HR, 29-03-2005, nr. 02175/04

Verdachte is door het Gerechtshof te 's-Hertogenbosch wegens 1. deelnemen aan een organisatie die tot oogmerk heeft het plegen van misdrijven, 2. primair en 3. primair telkens poging tot afpersing, terwijl het feit wordt gepleegd door twee of meer verenigde personen, en 4. primair afpersing, terwijl het feit wordt gepleegd door twee of meer verenigde personen, veroordeeld tot een gevangenisstraf voor de duur van drie jaar en elf maanden. Voorts heeft het Hof de tenuitvoerlegging gelast van een voorwaardelijk opgelegde straf.

Deze zaak hangt samen met de zaken [medeverdachte 2] onder griffienummer 02176/04 en [medeverdachte 1] onder griffienummer 02177/04 waarin ik heden eveneens concludeer.

Namens verdachte heeft mr. W.H. Jebbink, advocaat te Amsterdam, negen middelen van cassatie voorgesteld.

In het eerste middel wordt naar voren gebracht dat in de cassatiefase de redelijke termijn voor berechting als bedoeld in art. 6 EVRM en 14 IVBPR is overschreden omdat vanaf het moment waarop beroep in cassatie werd ingesteld teveel tijd is verstreken tot het moment waarop de stukken ter griffie van de Hoge Raad zijn ontvangen.

Namens verdachte is op 5 december 2003 beroep in cassatie ingesteld. Blijkens een op de inventaris van de stukken geplaatst stempel zijn deze op 6 augustus 2004 ter griffie van de Hoge Raad binnengekomen. Dat betekent dat er tussen het instellen van het beroep in cassatie en de binnenkomst van de stukken meer dan de in HR 3 oktober 2000, NJ 2000, 721, m.nt. JdH, rov. 3.3 bedoelde maximale termijn van acht maanden is verstreken.

Te verwachten valt echter dat de Hoge Raad de onderhavige zaak afdoet binnen een termijn van zestien maanden na het instellen van het beroep in cassatie. Bedoelde overschrijding zal dan ook worden gecompenseerd door een voortvarende afdoening.

Dit brengt mee dat het middel faalt.

Het tweede middel richt zich tegen de verwerping door het Hof van het verweer dat de stelselmatige observaties van verdachte voor zover deze hebben plaatsgevonden voor de inwerkingtreding van de Wet Bijzondere Opsporingsbevoegdheden (voortaan: Wet BOB) d.d. 1 februari 2000 zonder wettelijke basis zijn geweest.

Het Hof heeft het in het middel bedoelde verweer als volgt verworpen:

In de toelichting op het middel wordt aangevoerd dat het Hof niet met een beroep op de ernst van de tenlastegelegde feiten mag concluderen dat de observaties die qua duur, frequentie en intensiteit door het Hof als "aanzienlijk" worden aangemerkt niet hebben geresulteerd in een dusdanige inbreuk op de persoonlijke levenssfeer van verdachte dat art. 2 Politiewet 1993 en art. 141 Sv daarvoor geen voldoende wettelijke basis zouden vormen.

In HR 12 februari 2002, NJ 2002, 301, waarin het ging om een met het onderhavige geval vergelijkbare wijze van observeren op of aan de openbare weg en op openbare plaatsen, liet de Hoge Raad het oordeel van het Hof dat gelet op de duur, de intensiteit, de plaats en de wijze waarop de observaties waren verricht deze slechts een zo beperkte inbreuk maakten op de persoonlijke levenssfeer van verdachte dat art. 2 Politiewet 1993 en art. 141 Sv daarvoor een toereikende grondslag bieden, in stand, waarbij de Hoge Raad tevens overwoog (zie rov. 3.4): "mede in aanmerking genomen het aantal en de aard van de feiten waarvan de betrokkene werd verdacht".1. Daarin ligt besloten dat bij de vraag of genoemde bepalingen een toereikende grondslag bieden voor observaties, de ernst van de feiten waarvan verdenking is gerezen mag worden meegewogen.

Zoals in de toelichting op het middel wordt verlangd heeft het Hof de ernst van de tegen verdachte gerezen verdenking meegewogen. Het Hof spreekt daarvan uitdrukkelijk, zij het dat het zich in zijn afsluitend oordeel beperkt tot de ernst van de tenlastegelegde feiten. Gelet op hetgeen het Hof eerder heeft overwogen moet in genoemde afsluitende overweging opgenomen afweging de ernst van de jegens verdachte gerezen verdenking begrepen worden geacht.

Het middel faalt.

Het derde middel behelst de klacht dat het Hof het verweer dat na de inwerkingtreding van de Wet Bijzondere Opsporingsbevoegdheden (voortaan: Wet BOB) d.d. 1 februari 2000, een eventuele verlenging van een onder de oude regeling gegeven machtiging tot het opnemen van telecommunicatie en het vorderen van gegevens met betrekking tot het telecommunicatieverkeer (artikelen 125f (oud) en 125g (oud) van het Wetboek van Strafvordering) dient te voldoen aan de eisen van de nieuwe wet, te weten de eisen gesteld door de artikelen 126m tot en met 126t van het Wetboek van Strafvordering, ten onrechte, althans op ontoereikende gronden heeft verworpen.

Het Hof heeft over dit verweer als volgt overwogen en beslist:

Volgens de toelichting op het middel heeft de wetgever in art. V BOB alleen een overgangsregeling willen treffen voor taps die liepen ten tijde van de inwerkingtreding van art. 126m Sv. Deze taps, aldus de toelichting op het middel, kunnen, zoals volgt uit de Memorie van toelichting, worden afgewikkeld onder het oude regime dan wel worden beëindigd als de nieuwe wet in werking treedt om volgens de regels van het nieuwe regime te worden voortgezet.

Naast het door het Hof genoemde art. V BOB en de door het Hof geciteerde toelichting is voor de beoordeling van het middel van belang art. X van de eveneens op 1 februari 2000 in werking getreden Wet van 27 mei 1999 tot partiële wijziging van het Wetboek van Strafvordering (herziening van het gerechtelijk vooronderzoek), Stb. 243 (hierna: Wet herziening gerechtelijk vooronderzoek), luidende:

Deze bepaling is door de wetgever verder niet toegelicht. Voorts is van belang het bepaalde in art. 125g (oud) Sv:

H.H.J. Knol beschrijft de betekenis van laatstgenoemde overgangsbepaling aldus:4. "Kort gezegd komt dit erop neer dat voor een g.v.o. dat vóór 1 februari 2000 is geopend en dat nog niet onherroepelijk is gesloten de oude regels blijven gelden. Op een dergelijk g.v.o. zijn dus de oude regelingen met betrekking tot o.a. de telefoontap, het doen van huiszoeking (met verlof van de rechtbank!) en de regels die betrekking hebben op de sluiting van het g.v.o. van toepassing."

Deze opvatting onderschrijf ik. Het is een uitleg van art. X Wet herziening gerechtelijk vooronderzoek, die aan de behoefte van de praktijk tegemoet komt. Het is immers allesbehalve praktisch om tijdens een lopend gerechtelijk vooronderzoek het wettelijk regime zo ingrijpend te doen wijzigen als met de Wet herziening gerechtelijk vooronderzoek is geschied. Dat heeft de wetgever kennelijk met genoemde overgangsbepaling willen voorkomen. De tekst van de overgangsbepaling laat daarover in mijn ogen eigenlijk ook geen twijfel bestaan. Een vraagteken zou eventueel kunnen worden gezet bij het begrip "wijze van onderzoek" dat beperkt zou kunnen worden opgevat in die zin dat dit begrip alleen betrekking heeft op het bepaalde in titel III van Boek I Sv. Nog daargelaten dat de wetsgeschiedenis voor een dergelijke beperkte uitleg geen aanwijzingen bevat, ligt een dergelijke beperkte uitleg ook daarom niet voor de hand omdat de Wet herziening gerechtelijk vooronderzoek vooral voorziet in een ingrijpende herziening van de niet in genoemde titel geregelde bevoegdheden van de rechter-commissaris tijdens het gerechtelijk vooronderzoek en de overgangsregeling dus juist in die wijzigingen moet voorzien. Voor wat betreft het "tappen" komt daar nog bij dat zoals de aanhef van art. 125g (oud) Sv laat zien het daarbij gaat om een bevoegdheid die alleen tijdens het gerechtelijk vooronderzoek kan worden uitgeoefend en ook daarom onder "wijze van onderzoek" zal moeten worden begrepen.

Het ligt allesbehalve voor de hand voor de uitleg van art. V Wet BOB een uitleg te kiezen die leidt tot een ander resultaat dan het bepaalde in art. X Wet herziening gerechtelijk vooronderzoek. Daar komt nog bij dat laatstgenoemde bepaling specifiek is toegespitst op het gerechtelijk vooronderzoek, eerstgenoemde bepaling niet. Het Hof heeft dus een juiste uitleg gegeven aan art. V Wet BOB.

Het middel faalt.

Het vierde middel klaagt dat de bewijsmotivering van de onder 2 bewezenverklaarde poging tot afpersing onbegrijpelijk is dan wel onvoldoende met redenen is omkleed, omdat het ter zake van feit 2 gebezigde bewijsmiddel 11 inhoudt dat het slachtoffer [slachtoffer 3] een geldbedrag aan verdachte heeft betaald van naar schatting fl. 2.000,--.

Het onder 2 bewezenverklaarde houdt kort gezegd in dat verdachte samen met anderen heeft gepoogd van [slachtoffer 3] bedragen van fl. 50.000,-- en fl. 5000,-- af te persen. Bewijsmiddel 11 houdt in als tegenover de politie afgelegde verklaring van [slachtoffer 3]:

In zijn verklaring van 16 mei 2000 vertelt [slachtoffer 3], dat [verdachte] hem heeft gevraagd hun organisatie met fl. 5.000,- te steunen doch dat hij [verdachte] heeft gezegd dat hij dat bedrag niet had en dat niet kon betalen.

Bewijsmiddel 11 draagt aan het bewijs van de bewezenverklaarde poging bij doordat het enerzijds laat zien hoe ernstig de als feit 2 bewezenverklaarde bedreigingen waren, en anderzijds doordat er mede uit volgt dat deze bedreigingen, zoals bewezenverklaard, niet tot afgifte van een bedrag van fl. 5.000,-- hebben geleid omdat [slachtoffer 3] een zo groot bedrag niet bezat. Anders dan het middel wil, kan bewijsmiddel 11 dus wel aan het bewijs bijdragen en maakt het de bewijsmotivering van feit 2 niet onbegrijpelijk.

Het middel faalt.

Het vijfde middel bevat de klacht dat het Hof onbeantwoord heeft gelaten het onder meer op feit 2 betrekking hebbende verweer dat het verband ontbreekt tussen het door verdachte en/of zijn mededaders jegens [slachtoffer 3] en [slachtoffer 4] toegepaste geweld of de bedreiging daarmee en de poging [slachtoffer 3] te bewegen tot betaling van fl. 5.000,-, althans dat er geen bewijs is voor het oogmerk van wederrechtelijke bevoordeling met fl. 5.000,--. In elk geval zou het Hof de bewezenverklaring van de poging tot afpersing van fl. 5.000,- ontoereikend hebben gemotiveerd.

Aan de bewezenverklaring van het als feit 2 tenlastegelegde medeplegen van poging tot afpersing van [slachtoffer 3] voor een bedrag van fl. 50.000,-- en/of fl. 5.000,-- heeft het Hof blijkens de bewijsmiddelen onder meer de volgende feiten en omstandigheden ten grondslag gelegd:

In deze inhoud van de bewijsmiddelen ligt, naar het Hof kennelijk en niet onbegrijpelijk heeft geoordeeld, besloten dat verdachte en/of zijn mededaders, zoals de bewezenverklaring het samenvat, "een bedreigende en intimiderende situatie/sfeer [hebben] doen ontstaan/opgeroepen en in stand gehouden", door [slachtoffer 4] en [slachtoffer 3] meerdere keren te bedreigen en door het eenmaal daadwerkelijk toepassen van geweld tegen [slachtoffer 4] waarbij ook [slachtoffer 3] aanwezig was, waarna vervolgens één van hen, onmiskenbaar gebruik makend van bedoelde situatie/sfeer, de bedreigde [slachtoffer 3] om fl. 5.000,-- heeft gevraagd.

Tegen deze achtergrond getuigt het in de bewezenverklaring besloten liggende oordeel van het Hof dat er verband bestaat tussen enerzijds het door verdachte en/of zijn mededaders jegens [slachtoffer 3] en [slachtoffer 4] toegepaste geweld en de dreiging daarmee en anderzijds de poging [slachtoffer 3] te bewegen tot betaling van fl. 5.000,-- niet van een onjuiste rechtsopvatting en is dit oordeel evenmin onbegrijpelijk. Dat geldt eveneens voor het oordeel dat verdachte en zijn mededaders het oogmerk hadden zich wederrechtelijk te bevoordelen met fl. 5.000,--.

Nu het in het middel bedoelde verweer5., waarop het Hof voor wat betreft de betwisting van het bewijs van het oogmerk van wederrechtelijke bevoordeling reeds daarom niet behoefde in te gaan omdat het ter terechtzitting van het Hof niet met zoveel woorden is gevoerd, zijn weerlegging vindt in de gebezigde bewijsmiddelen was het Hof niet gehouden om het verweer apart te bespreken.

Het middel faalt.

Het zesde middel houdt in dat ten aanzien van verdachte het als feit 2 bewezenverklaarde medeplegen door [medeverdachte 1] en [medeverdachte 2] van poging tot afpersing en hun opzet daarop niet uit de gebezigde bewijsmiddelen kan worden afgeleid.

In mijn conclusie in de zaak tegen de medeverdachte [medeverdachte 1] (nr. 02177/04) heb ik bij de bespreking van het vijfde middel uiteengezet waarom [medeverdachte 1] zich wel heeft schuldig gemaakt aan bedoeld medeplegen. In mijn conclusie in de zaak tegen de medeverdachte [medeverdachte 2] (nr. 02176/04) ben ik bij de bespreking van het vijfde middel tot de slotsom gekomen dat bedoeld medeplegen ten aanzien van [medeverdachte 2] niet uit de gebezigde bewijsmiddelen kan worden afgeleid. Kortheidshalve verwijs ik naar de conclusies in genoemde zaken.

Het voorgaande komt er op neer dat in de onderhavige zaak wel voldoende bewijs is voor medeplegen door [medeverdachte 1], niet voor medeplegen door [medeverdachte 2] zodat ten hoogste had kunnen worden bewezenverklaard dat verdachte het onderhavige feit tezamen en in vereniging met een ander en niet, zoals is bewezenverklaard, tezamen en in vereniging met anderen heeft begaan.

Het middel is ten dele terecht voorgedragen. Nu het voorgaande voor de strafwaardigheid van het bewezenverklaarde zonder belang is, behoeven hieraan in cassatie geen gevolgen te worden verbonden.

Het zevende middel richt zich tegen het bewijs van de onder 3 bewezenverklaarde poging tot afpersing van [slachtoffer 5]. Het bewijs zou niet toereikend dan wel onbegrijpelijk zijn omdat bewijsmiddel 37 inhoudt dat verdachtes bedreiging aan het adres van [slachtoffer 5] "Ik zal je kapotsnijden" is gedaan ongeveer anderhalve maand voordat verdachte [slachtoffer 5] vroeg om betaling van fl. 1000,--. Daarom zou daaruit niet kunnen worden afgeleid dat verdachte bij die uiting het oogmerk had zich wederrechtelijk te bevoordelen, terwijl dit evenmin blijkt ten aanzien van de medeverdachten. Bovendien zou uit de bewijsmiddelen niet zijn af te leiden dat verdachte ter zake van die uiting bewust, nauw en volledig heeft samengewerkt met zijn medeverdachten.

Bewijsmiddel 37 houdt in als verklaring van [slachtoffer 5]:

Ook al is een bedreiging aanvankelijk niet gedaan met het oog op het afpersen van de bedreigde, dan neemt dit nog niet weg dat het gebruikmaken van die bedreiging ter afpersing meebrengt dat die bedreiging alsnog moet worden aangemerkt als geschied ter uitvoering van het voornemen de bedreigde af te persen. Art. 317 Sr eist immers niet meer dan dat men iemand dwingt tot afgifte door geweld of bedreiging met geweld. Dat dwingen door geweld of bedreiging met geweld kan ook plaatsvinden door te verwijzen naar eerder gepleegd geweld of eerder gepleegde bedreigingen omdat ook daardoor iemand onder ongeoorloofde druk tot afgifte kan worden gezet. Zo valt ook te begrijpen dat bedreiging ook omvat geweld dat door een ander dan de bedreiger zal worden aangewend.6.

Anders dan het middel wil is voor bewezenverklaring van poging tot afpersing dus niet vereist dat verdachte en zijn mededaders reeds ten tijde van bedoelde bedreiging het oogmerk hadden zich wederrechtelijk te bevoordelen.

Verdachte en zijn mededaders hebben, zoals de bewezenverklaring het samenvat, "een bedreigende en intimiderende situatie/sfeer doen ontstaan/opgeroepen en in stand gehouden" door onder meer de in bewijsmiddel 37 genoemde bedreiging. Nadat verdachte en zijn mededaders door die bedreiging samen met andere bedreigingen en met geweld een bedreigende en intimiderende situatie/sfeer hebben doen ontstaan/opgeroepen en in stand gehouden, heeft verdachte de bedreigde [slachtoffer 5] om geld gevraagd. Door gebruik makend van die door verdachte en zijn mededaders geschapen situatie, [slachtoffer 5] om geld te vragen heeft het Hof, gezien hetgeen ik hiervoor heb uiteengezet, het gebruik maken van die door verdachte en zijn mededaders geschapen situatie als uitvoering kunnen aanmerken van de bewezenverklaarde poging tot afpersing.

Bewijsmiddel 37 kan dus bijdragen aan het bewijs van de bewezenverklaarde poging tot afpersing ook al blijkt louter uit dat bewijsmiddel niet dat de door het middel bedoelde bedreiging reeds toen werd gedaan met het oog op - voorzichtig gezegd - het bevorderen van de voldoening aan een later gedaan verzoek tot afgifte van geld.

Het voorgaande brengt mee dat ook niet noodzakelijk is dat uit de bewijsmiddelen blijkt dat verdachte ter zake van de door het middel bedoelde uiting bewust, nauw en volledig heeft samengewerkt met zijn medeverdachten.

Het middel faalt.

In het achtste middel wordt aangevoerd dat de bewezenverklaring terzake van feit 4 niet uit de bewijsmiddelen kan worden afgeleid omdat daaruit niet blijkt van een verband tussen het door verdachte en/of zijn mededaders jegens [slachtoffer 1] toegepaste geweld of de bedreiging daarmee en de afgifte door [slachtoffer 1] van fl. 500,-.

Aan de bewezenverklaring van het als feit 4 tenlastegelegde medeplegen van afpersing van een bedrag van fl. 500,-- heeft het Hof blijkens de inhoud van de gebezigde bewijsmiddelen onder meer de volgende feiten en omstandigheden ten grondslag gelegd:

In deze inhoud van de bewijsmiddelen ligt, naar het Hof kennelijk en niet onbegrijpelijk heeft geoordeeld, besloten dat verdachte en/of zijn mededaders, zoals de bewezenverklaring het samenvat, "een bedreigende en intimiderende situatie/sfeer [hebben] doen ontstaan/opgeroepen en in stand gehouden", door [slachtoffer 1] te bedreigen en door jegens hem geweld toe te passen, waarna vervolgens één van hen, onmiskenbaar gebruik makend van bedoelde situatie/sfeer, [slachtoffer 1] om fl. 500,-- heeft gevraagd.

Tegen deze achtergrond getuigt het in de bewezenverklaring besloten liggende oordeel van het Hof dat er verband bestaat tussen enerzijds het door verdachte en/of zijn mededaders jegens [slachtoffer 1] toegepaste geweld en de dreiging daarmee en anderzijds het bewegen van [slachtoffer 1] tot betaling van fl. 500,--, niet van een onjuiste rechtsopvatting en is dit oordeel evenmin onbegrijpelijk.

Het middel faalt.

Het negende middel houdt in dat ten aanzien van verdachte het als feit 4 bewezenverklaarde medeplegen aan afpersing en het opzet daarop niet uit de gebezigde bewijsmiddelen kan worden afgeleid, omdat daaruit niet kan worden afgeleid dat verdachtes gedragingen zijn gericht op een nauwe en volledige samenwerking met zijn mededaders terzake van zijn "verzoek" aan [slachtoffer 1] om fl. 500,- te betalen.

In mijn conclusies in de zaken tegen de medeverdachten [medeverdachte 1] (nr. 02177/04) en [medeverdachte 2] (nr. 02176/04) heb ik bij de bespreking van het negende respectievelijk het achtste middel uiteengezet dat en waarom [medeverdachte 1] en [medeverdachte 2] zich hebben schuldig gemaakt aan bedoeld medeplegen.

Uit de inhoud van de gebezigde bewijsmiddelen volgt eveneens dat de verdachte desbewust zo nauw en volledig met [medeverdachte 1] en [medeverdachte 2] heeft samengewerkt met het oog op de afpersing van [slachtoffer 1], dat van (opzet op) medeplegen kan worden gesproken. Niet alleen volgt uit die bewijsmiddlelen immers dat de verdachte uitvoeringshandelingen van de onderhavige afpersing heeft verricht, maar ook dat hij dit deed als lid van de organisatie DevSol/DHKP-C waarin hij ten opzichte van [medeverdachte 2] en [medeverdachte 1], zoals hij zich blijkens de inhoud van de gebezigde bewijsmiddelen kennelijk bewust was, een ondergeschikte rol vervulde (bewijsmiddelen 1 en 46).

Het middel faalt.

De middelen 4, 5, 7 en 8 kunnen worden afgedaan met de in art. 81 RO bedoelde motivering.

Ambtshalve heb ik geen gronden aangetroffen waarop het bestreden arrest zou dienen te worden vernietigd.

Deze conclusie strekt tot verwerping van het beroep.