HR, 23-12-2011, nr. 10/02823

Op of omstreeks 1 april 1995 is [eiser] in dienst getreden bij Alcoa Chemie GmbH, thans Almatis GmbH als ‘Regonial Sales Manager Aluminum Hydrates’. Nadien is hij de functie gaan bekleden van Sales & Marketing Director Europe RCP. In die functie is hij uitgenodigd te participeren in het Executive Rewards Program.

[Eiser] heeft in het kader van genoemd Program deelgenomen aan het Management Equity Plan (hierna: MEP) van (thans) Almatis Holding B.V. en heeft in twee fasen in totaal 3.000 B-aandelen verworven in het kapitaal van Almatis (hierna B-Shares). Op de eerste verkrijging van 750 aandelen is de Shareholders Agreement 2004 van toepassing en op de tweede van 2250 aandelen deze Agreement in verbinding met de Deed of Accession. Deze Shareholders Agreement is gesloten tussen de managers en Almatis Holding SARL (hierna LuxCo), de moedermaatschappij van de groep waarvan Almatis deel uitmaakte. De rechten en verplichtingen van LuxCo uit hoofde van de MEP zijn aan Almatis overgedragen.

In de Shareholders Agreement staat onder meer het volgende:

Artikel 1.1 van de Shareholders Agreement verwijst voor de definiëring van de in de overeenkomst gebruikte begrippen naar Schedule 1.1, dat door het hof in rov. 2.3 als volgt wordt weergegeven:

Bij brief van 21 september 2005 heeft LuxCo aan [eiser] in het kader van de voorgenomen verkoop door aandeelhouders van LuxCo van de ‘Almatis Group Companies’ aan een groepsmaatschappij van Investcorp, voorzover van belang, het volgende mede gedeeld:

Partijen bij deze Management Commitment Agreement (MCA 2005) zijn Primova B.V. (een vennootschap behorend tot de Investcorp-groep), Almatis Holding, LuxCo en [eiser]. De overeenkomst is niet getekend en is ook niet gerealiseerd.

Op 10 januari 2006 is [eiser] meegedeeld dat de arbeidsovereenkomst tussen partijen zou eindigen op 30 juni 2006. Dit is bij brief van 10 januari 2006 als volgt bevestigd:

Op 1 februari 2006 is aan [eiser] per e-mail door Almatis meegedeeld:

[Eiser] is voorts verzocht om mee te werken aan de overdracht van de B Shares aan Almatis conform artikel 5.13 van de Shareholders Agreement.

In januari/februari 2006 is een Management Commitment Agreement aangegaan met de overgebleven Managers. Deze MCA 2006 is niet aan [eiser] aangeboden.

Op 15 februari 2006 heeft [eiser] bezwaar gemaakt tegen de aanwijzing als Good Leaver en de voorgenomen overdracht van de B Shares.

Op 3 maart 2006 zijn de door [eiser] gehouden B Shares overgedragen aan Almatis. [Eiser] heeft hiervoor een bedrag van USD 473.727,- ontvangen. Dit bedrag is tenminste gelijk aan het bedrag dat een Good Leaver op grond van de Shareholders Agreement voor het aantal B Shares zoals [eiser] had, diende te ontvangen. [Eiser] heeft op 27 maart 2006 tegen deze verkoop bezwaar gemaakt.

Bij inleidende dagvaarding van 30 mei 2006 heeft [eiser] Almatis gedagvaard voor de rechtbank te Rotterdam en daarbij, kort gezegd, gevorderd Almatis te veroordelen tot betaling aan [eiser] van USD 675.510,50. Hij baseert deze vordering in hoofdzaak op de stelling dat hij geen Good Leaver was en dat hij in de gelegenheid gesteld had moeten worden om de vergoeding te krijgen die hoort bij de uitoefening van de Call Option en deelname aan de Management Commitment Agreement 2006 als Manager, zodat hij voor zijn gehele aandelenpakket naar fair market value zou zijn uitbetaald. Door de onjuiste/onrechtmatige toepassing van de voorwaarden van de MEP heeft hij schade geleden, die Almatis moet vergoeden.

De rechtbank Rotterdam heeft de vordering bij vonnis van 13 augustus 2008 afgewezen. De rechtbank stelt voorop dat Nederlands recht van toepassing is op de Shareholders Agreement en dat de rechtbank Rotterdam bevoegd is. De rechtbank is van oordeel dat [eiser] na 10 januari 2006 niet meer kon worden aangemerkt als Manager in de zin van de Shareholders Agreement en daarom terecht werd aangemerkt als Good Leaver en niet mocht deelnemen aan de MCA 2006. In dat kader overweegt de rechtbank dat het feit dat [eiser] manager was volgens zijn arbeidsovereenkomst, niet zonder meer tot de conclusie leidt dat [eiser] Manager was in de zin van de Shareholders Agreement. Volgens de rechtbank maakte [eiser] na 10 januari 2006 feitelijk geen deel meer uit van het Management Team, omdat hij sindsdien geen (management)werkzaamheden meer verrichtte en daarmee ook geen Manager meer was in de zin van de Shareholders Agreement. Een beroep op art. 3:13 BW (misbruik van recht) en art. 6:248 BW (de derogerende werking van de redelijkheid en billijkheid) heeft de rechtbank eveneens afgewezen.

[Eiser] heeft hoger beroep ingesteld en zijn eis vermeerderd met een vergoeding voor de schade die hij heeft geleden als gevolg van het ongunstige verloop van de koers van de Amerikaanse dollar ten opzichte van de euro na het intreden van het door hem gestelde verzuim van Almatis.

Bij arrest van 9 maart 2010 heeft het hof het bestreden vonnis bekrachtigd.

[Eiser] heeft tegen het arrest van het hof (tijdig) beroep in cassatie ingesteld. Almatis heeft geconcludeerd tot verwerping van het cassatieberoep en haar standpunt schriftelijk toegelicht. [Eiser] heeft geen schriftelijke toelichting ingediend, maar wel gerepliceerd.

Het cassatiemiddel bestaat uit vijf onderdelen, elk verdeeld in diverse subonderdelen.

Onderdeel I bestaat uit zeven subonderdelen en bestrijdt rov. 4.2, waarin het hof het volgende heeft overwogen:

Alle subonderdelen van onderdeel I zijn gericht tegen het oordeel van het hof over de arbeidsrechtelijke verhouding. Het onderdeel gaat eraan voorbij dat de arbeidsovereenkomst is gesloten tussen [eiser] en Almatis GmbH, terwijl deze vennootschap geen partij is in de onderhavige procedure. Het onderdeel miskent dat de aangevoerde klachten geen invloed kunnen hebben op de aansprakelijkheid van Almatis B.V., zodat [eiser] bij dit onderdeel geen belang heeft. Het onderdeel faalt mitsdien.

Onderdeel II keert zich met 4 subonderdelen tegen rov. 4.3, waarin het hof het volgende heeft overwogen:

Subonderdeel II.1 bouwt voort op onderdeel 1 en deelt daarvan in het lot.

Subonderdeel II.2 klaagt erover dat het hof heeft geoordeeld niet aan uitleg van de aandeelhoudersovereenkomst toe te komen, omdat de van belang zijnde artikelen en definities ‘volstrekt helder’ zijn. Het subonderdeel stelt dat het hof heeft miskend dat het voor het antwoord op de vraag hoe in de Shareholders Agreement de verhouding tussen partijen is geregeld niet uitsluitend aankomt op de bewoordingen van de artikelen en definities, maar dat tevens aandacht moet worden besteed aan alle omstandigheden van het onderhavige geval, met uitzondering van de niet-kenbare bedoeling van degenen die de betrokken bepalingen hebben geredigeerd.

Over dit subonderdeel merk ik het volgende op. De uitleg van een bepaling van een overeenkomst is feitelijk en voorbehouden aan de rechter die over de feiten oordeelt. In cassatie kan echter worden getoetst of de feitenrechter de juiste maatstaf heeft gehanteerd en of hij zijn oordeel voldoende (begrijpelijk) heeft gemotiveerd. Het hof heeft geoordeeld dat de bewoordingen van de in casu van belang zijnde artikelen en definities van de Shareholders Agreement ‘volstrekt helder’ zijn en dat interpretatie daarvan niet aan de orde is. Het hof heeft echter, zo blijkt uit het vervolg van rov. 4.3 en ook uit de daarop volgende overwegingen, wel degelijk uitleg gegeven aan de desbetreffende bepalingen en definities van de Shareholders Agreement. Het hof heeft immers de bepalingen van deze overeenkomst en van de daarin opgenomen woorden en begrippen uitgelegd aan de hand van de in Schedule 1.1 opgenomen definities en daaraan de betekenis toegekend die naar objectieve maatstaven genomen uit deze bewoordingen volgt. Het hof heeft op grond daarvan kennelijk de door Almatis bepleite uitleg niet onredelijk geacht en is vervolgens kort ingegaan op het beroep dat [eiser] heeft gedaan op het Explanatory Booklet. Dit betekent dat het hof zich niet uitsluitend heeft gebaseerd op een taalkundige uitleg van de bewoordingen, maar ook rekening heeft gehouden met alle omstandigheden van het concrete geval, gewaardeerd naar hetgeen de maatstaven van redelijkheid en billijkheid meebrengen.3. Het hof heeft daarmee geen onjuiste maatstaf toegepast en heeft evenmin een onbegrijpelijk oordeel gegeven. Het subonderdeel maakt voorts niet duidelijk welke in feitelijke instantie aangevoerde essentiële stellingen van [eiser] het hof ten onrechte niet in zijn oordeel over de uitleg van de desbetreffende bepalingen heeft betrokken. Het subonderdeel faalt derhalve.

Subonderdeel II.3 behelst vervolgens een motiveringsklacht gericht tegen het tweede deel van de laatste zin van rov. 4.3. Het subonderdeel acht dit oordeel onbegrijpelijk, omdat het hof niet aangeeft dat en wanneer er sprake is van een conflict tussen de Shareholders Agreement en het Explanatory Booklet.

Kennelijk heeft het hof gemeend dat de Shareholders Agreement gelijkgesteld kan worden met het Share Purchase Plan. Daarover wordt in cassatie niet geklaagd. Het hof laat in rov. 4.3 inderdaad in het midden of het Explanatory Booklet daadwerkelijk conflicteert met de Shareholders Agreement. Bij strijd tussen het Explanatory Booklet en (de uitleg van) de Shareholders Agreement, gaat de Agreement voor, zo heeft het hof kennelijk geoordeeld. Indien er geen sprake is van strijd met (de uitleg van) de Shareholders Agreement, doet het Explanatory Booklet daaraan niet af. Het oordeel van het hof is niet onbegrijpelijk, zodat dit subonderdeel faalt.

Subonderdeel II.4 richt een motiveringsklacht tegen het oordeel van het hof in rov. 4.3 dat op grond van de van belang zijnde artikelen en definities ‘volstrekt helder’ is dat zodra een Manager van het Management Team ophoudt hiervan deel uit te maken, hij geen Manager in de zin van de Agreement meer is. Dit oordeel acht [eiser] onbegrijpelijk in het licht van zijn essentiële stelling dat het lidmaatschap van het Management Team pas ophoudt op het moment dat de arbeidsverhouding tussen de werknemer en Almatis (de werkgever) eindigt.

Het bestreden oordeel van het hof is niet onbegrijpelijk in het licht van voormelde stelling van [eiser]. [Eiser] voert immers aan dat het lidmaatschap van het Management Team pas eindigt met het eindigen van de arbeidsovereenkomst. De vraag op welk moment het lidmaatschap van het Management Team is geëindigd en daarmee het zijn van Manager in de zin van de Shareholders Agreement, heeft het hof niet in rov. 4.3 besproken, maar in rov. 4.4. De klacht faalt derhalve.

Onderdeel III valt uiteen in drie klachten tegen rov. 4.4 van het bestreden arrest, waarin het hof het volgende heeft overwogen:

Onderdeel III.1 bouwt voort op de onderdelen I en II en moet in het lot daarvan delen.

Subonderdeel III.2 richt een motiveringsklacht tegen de in rov. 4.4 opgenomen oordelen. Het oordeel van het hof is naar mijn mening niet onbegrijpelijk in het licht van hetgeen door [eiser] is aangevoerd. De klacht faalt.

In subonderdeel III.3 wordt betoogd dat onbegrijpelijk is dat het hof heeft overwogen dat niet gesteld noch gebleken is dat [eiser] zich niet heeft neergelegd bij zijn schorsing of non-actiefstelling. Het hof heeft overwogen dat vaststaat dat [eiser] tijdens de schorsingsperiode niet meer voor zijn werkgeefster heeft gewerkt en heeft daaruit de conclusie getrokken dat daarmee voor [eiser] de deelname aan het Management Team eindigde en dus ook het zijn van Manager. Dit oordeel is feitelijk van aard en niet onbegrijpelijk. Het subonderdeel stuit hierop af.

Onderdeel IV richt zich met drie subonderdelen tegen rov. 4.5 en 4.6, waarin het hof het volgende heeft overwogen:

Subonderdeel IV.1 en IV.2 bouwen voort op de onderdelen I, II en III en delen derhalve in hun lot.

Subonderdeel IV.3 stelt dat het hof ten onrechte dan wel op niet (voldoende) kenbare wijze de essentiële stelling van [eiser] heeft gepasseerd dat zijn aanwijzing door Almatis als ‘Good Leaver’ was ingegeven door willekeur en dat deze constructie slechts werd gebruikt met het doel hem buiten de Call Option te houden. Deze klacht mist feitelijke grondslag nu het hof deze stelling niet heeft gepasseerd, maar heeft verworpen. Het hof heeft overwogen dat [eiser] vanaf 10 januari 2006 geen Manager meer was in de zin van de Shareholders Agreement, zodat hij geen onderdeel meer uitmaakte van het collectief van Managers. Het hof vervolgt dat [eiser] om die reden wel degelijk in een andere positie verkeerde dan de leden van het Management Team en van alle andere Managers en dat van ongelijke behandeling geen sprake is. In het kader van het feit dat anderen aan de MEP hebben mogen deelnemen zonder dat zij Manager waren, overweegt het hof dat [eiser] heeft mogen deelnemen als Manager en dat hij na het verliezen van zijn positie van Manager op grond van Schedule 1.1 Definition ‘Good Leaver’ werd. Duidelijk is dat het hof daarmee het beroep van [eiser] op willekeur heeft verworpen en onbegrijpelijk is dit oordeel allerminst.

Onderdeel V valt uiteen in vijf subonderdelen en bestrijdt rov. 5.1 en 5.2. Hierin heeft het hof overwogen:

Subonderdeel V.1 bouwt voort op de onderdelen I tot en met IV en deelt daarom in hun lot.

In Subonderdeel V.2 zijn verschillende klachten te onderscheiden. [Eiser] klaagt allereerst dat het hof in rov. 5.2 een onbegrijpelijke (te beperkte) uitleg heeft gegeven aan zijn vijfde appelgrief, waarin hij heeft gesteld dat Almatis misbruik heeft gemaakt van haar recht of bevoegdheid uit de Shareholders Agreement door hiervan gebruik te maken voor een ander doel dan waarvoor het is gegeven en met geen ander doel dan [eiser] te schaden. De klacht mist feitelijke grondslag, nu het hof zich in rov. 5.1 en 5.2 wel degelijk rekenschap heeft gegeven van hetgeen [eiser] in zijn vijfde appelgrief heeft aangevoerd.

Voorts klaagt [eiser] dat het hof een onjuiste maatstaf heeft aangelegd door in rov. 5.2 de door [eiser] in nr. 76 van de memorie van grieven aangevoerde omstandigheden niet in onderlinge samenhang te bezien, maar de juistheid van deze omstandigheden steeds en uitsluitend op zichzelf te beoordelen en tot de slotsom te komen dat Almatis heeft gehandeld conform de overeengekomen bepalingen waarmee van misbruik van haar bevoegdheden en misbruik van recht geen sprake is. Duidelijk is dat het hof in de aangevoerde omstandigheden niet afzonderlijk en ook niet gezamenlijk een grond heeft gevonden om misbruik van recht aan te nemen. Van een onjuiste maatstaf is daarom geen sprake.

Vervolgens acht [eiser] zonder nadere motivering niet (voldoende) duidelijk dat en op grond van welke (misbruik)criteria het hof heeft beoordeeld dat in de door [eiser] aangevoerde omstandigheden, in onderlinge samenhang bezien, het handelen van Almatis geen misbruik van recht of bevoegdheid heeft opgeleverd. Hieraan voegt [eiser] toe dat de omstandigheid dat Almatis conform de overeengekomen bepalingen heeft gehandeld met inachtneming van het bepaalde in art. 3:13 BW niet zonder meer uitsluit dat onder de door [eiser] aangevoerde omstandigheden, in onderlinge samenhang bezien, Almatis niettemin misbruik heeft gemaakt van de uit die contractsbepalingen voortvloeiende rechten en bevoegdheden op de gronden die [eiser] in appel ter toelichting op zijn vijfde grief heeft aangevoerd.

Het hof heeft onderzocht of Almatis misbruik heeft gemaakt van recht. In dat kader heeft het hof beoordeeld of Almatis haar bevoegdheid heeft gebruikt voor een ander doel dan waarvoor het bestemd was en of Almatis de bevoegdheid louter heeft gebruikt om [eiser] te schaden. Deze criteria zijn opgenomen in de niet-limitatieve opsomming van art. 3:13 lid 2 BW. Voorts heeft het hof de overige door [eiser] aangevoerde omstandigheden onderzocht om te bezien of deze omstandigheden misbruik van bevoegdheid konden opleveren. Daarmee heeft het hof zijn oordeel voldoende gemotiveerd. Bovendien heeft het hof niet miskend dat indien Almatis conform de overeengekomen bepalingen heeft gehandeld, zij nog steeds misbruik van die bevoegdheid kan maken. Daarmee faalt ook deze klacht.

In het licht van hetgeen [eiser] in nrs. 75–80 van de memorie van grieven heeft aangevoerd, acht subonderdeel V.3 de oordelen van het hof onbegrijpelijk dat de stelling van [eiser] dat Almatis hem in haast ontslagen heeft om hem uit te sluiten van de Call Option ‘in een volkomen ander en daarmee onjuist daglicht’ was komen te staan, dat [eiser] niet heeft onderbouwd waarom zijn schorsing onrechtmatig zou zijn geweest (terwijl dit juist met voorgaande grieven ter beoordeling in hoger beroep aan het hof was voorgelegd) en dat de omstandigheid dat de volmacht tegen de wil van [eiser] was uitgeoefend niet maakte dat die uitoefening onrechtmatig was.

De klacht voldoet niet aan de vereisten van art. 407 lid 2 Rv, nu het onderdeel niet met bepaaldheid en precisie duidelijk maakt welke stelling(en) in nrs. 75–80 van de memorie van grieven de bestreden oordelen van het hof onbegrijpelijk maken en waarom deze onbegrijpelijk zouden zijn. Het subonderdeel faalt.

Subonderdeel V.4 voert aan dat het hof zijn taak als appelrechter heeft miskend door niet op grond van de toelichting op de vijfde appelgrief ambtshalve de rechtsgronden aan te vullen waar [eiser] in nr. 80 van de memorie van grieven heeft aangevoerd dat Almatis onder de daar gegeven omstandigheden heeft gehandeld in strijd met de redelijkheid en billijkheid alsook misbruik van recht heeft gemaakt, nu daarin mede besloten ligt dat Almatis, na afweging van de belangen van partijen over en weer, onder deze omstandigheden ten opzichte van [eiser] in redelijkheid niet had kunnen en mogen komen tot de uitoefening van haar contractuele bevoegdheden onder de Call Option-bepaling.

Hierin kan [eiser] niet worden gevolgd. Hij heeft een beroep op misbruik van recht gedaan en daarbij de eerste twee misbruik-criteria van art. 3:13 lid 2 BW opgeworpen. Daarnaast heeft [eiser] aangevoerd dat Almatis in strijd met de redelijkheid en billijkheid heeft gehandeld. In contractuele verhoudingen heeft de toets van het derde misbruik-criterium van art. 3:13 lid 2 BW geen toegevoegde waarde ten opzichte van de toets van de beperkende werking van de redelijkheid en billijkheid van art. 6:248 lid 2 BW.4.

Gezien het voorgaande had het op de weg van [eiser] gelegen om aan te geven waarom in deze zaak een beroep op het derde misbruik-criterium van art. 3:13 lid 2 BW toegevoegde waarde zou hebben ten opzichte van het beroep op art. 6:248 lid 2 BW. Nu [eiser] in het geheel geen beroep heeft gedaan op het derde misbruik-criterium kan worden geconcludeerd dat er voor het hof geen reden was om tot aanvulling van de rechtsgronden over te gaan, zodat de klacht faalt.

Ten slotte voert [eiser] in subonderdeel V.5 aan dat het hof in strijd met art. (23 en) 24 Rv. niet (expliciet) heeft beslist op de stelling van [eiser] dat Almatis onder de hiervoor bedoelde omstandigheden heeft gehandeld in strijd met de redelijkheid en billijkheid.

Het subonderdeel voldoet niet aan de vereisten van art. 407 lid 2 Rv, nu daarin wordt verwezen naar ‘al hetgeen [eiser] ten gronde heeft gelegd aan zijn vorderingen in het geding in eerste aanleg en in hoger beroep’. Bovendien blijkt uit rov. 5.1 dat het hof het gevorderde onder ogen heeft gezien. Verder is niet gebleken dat het hof de maatstaf van art. 6:248 lid 2 BW heeft miskend.5. Vervolgens heeft het hof, zoals gezegd, beoordeeld of Almatis haar bevoegdheid heeft gebruikt voor een ander doel dan waarvoor het bestemd was en of Almatis de bevoegdheid louter heeft gebruikt om [eiser] te schaden. Het hof heeft de overige door [eiser] aangevoerde omstandigheden (zie rov. 5.1 en 5.2) onderzocht en te licht bevonden. Aangenomen mag worden dat het hof daarmee tevens het beroep op de beperkende werking van de redelijkheid en billijkheid heeft verworpen. Ook dit subonderdeel faalt.

Uw Raad zou naar mijn mening het cassatieberoep kunnen verwerpen met toepassing van art. 81 RO.

De conclusie strekt tot verwerping van het beroep.

De Procureur-Generaal bij de Hoge Raad der Nederlanden

A-G