HR, 03-01-2012, nr. 10/03804

Het gerechtshof te 's‑Gravenhage heeft bij arrest van 28 april 2010 de verdachte ter zake van 1. ‘overtreding van artikel 8, tweede lid, aanhef en onder a van de Wegenverkeerswet 1994’, 2. ‘overtreding van artikel 9, zevende lid, van de Wegenverkeerswet 1994’, 3. ‘overtreding van artikel 7, eerste lid, aanhef en onder a, van de Wegenverkeerswet 1994’, en 4. ‘als bestuurder van een motorrijtuig daarmede op een weg rijden zonder dat er voor dat motorrijtuig een verzekering overeenkomstig de Wet aansprakelijkheidsverzekering motorrijtuigen is gesloten en in stand gehouden’ veroordeeld, en zulks ter zake van het onder 1, 2 en 3 bewezenverklaarde tot een geldboete van € 900,= (subsidiair 18 dagen hechtenis), ter zake van het onder 1 bewezenverklaarde tot een ontzegging van de rijbevoegdheid voor de duur van 8 maanden, met aftrek, en ter zake van het onder 4 tenlastegelegde veroordeeld tot een geldboete van € 300,= (subsidiair 6 dagen), en tot verbeurdverklaring van de inbeslaggenomen auto.

Namens de verdachte is cassatie ingesteld. Mr. R.J. Baumgardt, advocaat te Spijkenisse, heeft een schriftuur ingezonden houdende vier middelen van cassatie.

Het eerste middel klaagt over de maatstaf die het hof heeft aangelegd bij afwijzing van het verzoek om [betrokkene 1] ter terechtzitting te horen als getuige.

In eerste aanleg is de verdachte bij verstek veroordeeld. Op 25 januari 2010 stond het hof paraat om tot behandeling van de zaak over te gaan. Die dag ontving het hof een faxbericht met een verzoek tot aanhouding van het onderzoek wegens ziekte van de verdachte. Ofschoon geen bewijsstukken daarvan bij het faxbericht waren gevoegd, heeft het hof bewilligd in het verzoek.

Op de terechtzitting van 14 april 2010 heeft het hof de zaak behandeld buiten aanwezigheid van de verdachte. Ter terechtzitting was een raadsman aanwezig die naar zijn zeggen uitdrukkelijk was gemachtigd om de verdediging te voeren.

Vervolgens is op die zitting het volgende voorgevallen:

De steller van het middel houdt staande dat het hof een onjuiste maatstaf heeft gehanteerd door zijn afwijzende beslissing op het getuigenverzoek te doen steunen op (vermeend) misbruik van procesrecht. Voorts komt het middel blijkens de toelichting op tegen de door het hof ten overvloede gegeven overweging dat er ook geen noodzaak bestond tot het horen van de getuige, aangezien het verzoek volgens het hof volstrekt onvoldoende concreet zou zijn onderbouwd.

Ik acht goed invoelbaar dat het hof zich heeft geërgerd aan het tijdstip waarop de verdachte in deze procedure ruchtbaarheid heeft gegeven aan zijn verzoek om [betrokkene 1] als getuige te horen. Het belang bij dit verzoek was immers al gerezen (ruim) voor aanvang van 's hofs terechtzitting van 25 januari 2010, en niet eerst op de dag voorafgaande aan de terechtzitting van 14 april 2010. Er is dus geen enkele goede reden te bedenken waarom de verdachte het hof niet eerder op de hoogte heeft doen stellen van zijn verzoek. De verspilling van belastinggeld die daarmee gepaard gaat valt de verdachte (deels) te verwijten.

Het hof heeft zich klaarblijkelijk voorts nog geërgerd aan verdachtes beroep op zijn zwijgrecht bij de politie, aan zijn afwezigheid bij de terechtzitting in eerste aanleg en aan zijn late en ongestaafde ziekmelding op de zitting van 25 januari 2010.

De vraag is alleen of deze al dan niet gegronde ergernissen, ‘in onderlinge samenhang bezien’, onder de titel van ‘misbruik van procesrecht’ mochten leiden tot de afwijzing van het getuigenverzoek. Een dergelijke redengeving vooronderstelt dat het optreden van de verdediging wordt genormeerd door (ongeschreven) beginselen van een behoorlijke procesvoering waarvan de schending door de rechter kan worden gesanctioneerd. Van het bestaan van dergelijke beginselen is mij echter niets bekend. Bij de beoordeling van een getuigenverzoek zal de rechter uitsluitend mogen teruggrijpen op de door de wet aangewezen gronden en maatstaven.1.

De motivering van een afwijzing van een getuigenverzoek zal derhalve blijk moeten geven van de toepassing van de juiste wettelijke maatstaf, en overigens zal die toepassing niet onbegrijpelijk mogen zijn. Ik sluit niet uit dat de ontijd van een getuigenverzoek een rol speelt bij de weging van het verdedigingsbelang of de noodzaak om de desbetreffende getuige te horen, maar zelfstandig kan ‘misbruik van procesrecht’ de afwijzing niet dragen. Voor zover het middel hierover klaagt, slaagt het.

Tot cassatie hoeft dit niet te leiden indien de door het hof ten overvloede gegeven motivering uitdrukking geeft aan een toereikende grondslag voor de gewraakte beslissing. Het hof heeft namelijk in casu geoordeeld dat het evenmin de noodzaak zag voor het horen van de getuige.

Naar mijn inzicht komt het middel echter op goede gronden op tegen de begrijpelijkheid van dit oordeel en de overweging ten overvloede waarop het is gestoeld. Dat het verzoek ‘volstrekt onvoldoende concreet’ zou zijn onderbouwd, vermag ik namelijk niet in te zien. De stelling is simpelweg dat de verdachte een alibi heeft. Dit kan volgens de verdediging worden bevestigd door verdachtes vriendin ([betrokkene 1]), die naast hem in bed zou hebben gelegen op het moment dat de bestuurder van het voertuig de aan de verdachte verweten kunstfouten zou hebben begaan. Of geloof moet worden gehecht aan deze getuigenverklaring is nog wel iets anders. De eisen van een eerlijk proces brengen echter mee dat de verdachte in elk geval in de gelegenheid moet worden gesteld om te voorzien in een onderbouwing van zijn alternatieve lezing van de gang van zaken.

Het middel is gegrond.

Gelet op de uitkomst van het eerste middel zal ik het kort houden bij de gezamenlijke bespreking van het tweede, derde en vierde middel. Zij stellen het gebrek aan bewijs aan de orde voor de bewezenverklaringen onder 2, 3, respectievelijk 4. Uit de bewijsmiddelen zou namelijk niet kunnen volgen dat de verdachte als bestuurder van de Jaguar is opgetreden, te weten een bestuurder van wie het rijbewijs was ingevorderd en die de plaats van het ongeval heeft verlaten, een en ander zonder dat voor dat door hem bestuurde voertuig een WAM-verzekering was afgesloten.

De steller van het middel heeft zeker een punt waar het 's hofs onderscheidene bewijsconstructies van de bewezenverklaringen onder 2, 3 en 4 betreft, namelijk indien zij slechts geïsoleerd aan een beschouwing worden onderworpen, zoals de steller van het middel heeft gedaan. Dat is, gelet op 's hofs bewoordingen, strikt genomen terecht. Indien alle door het hof gebezigde bewijsmiddelen voor alle bewezenverklaringen echter in onderling verband en samenhang worden beschouwd, blijkt de gehele bewijsconstructie er aanzienlijk meer solide uit te zien. Ook dan nog zou een nadere bewijsmotivering naar mijn inzicht niet hebben misstaan, bijvoorbeeld gevestigd op dezelfde pijlers als die zijn opgezet in het schriftelijk requisitoir van de advocaat-generaal bij het gerechtshof.

Aangezien een defect in de rubricering van bewijsmiddelen m.i. niet zonder meer tot cassatie hoeft te leiden, meen ik dat de middelen niet hoeven te slagen. Ik wil het hierbij laten aangezien het hof de zaak opnieuw zal beoordelen na de door mij voorgestane verwijzing wegens het succes van het eerste middel.

Het eerste middel slaagt. De overige middelen hoeven niet tot cassatie te leiden. Ik heb ambtshalve geen grond aangetroffen voor vernietiging van het bestreden arrest.

Deze conclusie strekt tot vernietiging van het bestreden arrest en tot terugwijzing van de zaak, teneinde op het bestaande beroep opnieuw te worden berecht en afgedaan.

De procureur-generaal bij de Hoge Raad der Nederlanden