd in het licht van het dictum van de uitspraak van de rechtbank van 30 september 1994, waarin Eurowoningen is veroordeeld tot vergoeding van de schade van [requirant 4], waaronder begrepen de wettelijke rente vanaf de dagvaarding, nader op te maken bij staat en te vereffenen bij de wet, welke veroordeling niet inhoudt het betalen van een bepaald bedrag en welke veroordeling ook niet ter zake betaling van de rente direct ten uitvoer kan worden gelegd binnen de door art 3:324 lid 3 genoemde termijn; en/of

Indien het Hof voorgaande rechtsregels niet heeft miskend is hofs oordeel onbegrijpelijk gemotiveerd in het licht van:

De aansprakelijkheid van Eurowoningen is ontstaan voor 1 januari 1992. Daarop is van toepassing het recht zoals die gold voordien. De terzake op 1 januari 1992 lopende verjaringstermijnen zijn ex art 73 ONBW uiterlijk op 1 januari 1993 omgezet in verjaringstermijnen naar het huidig recht.

Hoofdregel van een schadestaatprocedure is dat eis vermeerderd mag worden. Art 615 RV stelt dat zoveel mogelijk veilig. De afwijzingsgronden zijn in art. 615 RV verder beperkt doordat in ieder geval niet geweigerd kunnen worden posten die ten tijde van de uitspraak tot aansprakelijkstelling nog niet bekend waren. Pas met de uitkomst in de procedure tegen gemeente Rotterdam begon er meer duidelijkheid te komen over het bedrag, waarover wellicht rente gevorderd zou worden, en dan ook hoeveel rente Eurowoningen aan [requirant 4] (de erven) te betalen zou hebben.

Het later invoegen van een te vorderen bedrag, waarover rente wordt berekend, maakt niet dat eerder toegewezen rente ineens eerder verjaart dan het nieuw gevorderde bedrag.

De betreffende rentepost waar het hier over gaat, was ten tijde van de uitspraak van de Rechtbank in 1994 nog niet bekend. Het enige dat dan invoeging van die post in de schadestaatprocedure tegenhoudt is dan in feite de goede procesorde.

De hoofdregel van art. 3:324 BW is neergelegd in lid 1: De bevoegdheid tot tenuitvoerlegging van een rechterlijke uitspraak verjaart door verloop van twintig jaar volgend op de dag na de uitspraak. Derhalve is verjaring van de vordering van de erven van [requirant 4] ter zake de onrechtmatige daad jegens [requirant 4] begaan door Eurowoningen in 1991 gaan lopen in 1991 (door de aanvaarding in erfpacht door Eurowoningen), welke verjaring vervolgens gestopt is door het instellen van de vordering door [requirant 4] jegens Eurowoningen op 14 mei 1991. Hier past nog de aanvulling: Eurowoningen heeft nadat de dagvaarding aan haar uitgebracht, alsnog percelen overgedragen21.. Voor die overdrachten na 14 mei 1991 geldt de datum van het feit als de datum van aanvang van de schade van [requirant 4]. De vordering tot vergoeding van de schade terzake het missen van die latere percelen ‘liep mee’ met de dagvaarding van 14 mei 1991.

Die verjaring tot aan het uitbrengen van de dagvaarding was de verjaring van art. 3:310 lid 1 BW, althans de rechtsvoorganger hiervan, art. 2004 BW. Met en na het vonnis van de Rechtbank uit 1994 is de verjaringstermijn van art. 2004 BW/3:310 BW niet opnieuw gaan gelden maar is er in plaats daarvan de verjaringstermijn van art. 3:324 BW gaan gelden: twintig jaar op grond van lid 1, bij lid 3 van toepassing is van art. 3:324 BW. Na de uitspraak van de Rechtbank is hoger beroep gevolgd, welk in 1998 leidde tot een arrest van het Hof22. en partijen zijn het erover eens dat de nieuwe verjaring startte met het arrest van het Hof uit 1998.

De schadestaatprocedure is het ten uitvoerleggen van het vonnis23. van 1994. Die eerdere uitspraak heeft het geschil niet volledig tot oplossing gebracht.

Voor de toepassing van de vraag of de hoofdregel van toepassing is van art. 3:324 lid 1 of de uitzondering van art. 3:324 lid 3, moet blijkens de tekst van art. 3:324 lid 3 worden gekeken naar de uitspraak zelve en niet zoals het Hof gedaan heeft althans lijkt te hebben de vraag op wat voor termijn rente betaald moet worden volgens de rechtsverhouding of verbintenis waar die renteverplichting uit voortkomt. Verwezen zij naar de letterlijke tekst van lid 3 dat de verjaringstermijn vijf jaar bedraagt voor wat betreft hetgeen ingevolge de uitspraak bij het jaar of korte termijn moet worden betaald. Schadevergoeding zelve moet ex art. 6:83 BW direct worden betaald, dat is hier niet anders, dan rente die ook direct moet worden betaald. De vraag is wat ingevolge de uitspraak gedaan moet worden, nu ter zake de verbintenis van Eurowoningen inmiddels een vonnis, althans een uitspraak geweest is tussen partijen met kracht en gezag van gewijsde. Op grond van die uitspraak — het vonnis van de rechtbank Rotterdam van 30 september 1994 bevestigd door het Hof — is er geen enkel bedrag genoemd dat Eurowoningen moet betalen. Derhalve is de uitzondering van lid 3 van art. 3:324 BW op geen enkel bedrag van toepassing, althans niet op het bedrag ter zake de rente. De hoofdregel van lid 1 — twintig jaar — is gewoon van toepassing gebleven. Verwezen zij naar aantekening 1 in de groene Kluwer op art. 613 Rv.24.

Dat de verjaring van de uitspraak van 30 september 1994 van de rechtbank Rotterdam twintig jaar is, heeft het Hof miskend zoals hiervoor aangegeven.

Wel terecht is het oordeel van het Hof in het licht Van art. 3:324 lid 2 BW dat de verjaring van twintig jaar pas is gaan tellen met de uitspraak van het Hof Den Haag in het hoger beroep tegen de uitspraak van de rechtbank Rotterdam van 30 september 1994: Indien die toewijzende uitspraak wordt bestreden, start de verjaring pas nadat daarop beslist is. Derhalve is inderdaad de verjaring pas gaan lopen ter zake de veroordeling tot vergoeding van schade nader op te maken bij staat, op 15 oktober 199825..

Dat de verjaring van art 3:310 BW door het instellen van de hoofdprocedure is gestuit terzake van nieuwe schadeposten is ook uitgemaakt door de Hoge Raad bijv. in [naam 1]/[naam 2]26.: De veroordeling in de hoofdprocedure resp. de aansprakelijkheidsprocedure ter zake de aldaar uitgesproken veroordeling is gestuit door het instellen van de verjaring en die lopende termijn is omgezet in de termijn van art. 3:324 BW. Voor wat betreft de uitleg van die stuiting komt het aan op uitleg van de veroordeling in de aansprakelijkheidsprocedure, welk voorbehouden is aan de feitenrechter.

Voor zover het Hof geoordeeld heeft, dat de veroordeling van de rechtbank Rotterdam uit 30 september 1994 moet worden gelezen als betaling tot een geldbedrag op een datum van een jaar of korter, is die lezing onbegrijpelijk.

Allereerst zij verwezen naar de inleiding van onderdeel a.

Bij gemelde brief van 18 november 2014 is confraternele correspondentie overgelegd tussen de advocaten van [requirant 4] en Eurowoningen over de periode vanaf 1998 t/m 2012. Daaruit wordt duidelijk dat al in 1998 is aangegeven dat [requirant 4] een schadestaatprocedure aanhangig wilde gaan maken en overleg, wordt geopend. Als eerste is dat toen opgehouden aangaande overwegingen al dan niet cassatieberoep in te stellen door Eurowoningen.27. Het cassatieberoep bleek ingetrokken bij brief van 10 augustus 1999 en heeft [requirant 4] aangegeven de schade te zullen laten begroten. Bij brief van 10 augustus 1999 heeft [requirant 4] aangegeven28. dat het Gerechtshof bij arrest van 15 oktober 1998 tegen Eurowoningen had aangegeven dat [requirant 4] weldegelijk het bestemmingsplan zelf had kunnen uitvoeren en ook dat aanspraak gemaakt werd op schade waaronder de wettelijke rente. Bij brief van 12 juli 2000 heeft Eurowoningen [requirant 4] gevraagd, in het licht van de procedure tegen Rotterdam, en waar het volgens Eurowoningen gaat om dezelfde schade, wat ingediend is in de procedure tegen Rotterdam door [requirant 4] aangetekend. Bij brief van 2 januari 2002 heeft [requirant 4] nadrukkelijk aangegeven dat naar haar visie nog extra schade geclaimd kan worden en dat die schade begroot was op € 2.000.000, welk bedrag vermeerderd moest worden met de wettelijke rente. Bij brief van 19 februari 2001 heeft Eurowoningen, geconfronteerd met de mededeling van [requirant 4] op korte termijn Eurowoningen te gaan aanspreken, gereageerd als volgt:

Bij brief van 6 november 2001 heeft [requirant 4] aangegeven dat op korte termijn Eurowoningen de dagvaarding terzake de schadestaatprocedure kon verwachten. Bij brief van 11 december 2001 heeft Eurowoningen in reactie daarop een nadere overeenkomst voorgesteld:

Bij brief van 17 december 2002 heeft [requirant 4] aangegeven dat gedagvaard zou worden. Bij brief van 2 januari 2003 heeft Eurowoningen wederom gevraagd om een reactie op de fax van Eurowoningen van 11 december 2001. Uiteindelijk is de zaak stilgelegd, zoals verzocht door Eurowoningen tot tegen de Gemeente duidelijkheid zou bestaan.

Het hof heeft miskend dat de verjaring, althans de korte verjaring van 5 jaar, wordt gestuit en/of niet loopt door en gedurende een afspraak tussen partijen dat de vordering niet opeisbaar zal zijn gedurende een bepaalde periode; en/of

Het hof heeft miskend dat verjaring ziet op de periode dat een vordering opeisbaar is; en/of

Het hof heeft miskend dat partijen bij overeenkomst een opeisbare vordering niet opeisbaar kunnen maken, bijv. door het afspreken van uitstel voor een bepaalde of bepaalbare periode; en/of

Indien het hof voorgaande rechtsregels niet heeft miskend, is Hofs oordeel onbegrijpelijke gemotiveerd mede gelet op essentiële stellingen en (tegen)bewijsaanbiedingen van [requirant 4] dat [requirant 4] en Eurowoningen hadden afgesproken dat [requirant 4] niet Eurowoningen zou aanspreken totdat de onrechtmatige-daadprocedure tegen de gemeente Rotterdam is geëindigd.

Ex art. 6:39 BW geldt dat indien een tijd voor d[e] nakoming is bepaald dat vermoed wordt dat dit belet dat eerdere nakoming wordt gevorderd. Tot tweemaal toe heeft Eurowoningen aangegeven aan [requirant 4] dat zij voorstelde dat [requirant 4] niet tot dagvaarding in de schadestaat over zou gaan zolang de procedure tegen de Gemeente Rotterdam niet beslecht was.

Gedurende een betalingsuitstel hoeft een debiteur niet te betalen en verbindt de crediteur om zich te onthouden van verhaalsacties. Gedurende een betalingsuitstel loopt er in feite geen verjaring. Verjaring is de periode dat de vordering opeisbaar is en wanneer de vordering niet opeisbaar is, is aan de kern van verjaring (de periode dat een debiteur met opeisbaarheid van zijn schuld leeft) niet voldaan en loopt verjaring niet. Zou de procedure tegen de Gemeente Rotterdam nog vijf jaar hebben geduurd, dan zou in het licht van een afspraak terzake betalingsuitstel om te wachten totdat eerst de zaak tegen de Gemeente Rotterdam zou zijn uitgeprocedeerd, de schadestaat nog veel langer hebben gewacht. Zou [requirant 4] in strijd met een uitstelafspraak tussentijds gedagvaard hebben danwel tussentijds incassoacties hebben ondernomen, dan zou Eurowoningen [requirant 4] hebben tegengeworpen terzake een betalingsuitstelovereenkomst tussen hen gold.

Wanneer een betalingsuitstelovereenkomst afloopt moet een debiteur rekening houden met verhaalsacties van zijn crediteur. Dan start verjaring.

[requirant 4] heeft betoogd dat een dergelijke uitstelovereenkomst tot stand was gekomen waar aangegeven is dat nota bene op verzoek van Eurowoningen een dergelijke uitstelovereenkomst tot stand is gekomen. [requirant 4] heeft laatstelijk bij pleidooi in hoger beroep het Hof hierop gewezen. Het Hof heeft ten onrechte hier geen aandacht aan besteed. Het Hof heeft miskend dat er wanneer krachtens de afspraak de vordering niet opeisbaar is, dat dan de verjaring niet loopt, in ieder geval niet de korte verjaring van vijf jaar.

Indien het Hof van oordeel zou zijn dat de door [requirant 4] gestelde afspraak, waarbij [requirant 4] zich heeft beroepen op een voorstel van Eurowoningen bij faxbericht van 11 december 2001, niet zou zijn aanvaard en uit dien hoofde er geen overeenkomst tot stand is gekomen, dan is Hof's oordeel onbegrijpelijk gemotiveerd, althans niet inzichtelijk gemotiveerd. Een aanbod kan ook stilzwijgend aanvaard worden en [requirant 4] heeft, zoals verzocht, zich na het bericht van 11 december 2001 zoals afgesproken onthouden van incassoacties. De stellingen van [requirant 4] terzake zijn hier helder.