HR, 21-04-2017, nr. 16/01172

In cassatie kan worden uitgegaan van de volgende feiten1.:

Verweerders in cassatie (hierna: Chidda c.s.) zijn eigenaar van complex [A] te Amsterdam, plaatselijk bekend als [A] en [a-straat 1]. Een gedeelte van het complex is omheind en afgesloten door een hekwerk met een toegangspoort. Het gedeelte achter het hek omvat de voormalige ADM-scheepswerf, bestaande uit twee bedrijfsgebouwen - destijds in gebruik als loods respectievelijk kantorengebouw - met het bijbehorende terrein, twee bedrijfswoningen en de ADM-haven (hierna: het ADM-terrein). Complex [A] omvat verder, buiten de hekken, een groot onbebouwd en gedeeltelijk verhard terrein (hierna: het buitenterrein). In 1997 is het ADM-terrein gekraakt. Op het ADM-terrein wonen en werken thans meer dan 100 mensen. De meesten van hen wonen in op het terrein geplaatste caravans, zelfgebouwde hutten, woonwagens en verschillende vaartuigen op het aanpalende ADM-water. Ook een gedeelte van het buitenterrein is geleidelijk door een groot aantal personen in gebruik genomen. Zij verblijven daar in caravans, auto’s en tenten. In mei 2015 hebben Chidda c.s. met betrekking tot een deel van het ADM-terrein (in de stukken aangeduid als kavel 2) en met betrekking tot het ADM-water een huurovereenkomst gesloten met [B] B.V. (hierna: [B]).

Op 18 juni 2015 hebben Chidda c.s. eisers tot cassatie (hierna: de gebruikers) en 35 andere gebruikers van het ADM-terrein in kort geding gedagvaard. Chidda c.s. heeft kort gezegd ontruiming van het ADM-terrein gevorderd, alsmede veroordeling om aan Chidda c.s. en de haren op werkdagen van 09:00 tot 17:00 uur voor bezichtigingen onbelemmerd en vrij toegang te verlenen tot het ADM-terrein.

Bij vonnis van 13 juli 2015 (ECLI:NL:RBAMS:2015:4393)2.heeft de voorzieningenrechter de vordering tot ontruiming wegens het ontbreken van spoedeisend belang afgewezen. De vordering tot toegang heeft de voorzieningenrechter als volgt toegewezen:

“6.1. veroordeelt gedaagden hoofdelijk, nadat zij daartoe minimaal 24 uur van tevoren van Chidda c.s. per e-mail (...) een aankondiging hebben ontvangen met daarin het tijdstip en de namen van de bezoekers, Chidda c.s. en de haren op de door haar aangegeven dag en tijdstip toegang te verlenen tot het registergoed, bestaande uit bedrijfsterrein met bijbehorend water, daarop staande opstallen, omvattend bedrijfsgebouwen en een tweetal woningen met aanhorigheden, kade en verdere toebehoren, staande en gelegen aan de Hornweg te Amsterdam, kadastraal bekend gemeente Sloten (N.H.) sectie [C 001], gemeente Sloten (N.H.) sectie [C 002] en gemeente Sloten (N.H.) sectie [C 003], ontstaan uit gemeente Sloten (N.H.) sectie K nummer 2119, volgens het kadaster plaatselijk bekend als [A] en [a-straat 1],

veroordeelt gedaagden hoofdelijk aan Chidda c.s. een dwangsom te betalen van € 500,- per dag of gedeelte daarvan dat zij niet voldoen aan het bepaalde onder 6.1., tot een maximum van € 50.000,- is bereikt”.

Sinds dit vonnis zijn Chidda c.s. een aantal keren (volgens de gebruikers zeker 28 keer) op het ADM-terrein geweest. Bij brief van 18 september 2015 heeft de advocaat van Chidda c.s. aan de gebruikers onder meer geschreven:

“Nu u inmiddels voldoende bent voorgelicht over de noodzaak en omvang van de werkzaamheden, verzoek – en voor zover nodig sommeer ik u – onbelemmerd toegang te verlenen – en mee te werken aan:

1) Het vervolg asbestonderzoek met betrekking tot de loods;

2) De uitvoering van het bodemonderzoek;

3) De asbestinventarisatie van het kantoorgebouw;

4) Bezichtigingen van (alle ruimten van) het kantoorgebouw;

5) Flora en Fauna onderzoeken;

6) Bomeninventarisatie (i.v.m. evt. kapvergunning).”

Bij deurwaardersexploit van 16 oktober 2015 is het vonnis van 13 juli 2015 aan de gebruikers betekend en is hun de executie aangezegd.

Op 4 november 2015 hebben de gebruikers Chidda c.s. in kort geding gedagvaard voor de voorzieningenrechter in de rechtbank Amsterdam.3.In deze procedure vorderen de gebruikers primair een verbod van tenuitvoerlegging van het vonnis van 13 juli 2015, voor zover de gevorderde toegang tot het registergoed strekt tot:

(a) verdergaande activiteiten op het perceel dan de enkele bezichtiging, niet-ingrijpende metingen boven het oppervlakte en het maken van beeldopnamen;

(b) andere doeleinden dan het ‘nader concretiseren van de plannen met betrekking tot de verhuur aan [B] van kavel 2 en het in staat stellen van geïnteresseerde huurders tot het zich vormen van een beeld van de andere kavels van het ADM-terrein’; en

(c) het zich verschaffen van toegang tot de zich op het registergoed bevindende woningen.

Aan deze vordering hebben de gebruikers ten grondslag gelegd dat Chidda c.s. het dictum van het vonnis van 13 juli 2015 te ruim uitlegt, waardoor een onevenredige inbreuk wordt gemaakt op de huisvrede en privacy van de gebruikers. Dat is juist niet de bedoeling geweest van de voorzieningenrechter, die immers spreekt over ‘bezichtigingen’. Dat omvat niet het doen van allerhande onderzoeken, aldus de gebruikers. Voor het geval dat zij in dit primaire standpunt niet worden gevolgd, beroepen de gebruikers zich subsidiair op misbruik van recht: zij stellen dat het vonnis van de voorzieningenrechter in dat geval op een kennelijke misslag berust en dat tenuitvoerlegging daarvan tot een noodtoestand zal leiden. Om die reden vorderen de gebruikers een verbod van executie, subsidiair een tijdelijk verbod totdat op het door hen ingestelde hoger beroep tegen het vonnis van 13 juli 2015 is beslist.

Chidda c.s. heeft de vordering bestreden. Voor het geval dat de voorzieningenrechter van oordeel zou zijn dat het vonnis van 13 juli 2015 zich niet mede uitstrekt tot alle vertrekken van de bedrijfsgebouwen en de twee woningen en tot het verrichten van werkzaamheden en/of doen van onderzoeken voor plannen met het ADM-terrein, vordert Chidda c.s. in reconventie een hoofdelijke veroordeling van de gebruikers, op straffe van verbeurte van een dwangsom, om nadat zij daartoe minimaal 24 uur van tevoren van Chidda c.s. een aankondiging hebben ontvangen met daarin het tijdstip en de namen van de bezoekers, Chidda c.s. en de haren op de door haar aangegeven dagen onbelemmerd toegang te verlenen tot het gehele registergoed, waaronder mede begrepen het gehele terrein, bijbehorend water en alle ruimtes in de bedrijfsgebouwen en de twee voormalige bedrijfswoningen met aangehorigheden, voor (i) bezichtigingen en (ii) het uitvoeren van werkzaamheden voor de uitwerking van plannen met het registergoed, waaronder in ieder geval verstaan dient te worden:

a. toegang tot alle ruimtes in het kantoorgebouw en de loods;

b. bouwkundige inspectie van de gebouwen, de woningen en de kadeconstructie;

c. afronden asbestonderzoeken en daaruit voortvloeiende werkzaamheden;

d. bodemonderzoek van het gehele terrein;

e. bodeminventarisatie van het gehele terrein;

f. sonderen van de bodem;

g. nader ecologisch onderzoek;

h. inmeten van het gehele terrein.

Bij vonnis van 30 november 2015 heeft de voorzieningenrechter de vordering van de gebruikers afgewezen op grond van, samengevat, de volgende overwegingen. De voorzieningenrechter verwierp het primaire standpunt van de gebruikers over de uitleg van het vonnis. In het kort gedingvonnis van 13 juli 2015 is bij het afwijzen van de gevorderde ontruiming onder meer overwogen, dat aannemelijk is dat bij nadere concretisering van de plannen zal blijken dat werkzaamheden moeten worden verricht waarvoor een vergunning nodig is, en ook: dat moet worden onderzocht of een ontheffing nodig is op grond van de Flora- en faunawet. Ten aanzien van de gevorderde toegang werd in dat vonnis overwogen dat Chidda c.s. toegang tot het terrein dienen te krijgen om de plannen te kunnen uitwerken. Dat hieronder niet slechts het enkele bezichtigen valt, maar al hetgeen nodig is om Chidda c.s. in staat te stellen die plannen te maken, waaronder ook het doen van onderzoek ten behoeve van (onder meer) vergunningaanvragen, achtte de voorzieningenrechter evident. Een andere uitleg zou onbegrijpelijk zijn: hoe zouden Chidda c.s. immers ooit verder kunnen komen met het terrein als zij op het terrein niet meer zouden mogen doen dan ‘rondkijken’? (rov 5.2). De subsidiaire grondslag (misbruik van recht) leidde evenmin tot toewijzing van de vordering. Chidda c.s. hebben als eigenaar wel degelijk een in redelijkheid te respecteren belang bij gebruikmaking van hun bevoegdheid om het terrein te betreden. De executie ziet slechts op de aan Chidda c.s. te verlenen toegang tot het terrein en het doen uitvoeren van werkzaamheden en/of onderzoeken die zij nodig heeft voor het maken van plannen, waaronder begrepen de vergunningaanvragen. Van een juridische of een feitelijke misslag in het kort gedingvonnis van 13 juli 2015 is voorshands niet gebleken. De gebruikers hebben onvoldoende onderbouwd dat sprake is van nieuwe (na het vonnis voorgevallen of aan het licht gekomen) feiten waardoor aan de zijde van de gebruikers een noodtoestand zal ontstaan (rov. 5.3 - 5.4). De afwijzing van de vordering van de gebruikers brengt mee dat niet is voldaan aan de voorwaarde waaronder de vordering in reconventie door Chidda c.s. was ingesteld, (rov. 5.5).

Op het hoger beroep van de gebruikers heeft het gerechtshof Amsterdam bij arrest van 22 december 2015 (ECLI:NL:GHAMS:2015:5620) dit vonnis bekrachtigd. Het hof overwoog daartoe - voor zover in cassatie nog van belang - als volgt:

“3.3. In hun eerste grief stellen de gebruikers de uitleg die de voorzieningenrechter in het bestreden vonnis heeft gegeven aan het vonnis van 13 juli 2015 aan de orde. Naar de letter genomen houdt het dictum van dat vonnis slechts in dat de gebruikers worden veroordeeld tot het verlenen van toegang tot het in dat dictum nader omschreven registergoed. Met de voorzieningenrechter is het hof echter van oordeel dat het dictum moet worden gelezen tegen de achtergrond van hetgeen in het vonnis van 13 juli 2015 onder 5.12 als doel en strekking van de veroordeling is geformuleerd, namelijk dat Chidda c.s. toegang tot het terrein dienen te krijgen om plannen te kunnen uitwerken. Ook het hof acht het evident dat daaronder alles begrepen is wat voor Chidda c.s. nodig is om hen in staat te stellen om die plannen (gericht op het voorbereiden van het terrein voor verkoop of verhuur) te maken, waaronder ook het doen van noodzakelijk onderzoek ten behoeve van onder meer vergunningaanvragen valt Meer concreet en toegespitst op het tussen partijen gevoerde debat: het hof acht daaronder in ieder geval begrepen de activiteiten die Chidda c.s. hebben opgesomd in hun brief van 18 september 2015 onder I t/m 6 (hierboven weergegeven onder 2.1). Voor de beperking die de gebruikers in hun petitum onder (a) hebben geformuleerd, bestaat daarom geen grond. Dat de voorzieningenrechter onder 5.12 heeft overwogen dat Chidda c.s. doende zijn het ADM-terrein te verhuren en bezichtigingen noodzakelijk zijn om de plannen met betrekking tot de verhuur aan [B] van kavel 2 nader te concretiseren en geïnteresseerde huurders in staat te stellen zich een beeld te vormen van de andere kavels van het ADM-terrein, rechtvaardigt ook niet de conclusie dat het doel van de toegang tot het verlenen waarvan de gebruikers zijn veroordeeld, is beperkt tot het nader concretiseren van de plannen met betrekking tot de verhuur van kavel 2 aan [B] en het in staat stellen van geïnteresseerde huurders zich een beeld te vormen van de andere kavels. De hierop betrekking hebbende overweging in het vonnis van 13 juli 2015 moet klaarblijkelijk aldus worden begrepen dat Chidda c.s. bij hun vordering strekkende tot het verkrijgen van toegang om de plannen te kunnen uitwerken een gerechtvaardigd en spoedeisend belang hebben aangezien zij thans doende zijn het ADM-terrein te verhuren. Voor de beperking die de gebruikers in hun petitum onder (b) hebben geformuleerd, bestaat dus evenmin grond. Het laatste geldt ten slotte ook voor de beperking onder (c) aangezien in het dictum van het vonnis van 13 juli 2015 nauwkeurig is omschreven wat behoort tot het registergoed waartoe de gebruikers toegang dienen te verlenen. Daartoe behoren ook bedrijfsgebouwen en een tweetal woningen met aanhorigheden.

De gebruikers hebben in hun eerste grief nog naar voren gebracht dat de uitleg die in het bestreden vonnis aan het dictum van het vonnis van 13 juli 2015 is gegeven, neerkomt op een ernstige schending van het rechtszekerheidsbeginsel. Aldus miskennen de gebruikers echter dat in dit hoger beroep niet ter beslissing staat of het bevel, zoals in het dictum van het vonnis van 13 juli 2015 geformuleerd en zoals hiervoor uitgelegd, in het licht van dat vonnis onder 5.12 onvoldoende afgebakend is. Die vraag is mogelijk aan de orde in het hoger beroep dat is ingesteld van het vonnis van 13 juli 2015. In dit hoger beroep staat, gezien het gevoerde debat, evenmin ter beslissing of de gebruikers dwangsommen hebben verbeurd doordat zij door hun gedragingen inbreuk zouden hebben gemaakt op de veroordeling bij vonnis van 13 juli 2015. De vraag waar het in dit geding om gaat, is of tenuitvoerlegging van het vonnis van 13 juli 2015 aan Chidda c.s. moet worden verboden voor zover de gevorderde toegang een verdergaande strekking heeft dan door de gebruikers geformuleerd in hun petitum. Zoals uit het voorgaande volgt, beantwoordt het hof deze vraag ontkennend. De eerste grief faalt.

In de tweede grief betogen de gebruikers dat bij de uitleg van het vonnis van 13 juli 2015 die de voorzieningenrechter in het bestreden vonnis en het hof hiervoor hebben aanvaard, het vonnis van 13 juli 2015 berust op een juridische of feitelijke misslag. Deze klacht faalt. Ook het hof is voorshands van oordeel dat de veroordeling in het vonnis van 13 juli 2015 zoals hiervoor uitgelegd in het licht van dat vonnis onder 5.12 niet berust op een kennelijke juridische of feitelijke misslag.

Bij de derde en vierde grief missen de gebruikers belang nu geen grief is gericht tegen het oordeel van de voorzieningenrechter dat de door de gebruikers gestelde inbreuk op hun persoonlijke levenssfeer reeds bij de beoordeling in het vonnis van 13 juli 2015 in overweging is genomen en deze overweging de verwerping van de gestelde inbreuk zelfstandig draagt, terwijl het hof hiervoor heeft overwogen voorshands van oordeel te zijn dat zich geen kennelijke juridische of feitelijke misslag voordoet.”

De gebruikers hebben - tijdig4.- cassatieberoep ingesteld. Chidda c.s. zijn in cassatie niet verschenen.