4.2.2.1 Algemene beschouwing

127. De algemene regeling van voeging en tussenkomst in (thans1) art. 217 is sedert de invoering er van bij de Wet-Hartogh van 1896 in essentie ongewijzigd gebleven. Art. 217 luidt als volgt:

De daaropvolgende bepalingen (art. 218-219) zijn voornamelijk van processuele aard en houden niets in omtrent enig verschil tussen de begrippen 'voeging' of 'tussenkomst', en evenmin in welke gevallen een derde op eigen verzoek en initiatief - dus vrijwillig2 - mag deelnemen aan het tussen die 'andere partijen aanhangig geding'. Hier gaat het om een van de tussen beslaglegger en derde-beslagene mogelijk aanhangige gedingen als bedoeld in art. 477a. Wat dient nu onder 'voeging' of 'tussenkomst' te worden verstaan, en in welke gevallen of situaties zijn deze vormen van deelneming toegestaan?

Vrij algemeen wordt aangenomen3 dat de partij die voeging vraagt in beginsel niet zozeer een eigen recht in het aanhangig geding wil geldend maken, maar veeleer het standpunt van de eisende dan wel de gedaagde partij wil ondersteunen. Ondersteuning van de eiser kan nuttig zijn indien de voegende partij een soortgelijke vordering, bijv. als deelgenoot in een gemeenschap, op de gedaagde heeft. Ondersteuning van de gedaagde partij tot afwijzing van de vordering kan van belang zijn wanneer de gedaagde, indien hij jegens de eiser zal worden veroordeeld, bijv. regres op de voegende partij kan nemen. Daarentegen wordt bij tussenkomst (of interventie) veelal aangenomen dat de partij die wil tussenkomen tegen een van de partijen in de hoofdzaak juist een eigen recht wil handhaven of geldend maken.4 Blijkens de - overigens niet heel overvloedige - jurisprudentie is het niet steeds even duidelijk of tussenkomst in alle gevallen tot een zelfstandige veroordeling ten gunste van de interveniënt zal (moeten) leiden. De rechtsfiguren 'voeging' en 'tussenkomst' plegen immers in de praktijk vaak enigszins door elkaar heen te lopen, zodat het voor de derde ook niet altijd even duidelijk is wat hij in het incident (art. 208-209) precies moet vorderen. Vrij regelmatig wordt dan ook een combinatie van beide verzocht en door de rechter ook toegestaan.5

128. Met betrekking tot voeging heeft de Hoge Raad in 1957 beslist dat degene die vraagt zich aan de zijde van een der partijen in de hoofdzaak te stellen 'tot ondersteuning van diens standpunt', een belang moet hebben6

In de literatuur is vrij algemeen de nodige kritiek uitgeoefend op deze door de Hoge Raad voor voeging geformuleerde maatstaf: met name het vereiste van 'benadeling' heeft het daarbij - en niet ten onrechte - moeten ontgelden.7 Daarbij moet er overigens wel op worden gewezen, dat de enge leer van de Hoge Raad in de lagere rechtspraak nooit veel navolging heeft gevonden. Het is dan ook niet zo vreemd dat de Hoge Raad deze maatstaf later niet meer met zoveel woorden heeft herhaald. In 1992 werd beslist dat de enkele omstandigheid dat de gedaagde in de hoofdzaak, in geval van veroordeling jegens eiser in de hoofdzaak, mogelijk een recht van regres jegens de Staat zal kunnen uitoefenen, met zich meebrengt8

In dit arrest heeft de Hoge Raad het niet meer over het voorkomen van 'benadeling van de rechten of de rechtspositie' van de Staat als partij die zich aan de zijde van de aangesproken Huige wilde voegen. Daarvan zou in dit geval ook geen sprake zijn geweest: zou Huige jegens Oorthuizen uit onrechtmatige daad aansprakelijk worden geoordeeld, dan was hij - ook zonder voeging door de Staat - in beginsel jegens de Staat tot regres gerechtigd. De Hoge Raad lijkt ook blijkens latere rechtspraak op het punt van voeging tegenwoordig wel de ruime leer aan te hangen.9

Met betrekking tot tussenkomst wordt nog wel aangenomen, dat daarvoor aan het belang-vereiste hogere eisen moeten worden gesteld dan bij voeging, juist omdat het bij tussenkomst wél gaat om het door de interveniënt geldend maken van een eigen recht tegen een van de partijen in het hoofdgeding. Daardoor kan dát geding ook - meer dan bij voeging - danig gecompliceerd worden en onnodig vertraging oplopen. In 1956 heeft de Hoge Raad beslist dat, wil de interveniënt een belang als bedoeld in art. 285 (oud) (= art. 217) hebben, het moet gaan om een10

Enkele dreiging van 'benadeling (...) van de rechtspositie' van de interveniënt, zoals ingevolge het arrest van 1957 voor voeging in elk geval voldoende is, zou voor tussenkomst dus nog niet een voldoende belang opleveren: daarvoor moet volgens de Hoge Raad sprake zijn van een dreigend verlies van het eigen recht. Ook dit arrest is - aldus Haardt - van 'zeer gezaghebbende zijde'11 bestreden, waarbij eveneens opmerking verdient dat ook hier de enge leer van de Hoge Raad in de lagere rechtspraak vrijwel niet wordt gevolgd.12 ook wanneer een recht niet aanstonds met verlies bedreigd wordt, kan een derde toch voldoende belang hebben om in het tussen andere partijen aanhangige geding te interveniëren, met name omdat het doelmatig is in één geding verschillende met elkaar samenhangende geschillen op te lossen, waardoor, zoals Haardt terecht opmerkt13,

worden voorkomen. In een arrest uit 1994 lijkt de Hoge Raad overigens van de aan tussenkomst gestelde vrij zware eisen enigszins afstand te nemen van zijn beslissing uit 1956. Nu moet tussenkomst of interventie er in elk geval toe strekken om14

Het valt op dat de passage uit het arrest van 1956 ('voor welks behoud zijn optreden in dit geding nodig is') in dit arrest niet meer voorkomt. Zo lijkt de Hoge Raad ook voor tussenkomst enigszins op te schuiven in de richting van het vereiste voor voeging als geformuleerd in zijn arrest van 1957. De Hoge Raad bekent zich er echter nog steeds niet als voorstander van een wérkelijk ruime leer voor interventie. Dat valt met name ook nog daarom te betreuren dat, wanneer derden op niet al te moeilijke wijze aan een geding tussen 'andere partijen' kunnen deelnemen, het te wijzen vonnis óók jegens die derden ingevolge art. 236 lid 1 gezag van gewijsde zal hebben, hetgeen een beperking van de geschillen met zich mee kan brengen.