HR, 14-04-2015, nr. 14/00111

1. Het Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden, locatie Leeuwarden, heeft bij arrest van 19 december 2013 verdachte wegens “medeplegen van doodslag” (feit 1) en “openlijk in vereniging geweld plegen tegen personen” (feit 2) veroordeeld tot een gevangenisstraf voor de duur van zes jaren met aftrek van voorarrest. Voorts heeft het Hof de vorderingen van de vier benadeelde partijen die zich in de onderhavige procedure hebben gevoegd, geheel of gedeeltelijk toegewezen. Het Hof heeft ten behoeve van de vier hiervoor bedoelde benadeelde partijen ook schadevergoedingsmaatregelen aan de verdachte opgelegd.

2. Tegen deze uitspraak is namens verdachte cassatieberoep ingesteld.1.2.

3. Namens verdachte heeft mr. G. Sprong, advocaat te Amsterdam, vijf middelen van cassatie voorgesteld. Namens [benadeelde partij], één van benadeelde partijen, heeft mr. Y. Moszkowicz, advocaat te Utrecht, een middel van cassatie voorgesteld.3.Mr. Moszkowicz heeft tevens namens de 4 benadeelde partijen een verweerschrift ingediend tegen het namens de verdachte ingediende middel dat ziet op de vorderingen van de benadeelde partijen (middel 5).

Het gaat hier om de zogenaamde “grensrechterzaak”, een zaak die veel media-aandacht heeft gekregen en daardoor bij een groot publiek bekend is geworden. Het volgende is gebeurd. Op 2 december 2012 werd er een voetbalwedstrijd gespeeld tussen twee Amsterdamse jeugdteams: Buitenboys B3 speelde thuis tegen Nieuw Sloten B1. [slachtoffer] was grensrechter bij die wedstrijd. Tijdens de wedstrijd bestond er bij de spelers van Nieuw Sloten onvrede over de beslissingen die [slachtoffer] als grensrechter nam. Na afloop van de wedstrijd hebben zij daarom verhaal gehaald bij [slachtoffer]. [slachtoffer] is geslagen en toen hij op de grond lag – omringd door spelers van Nieuw Sloten - is er op hem ingeschopt. Bij dat geweld waren ten minste zes spelers van de club Nieuw Sloten en een vader van een van die spelers betrokken. [slachtoffer] is een dag later overleden. De verdachte in deze zaak is de hiervoor bedoelde vader van één van de spelers van Nieuw Sloten.

Centraal in cassatie staat het onder 1 bewezenverklaarde medeplegen van doodslag. Van de vijf middelen die namens de verdachte zijn ingediend, klagen het eerste, derde en vierde middel over de motivering van die bewezenverklaring. Het eerste middel richt zijn pijlen op het bewezenverklaarde causaal verband tussen het door verdachte en zijn medeplegers uitgeoefende geweld en het overlijden van [slachtoffer] de dag daarna. Het tweede middel, dat betrekking heeft op de afwijzing van het verzoek tot het horen van twee deskundigen, staat daarmee in nauw verband. Het derde middel van de verdachte heeft betrekking op de verwerping van een betrouwbaarheidsverweer. Het vierde middel keert zich tegen het bewezenverklaarde opzet op de doodslag. Het vijfde middel ziet op de vorderingen van de benadeelde partijen. Het namens [benadeelde partij] ingediende middel heeft eveneens betrekking op de door haar als benadeelde partij ingediende vordering.

Ik zal eerst de middelen van de verdachte bespreken. Met het oog op in het bijzonder het eerste en het vierde middel geef ik hierna eerst de bewezenverklaring en de – voor de beoordeling van de middelen - relevante bewijsoverwegingen van het Hof weer.

Het middel richt zich tegen de motivering van het onder 1 bewezenverklaarde medeplegen van doodslag, meer in het bijzonder tegen het bewezenverklaarde causaal verband. In de uitvoerige toelichting op het middel zijn daarbij verschillende deelklachten te ontwaren.

Het Hof heeft in punt 8.4.1 van zijn hiervoor weergegeven overwegingen uiteengezet welke nadere invulling de Hoge Raad in de zogenaamde Groninger HIV-zaken aan het criterium van de redelijke toerekening heeft gegeven (zie o.m. HR 27 maart 2012, ECLI:NL:HR:2012:BT6362, NJ 2012:BT6362 m.nt. Keijzer). De steller van het middel bestrijdt niet dat die uiteenzetting juist is, maar betoogt dat het Hof zich niet aan dat jurisprudentiële kader heeft gehouden. Daarbij valt de steller van het middel over het feit dat het Hof voor zover ik zie eenmaal, op p. 18 van het arrest, in plaats van de term ‘toerekenen’ de term ‘toeschrijven’ bezigt. Aldus zou het Hof het redelijkheidsaspect uit het criterium van de redelijke toerekening hebben “geëcarteerd”. Bovendien zou de motivering innerlijk tegenstrijdig zijn doordat het Hof enerzijds heeft overwogen dat in de onderhavige zaak sprake zou kunnen zijn van het uitzonderlijke geval waarin wél aan twijfel onderhevig is of – kort gezegd – sprake is van condicio sine qua non-verband tussen gedraging en gevolg en anderzijds heeft geoordeeld dat “met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid de dood van [slachtoffer] [kan] worden toegeschreven aan het op hem uitgeoefende geweld”. Het Hof zou aldus eerst aangenomen hebben dat de gedraging van de verdachte geen condicio qua non was voor de dood van het slachtoffer om vervolgens te oordelen dat die gedraging “toch” condicio sine qua non was voor het dodelijke gevolg.

Ik kan dit betoog niet volgen. Ik stel voorop dat van een scherpe tegenstelling tussen gevallen waarin het bestaan van condicio sine qua-non-verband “niet aan twijfel onderhevig is” en de “meer uitzonderlijke gevallen” waarin dergelijk verband “niet zonder meer” kan worden vastgesteld in feite geen sprake is. Door een empirische bril bezien, is er enkel sprake van een gradueel verschil dat betrekking heeft op de mate van zekerheid waarmee het bestaan van een dergelijk verband kan worden aangenomen. De door de Hoge Raad gemaakte tweedeling ziet op hetgeen de praktijk van de strafrechtspleging te zien geeft. In die praktijk, zo versta ik de desbetreffende overweging, staat het bestaan van een condicio sine qua non-verband in de meeste gevallen niet ter discussie omdat daaraan in redelijkheid niet kan worden getwijfeld. In betrekkelijk uitzonderlijke gevallen is er wel ruimte voor twijfel en staat de empirische causaliteit wel ter discussie. Dat is een constatering die vooral processueel van aard is. In een geval waarin de verdediging het bestaan van het bedoelde verband aanvecht, staat dat verband ‘per definitie’ ter discussie. De rechter kan dan niet aan het verweer voorbijgaan door te poneren dat geen sprake is van een uitzonderlijk geval en dat het condicio sine qua non-verband dus “niet aan twijfel onderhevig is”. Want dat is juist de vraag. De rechter zal het verweer daarom moeten beoordelen aan de hand van het handvat dat de Hoge Raad voor de “meer uitzonderlijke gevallen” heeft ontwikkeld. Dat nu is precies wat het Hof heeft gedaan. Het Hof heeft als uitgangspunt genomen dat sprake “zou kunnen zijn” van een geval waarin aan het bestaan van condicio sine qua non-verband kan worden getwijfeld en is uiteindelijk tot de conclusie gekomen dat het verband met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid aanwezig is. Ik kan daarin niets tegenstrijdigs ontdekken.

Ik merk voorts op dat de vraag naar de condicio sine qua non-causaliteit in de benadering van de Hoge Raad weliswaar is ingebed in het criterium van de redelijke toerekening, maar dat het aannemen van dergelijk verband daarmee nog niet een kwestie van redelijk toerekenen is geworden. Het bestaan van een dergelijk verband is veeleer een voorwaarde (een condicio sine qua non) waaraan voldoen moet zijn, wil de rechter redelijk kunnen toerekenen. De vraagstelling is daarbij zuiver feitelijk en ligt dan ook op het terrein van de empirie. Het antwoord van de empiricus zal daarbij altijd een waarschijnlijkheidsoordeel zijn: hij kan aangeven met welke mate van waarschijnlijkheid het causale verband tussen de ene en de andere gebeurtenis als vaststaand kan worden aangenomen.5.Dat aannemen van causaal verband is daarbij – vanwege de onzekerheid die daaraan inherent is – steeds een vorm van toeschrijven.6.Een gebeurtenis wordt door de empiricus aan een bepaalde oorzaak toegeschreven als het bestaan van dat verband naar zijn oordeel voldoende zeker is. Dat het Hof bij de feitelijke vraag naar het bestaan van de condicio-sine qua non-causaliteit de neutrale term ‘toeschrijven’ bezigt, is dan ook niet meer dan correct.

De toelichting op het middel bevat voorts de klacht dat het Hof, door te onderzoeken “in hoeverre aannemelijk is geworden dat ten verwere gestelde andere, niet aan de gedraging van de verdachte gerelateerde oorzaken hoogstwaarschijnlijk niet tot dat gevolg hebben geleid”, de aan te leggen maatstaf heeft miskend. De “hoogst(on)waarschijnlijkheidsmaatstaf” zou te strikt zijn omdat “immers” voldoende is dat sprake is van een “reële mogelijkheid”. Daarbij wordt een beroep gedaan op een arrest (HR 5 november 2013, NJ 2014/157) dat betrekking heeft op de voorbedachte raad en waarin de Hoge Raad de term (“reële mogelijkheid”) bovendien niet bezigt. Maar ook afgezien daarvan komt het mij voor dat de steller van het middel het spoor hier bijster is geraakt. De door het Hof aangelegde maatstaf impliceert dat het Hof voor een bewezenverklaring nodig achtte dat de aangedragen alternatieve oorzaken hoogstwaarschijnlijk niet tot het dodelijk gevolg hebben geleid (anders gezegd: dat de alternatieve doodsoorzaken hoogst onwaarschijnlijk zijn) en dus zeker zou hebben vrijgesproken als die alternatieve oorzaken een reële mogelijkheid vormden.

In de toelichting op het middel wordt voorts opgekomen tegen het oordeel van het Hof voor zover dat steunt op de overweging dat prof. Milroy zijn conclusie niet nader heeft onderbouwd. De steller van het middel wijst daarbij op het proces-verbaal van de terechtzitting in eerste aanleg van 29 mei 2013, alwaar prof. Milroy verklaarde dat hij toen hij de coupes bekeek, niet meteen zag dat er iets niet klopte, maar dat zijn “vaatexpert”, aan wie hij de coupes liet zien, onmiddellijk zei dat het SMA was en niet twijfelde aan die diagnose. Over die vaatexpert (Veinot) zei prof. Milroy dat hij een “expert op het gebied van SMA” is en “155 publicaties op zijn naam [heeft] staan”. Deze verklaring zou “op zich reeds als een voldoende onderbouwing” moeten worden aangemerkt en het zou van “medische arrogantie” getuigen dat het Hof daar anders over dacht. Ook daarin kan ik de steller van het middel niet volgen. Nog daargelaten dat het feit dat iemand 155 publicaties op zijn naam heeft staan, nog niet maakt dat die persoon een bijzondere deskundigheid bezit met betrekking tot het diagnosticeren van SMA, meen ik dat de steller van het middel de deskundigheid van de beoordelaar verwart met de onderbouwing van diens oordeel. Ook erkende experts kunnen tenslotte niet onderbouwde oordelen geven. De uitlatingen van prof. Milroy ter zitting in eerste aanleg maken het oordeel van het Hof dat sprake is van een “nagenoeg niet nader onderbouwd” standpunt dan ook niet onbegrijpelijk. Enig argument ontleend aan hetgeen de coupes laten zien, levert het beroep op het oordeel van een collega niet op.

In punt 30 van de toelichting op het middel wordt voorts geponeerd dat uit de verklaringen die door de deskundigen waarop het Hof zich beroept, ter zitting in eerste aanleg zijn afgelegd, volgt dat zij op het desbetreffende gebied niet deskundig zijn, zodat het Hof zich als “de lamme” door “blinden” (de bedoelde deskundigen) heeft laten leiden, hetgeen de bewijsmotivering onbegrijpelijk maakt. Voor zover dit een klacht zou kunnen opleveren die zich voor bespreking in cassatie leent, is dat de klacht dat de verwerping (op p. 18 van het arrest) van het verweer dat de deskundigen Kubat, Beuls en Jacobs niet deskundig zijn op het terrein van SMA, onbegrijpelijk is en ontoereikend is gemotiveerd. Voor een dergelijke welwillende lezing zou mede aanleiding gevonden kunnen worden in het in de punten 34 e.v. van de schriftuur ontwikkelde betoog, dat feitelijke grondslag mist voor zover daarin gelezen zou moeten worden dat het Hof ongemotiveerd aan het desbetreffende verweer is voorbijgegaan, en voor het overige slechts uitmondt in de stelling dat het Hof de les uit het orthopedische schoenmaker-arrest niet ter harte heeft genomen. Nergens in het hele betoog wordt ingegaan op de argumentatie die het Hof aan de verwerping van het desbetreffende verweer ten grondslag heeft gelegd, zodat naar mijn mening ook bij de meest welwillende lezing van de schriftuur geen sprake is van een klacht die aan de daaraan gestelde eisen voldoet.

Wellicht ten overvloede merk ik nog het volgende op. Onbegrijpelijk kan ik de overwegingen van het Hof niet vinden. Het Hof heeft benadrukt dat sprake is een hoogst zeldzame ziekte en dat daarin de verklaring lag voor het feit dat de deskundigen Kubat, Beuls en Jacobs geen “specialist” met betrekking tot die ziekte zijn. Ik merk daarbij op dat prof. Milroy ter zitting in eerste aanleg verklaarde dat er “nog niet veel bekend [is] over SMA”, maar dat hij verwachtte “dat we in de toekomst meer te weten te zullen komen over deze ziekte”. Hieruit blijkt dat de kennisvoorsprong die prof. Milroy ook volgens het Hof op het terrein van SMA heeft, relatief is. Ook de specialisten weten nog maar weinig van SMA. Daar komt bij dat die meerkennis theoretisch van aard is en daarom voor de strafzaak – waarin het niet gaat om inzichten in de oorzaken en het verloop van de ziekte – weinig relevant is. De praktische ervaring van prof. Milroy met het diagnosticeren van de ziekte beperkte zich, naar het Hof benadrukt, tot twee eerdere gevallen.7.En om die ervaring gaat het in deze strafzaak. Ik merk daarbij op dat in eerste aanleg door dr. Kubat en prof. Keuls is gesteld dat de literatuur omtrent SMA beperkt is, waarbij dr. Kubat stelde dat er alleen casuïstiek bestaat die niet bruikbaar is bij het stellen van diagnosen en waarbij prof. Beuls stelde dat er maar drie gevallen van personen met SMA bekend zijn en dat “uit de literatuur naar voren komt dat er veel onzekerheid in de diagnose zit”. Met dat laatste gegeven is de stelligheid waarmee prof. Milroy, zonder veel onderbouwing, meent te kunnen stellen dat in dit geval sprake is van SMA, moeilijk te rijmen. Maar wat van dit laatste ook zij, gelet op wat uit het onderzoek ter zitting is gebleken omtrent de ‘state of the art ‘ met betrekking tot de kennis op het terrein van SMA, acht ik het niet onbegrijpelijk dat het Hof, naast prof. Milroy, ook dr. Kubat, prof. Beuls en prof. Jacobs als deskundigen heeft aangemerkt. Of, in de stijl van de steller van het middel: zelfs als zou moeten worden aangenomen dat prof. Milroy eenoog is in het land der blinden, dan nog is het niet verstandig hem tot koning te kronen.

Ook voor het overige faalt het middel. Het Hof heeft toereikend gemotiveerd waarom SMA met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid als doodsoorzaak terzijde kan worden gesteld. Daaraan doet niet af, anders dan de steller van het middel lijkt te menen (zie de punten 31 e.v. van de toelichting), dat de voor het bewijs gebruikte deskundigenverklaringen de theoretische mogelijkheid openlaten dat SMA de doodsoorzaak is geweest. Het Hof heeft immers niet geoordeeld dat sprake is van absolute zekerheid, hetgeen ook niet vereist is. Het oordeel van het Hof kan voorts in cassatie niet met vrucht worden bestreden met de in punt 37 van de toelichting betrokken stelling dat er, “gelet op de deskundigenverklaringen van prof. Milroy”, van een hoogst onwaarschijnlijk alternatief scenario geen sprake “is”. Dit reeds omdat die stelling de aard van de cassatieprocedure miskent. De selectie en waardering van het bewijsmateriaal is nu eenmaal voorbehouden aan het Hof.8.

Het middel faalt in al zijn onderdelen.

Het tweede middel keert zich tegen ’s Hofs afwijzing van het door de verdediging gedane verzoek om prof. Milroy en dr. Veinot te laten rapporteren over de waarschijnlijkheid van SMA als doodsoorzaak en om beide deskundigen daarover ter zitting te horen.

Het Hof heeft het bij appelschriftuur gedane en op de terechtzitting van 13 augustus 2013 gehandhaafde verzoek bij tussenarrest van 26 augustus 2013 verworpen en daartoe het volgende overwogen:

“Nader onderzoek.

Voor wat betreft de verzoeken van de verdediging opgesomd onder 7,9.toetst het hof – zoals hierboven reeds omschreven – of het belang van de verdediging tegen de achtergrond van een eerlijke procesvoering en het belang van het onderzoek, (nader) deskundigenonderzoek noodzakelijk doen zijn. Bij die afweging dienen bij ieder gevraagd deskundigenonderzoek de relevante specifieke omstandigheden te worden betrokken. Het hof zal dan ook bij onderstaande verzoeken steeds opnieuw de specifieke omstandigheden in ogenschouw nemen.

Verzoek om het horen van de deskundigen prof. Milroy, patholoog anatoom, en dr. Veinot, cardiovasculair patholoog, met dien verstande dat zij zullen rapporteren over de waarschijnlijkheid dat SMA de mogelijke doodsoorzaak van [slachtoffer] is geweest, subsidiair of genetisch onderzoek wenselijk en/of mogelijk is.

Het hof wijst het verzoek af. Het hof stelt allereerst vast dat in eerste aanleg - in het vooronderzoek en tijdens de behandeling van de strafzaak - in verschillende fasen deskundigenonderzoek, waaronder contra-expertise op verzoek van de verdediging, heeft plaatsgevonden onder meer gericht op de oorzaak van het overlijden van [slachtoffer]. Het hof heeft in aanmerking genomen dat de zaak door de voorzitter van de kamer is besproken met het openbaar ministerie en de raadslieden in de zaken van alle medeverdachten, waarna op een regiezitting is voortgegaan met de behandeling van de zaak en de onderzoeksvragen. Dat heeft er ook toe geleid dat ook de rechter-commissaris verschillende onderzoekshandelingen heeft verricht waaronder de benoeming van verschillende deskundigen.

Met betrekking tot de vraag naar de oorzaak van het overlijden van [slachtoffer] hebben dr. B. Kubat en dr. A. Maes, beiden arts en patholoog als deskundige onderzoek verricht. Zij hebben verslag gedaan van hun onderzoek in een rapportage en die van conclusies voorzien. Op verzoek van de verdediging zijn bij wijze van contra expertise prof. Jacobs, docent gerechtelijke geneeskunde (en via laatstgenoemde prof. E. Beuls, emeritus hoogleraar en hoofd afdeling neurochirurgie Universiteit Maastricht) en prof. CM. Milroy, forensisch patholoog, benoemd als deskundigen door de rechter-commissaris. Ook zij hebben hun bevindingen in een rapportage neergelegd. Prof. Milroy heeft zich - aldus zijn rapportage - intercollegiaal laten bijstaan door dr. Veinot. Het hof heeft kennis kunnen nemen van voormelde rapportages en hun conclusies. Het hof heeft tevens gelezen het proces-verbaal van de zitting van de rechtbank van 29 mei 2013. Op laatstgenoemde zitting zijn voornoemde deskundigen, met uitzondering van prof. Jacobs, in elkaars aanwezigheid gehoord, hebben vragen beantwoord en hebben op elkaars standpunten gereageerd. Het hof stelt vast dat ter zitting inhoudelijk is gedebatteerd over bevindingen, ingenomen standpunten en conclusies met betrekking tot de doodsoorzaak waarbij ook de betekenis van een eventuele aandoening SMA aan de orde is geweest.

Het hof vindt in het licht van de resultaten van voornoemde deskundigenonderzoeken en het debat daarover ter zitting - waarbij de aandoening SMA en mogelijke consequenties daarvan specifiek aan de orde is geweest - aan het verzoek tot nader (aanvullend) genetisch onderzoek door dr. Veinot en het opnieuw horen van prof. Milroy, onvoldoende aanknopingspunten voor het oordeel dat een dergelijk onderzoek moet worden verricht. Het hof is van oordeel dat in de gegeven omstandigheden het belang van het onderzoek in deze strafzaak niet noopt tot het oordeel dat het nader verzochte deskundigenverhoor en evenmin aanvullend onderzoek noodzakelijk zijn.”

Het gedane verzoek is summier toegelicht. In de appelschriftuur wordt in feite niet meer gesteld dan dat de beide “vooraanstaande medici” verschillende publicaties over SMA op hun naam hebben staan en dat zij “aldus vanuit hun deskundigheid [kunnen] rapporteren over de waarschijnlijkheid dat SMA de doodsoorzaak is geweest”. “Subsidiair” zou aan hen het verzoek moeten worden voorgelegd “of te dezer zake genetisch onderzoek wenselijk en/of mogelijk is”. Een nader onderbouwing van het verzoek heb ik ook in het proces-verbaal van de zitting 13 augustus 2013 niet aangetroffen.

Gelet daarop kan ik het gemotiveerde oordeel van het Hof, dat erop neerkomt dat het Hof zich voldoende voorgelicht achtte, niet onbegrijpelijk vinden. Ik merk daarbij op dat, voor zover het verzoek zag op een nadere onderbouwing van de door prof. Milroy gestelde diagnose, door het Hof betwijfeld kon worden of prof. Milroy tot die nader onderbouwing bereid of in staat was aangezien, als dat het geval was, het voor de hand had gelegen dat hij die onderbouwing in zijn rapport – of anders toch in elk geval op de zitting van de Rechtbank – had gegeven.10.Voor zover het, even aangenomen dat sprake was van SMA, ging om de vraag hoe waarschijnlijk het is dat de bilaterale dissectie als gevolg van die SMA spontaan was opgetreden – dus geheel onafhankelijk van het op het slachtoffer uitgeoefende geweld –, verdient opmerking dat prof. Milroy zich daarover reeds in zijn rapport had uitgelaten. Op de vraag van de verdediging of er risicofactoren zijn die van invloed kunnen zijn op de dissecties, antwoordt prof. Milroy dat de conditie van de arteriae vertebrales van het slachtoffer niet normaal was en dat er veranderingen waren die duiden op SMA, waaraan hij toevoegde: “Er bestond bij hem een verhoogd risico voor dissectie van de arteriae vertebrales, zowel spontaan als door licht of meer ernstig trauma”. Over de waarschijnlijkheid in dit concrete geval van de verschillende manieren waarop het – zijns inziens aanwezige – verhoogde risico zich heeft verwezenlijkt, had hij zich eerder in het rapport al uitgelaten. Zijn antwoord op vraag 9 (“Welke mogelijk oorzaken kunt u aanwijzen voor het fatale letsel? Kunt u daarbij de graad van waarschijnlijkheid aangeven?”) luidde:

“Zoals hierboven vermeld, zijn er allerlei oorzaken mogelijk voor de ontwikkeling van de dissectie, zoals de val, de mishandeling, een andere gebeurtenis zoals het plotseling draaien van het hoofd bijv. bij de uitoefening van zijn functie als grensrechter of bij het autorijden na de wedstrijd. Ik kan de graad van waarschijnlijkheid voor een specifieke gebeurtenis onmogelijk aangeven. Alle genoemde gebeurtenissen zijn mogelijk de oorzaak. Veel van dit type gebeurtenissen zijn spontaan, hoewel er in dit geval wel sprake is van een voorgeschiedenis van trauma.”

Veel meer over de waarschijnlijkheid van SMA als (spontane) doodsoorzaak viel er dus volgens prof. Milroy zelf niet te zeggen. Het is dan de vraag of dr. Veinot dat anders zou zien.

Soortgelijke opmerkingen kunnen worden gemaakt met betrekking tot het “subsidiaire” verzoek. In zijn rapport had prof. Milroy op de vraag of het rapport van het NFI beantwoordt aan de medische en professionele standaard, onder meer geantwoord: “In Ontario zouden we moleculaire tests hebben uitgevoerd voor onderliggende aandoeningen van het bindweefsel”. Op de zitting van de Rechtbank antwoordde prof. Milroy op een vraag van mr. Spong: “In deze zaak is een onderliggende genetische afwijking niet uitgesloten, zodat genetisch onderzoek een vereiste is”. Dr. Kubat had daarvoor al op vragen van mr. Spong geantwoord: “Wettelijk is het het NFI niet toegestaan om een genetisch onderzoek in te stellen”. Gelet hierop is het weer de vraag wat prof. Milroy en dr. Veinot nog aan zinnigs zouden kunnen toevoegen aan hetgeen het Hof reeds bekend was met betrekking tot de wenselijkheid en de mogelijkheid van genetisch onderzoek.11.Ik acht het dan ook geenszins onbegrijpelijk dat het Hof nadere rapportage door de genoemde deskundigen niet noodzakelijk heeft geoordeeld.

Het middel faalt.

Het derde middel klaagt over de verwerping van een door de verdediging gevoerd verweer met betrekking tot de betrouwbaarheid van de getuigenverklaringen van [betrokkene 2].

Het Hof heeft met betrekking tot dit verweer in paragraaf 8.2 van het arrest het volgende overwogen:

“Ten aanzien van de verklaringen van [betrokkene 2], die belastend zijn voor verdachte, heeft de verdediging een betrouwbaarheidsverweer gevoerd, inhoudende – kort gezegd - dat de bij [betrokkene 2] geconstateerde PTSS maakt dat zijn verklaringen onbetrouwbaar zijn. In dat kader heeft de verdediging eveneens betoogd dat de door deze getuige afgelegde verklaringen inconsistent zijn. Hierover wordt als volgt overwogen. Het blote gegeven dat sprake zou zijn van PTSS bij [betrokkene 2], betekent niet dat zijn verklaringen hierdoor zonder meer onbetrouwbaar zijn. Wanneer zijn verklaringen tegen het licht worden gehouden, blijkt dat hij zeer specifiek heeft verklaard en heeft gedifferentieerd naar gelang de rol die de verschillende participanten hebben vervuld bij de uitgeoefende geweldshandelingen. Zijn allereerste door politie in proces-verbaal van bevindingen opgetekende verklaring en zijn nadien afgelegde verklaring als getuige, legt hij af op het moment dat zijn vader nog niet was overleden en in alle daarna afgelegde verklaringen blijft de inhoud van zijn verklaringen op hoofdlijnen gelijk. De punten waarbij getuige wel afwijkt van eerder door hem afgelegde verklaringen worden van onderschikte aard geacht. Het zijn normale variaties, die gebruikelijk zijn naarmate het tijdsverloop tussen de gebeurtenis en het afleggen van de verklaring groter wordt. Geen van deze afwijkingen betreft de kern van zijn verklaringen en zij laten ook hetgeen deze getuige heeft verklaard over de rol van verdachte, onaangetast. Voor zover al zou moeten worden aangenomen dat de diagnose van PTSS van invloed kan zijn op de betrouwbaarheid van een afgelegde verklaring, is hiervan bij de inhoud van de door deze getuige afgelegde verklaringen niet gebleken. Het verweer van de verdediging wordt verworpen. Opmerking verdient dat getuige de gebeurtenissen van zeer dichtbij heeft waargenomen. In zijn waarnemingen - zo komt in zijn verklaring naar voren - differentieert hij nadrukkelijk als hij het over spelers van Nieuw Sloten heeft die al dan niet hebben geschopt. Anders gezegd: Hij scheert de belagers van zijn vader in het geheel niet over één kam, maar benoemt specifiek de rol van bepaalde personen, waaronder die van verdachte als de betrokken volwassene, de trainer. De verklaringen van [betrokkene 2] ten aanzien van de rol van verdachte worden betrouwbaar geacht en kunnen voor het bewijs worden gebezigd.”

In de toelichting op het middel wordt aangevoerd dat deze motivering onbegrijpelijk is voor zover daarin wordt gesteld dat de afwijkingen van eerder door de getuige afgelegde verklaringen “van ondergeschikte aard” zijn en behoren tot de “normale variaties” die in de loop van de tijd in afgelegde verklaringen optreden. Dit terwijl door de verdediging is aangevoerd dat de getuige bij de rechter-commissaris geheel anders heeft verklaard en daar gezegd heeft dat hij niet heeft kunnen zien wat hij bij de politie over de verdachte verklaard heeft. Inderdaad is dit in de pleitnota zo gesteld, maar enige onderbouwing werd daarvoor niet gegeven. Kennisneming van het desbetreffende proces-verbaal van verhoor bij de rechter-commissaris, dat zich bij de gedingstukken bevindt, leert dat de getuige gebleven is bij zijn verklaring dat een volwassen man (de verdachte) op zijn vader heeft ingetrapt. Hij verklaarde daarbij tevens dat hij niet kon zien of de trappen op het hoofd van zijn vader zijn aangekomen. Ook herinnert hij zich niet – zoals hij wel bij de politie verklaarde – dat de trappen van de volwassen man het meest op het hoofd van zijn vader terechtkwamen. Gelet hierop kan ik het oordeel van het Hof niet onbegrijpelijk vinden.

Ik merk nog op dat het Hof, voorafgaand aan de hiervoor onder 8.2 weergegeven overweging, in de “Inleidende beschouwing” op p. 3 van het arrest heeft overwogen dat de beoordeling van het getuigenbewijs met “gepaste behoedzaamheid” heeft plaatsgevonden en dat daarom alleen die verklaringen zijn gebruikt die steun vinden in andere bewijsmiddelen. Aan die zelf gestelde eis voldoet ook het gebruik van de verklaringen van [betrokkene 2]. Dat verdachte een actief aandeel had in de geweldpleging wordt ondersteund door diverse bewijsmiddelen, dat de verdachte daarbij ook heeft getrapt, vindt bevestiging in bewijsmiddel 41 (getuigenverklaring [getuige 9]): “Wat mij opviel was dat er één volwassene tussenstond. Ik zag dat deze man ook aan het schoppen was.”

Het middel faalt.

Het vierde middel klaagt dat het onder 1 bewezenverklaarde opzet op de dood van het slachtoffer niet uit de bewijsmiddelen kan worden afgeleid. Daartoe wordt aangevoerd dat uit de verschillende getuigenverklaringen die het Hof in paragraaf 8.3.3 aanhaalt “over de wijze waarop [slachtoffer] is getrapt”, niet de door het Hof getrokken conclusie kan volgen dat (ook) de verdachte “met grote kracht” heeft geschopt. Dit omdat de geciteerde getuigenverklaringen geen betrekking hebben op de verdachte. Daarbij wordt aan het slot van de toelichting op het middel nog gesteld dat uit de bewijsmiddelen niet kan volgen dat de verdachte wist dat zijn medeverdachten met grote kracht schopten.

Ik begin met dat laatste. De bewijsoverwegingen van het Hof kennen een uit strafrecht-dogmatisch oogpunt bezien wat merkwaardige opbouw. Het Hof stelt in de paragrafen 8.3.1 en 8.3.2 eerst vast dat sprake is van een bewuste en nauwe samenwerking die als medeplegen kan worden gekwalificeerd en bespreekt vervolgens, in paragraaf 8.3.3 de vraag of verdachte opzet had op doodslag. Dit terwijl toch pas van het medeplegen van doodslag kan worden gesproken als het gezamenlijke opzet van de verdachten op de dood van het slachtoffer was gericht. Hierover wordt evenwel niet geklaagd. Ik meen daarbij dat de overwegingen van het Hof aldus moeten worden begrepen dat sprake was gezamenlijk gepleegd geweld, en dat het gezamenlijke opzet van de verdachten gelijke tred hield met de escalatie van dat geweld. Die overwegingen zijn, aldus verstaan, ook ten aanzien van de verdachte niet onbegrijpelijk. Dat de verdachte, die er met de neus bovenop stond, heeft gezien dat zijn medeverdachten met grote kracht schopten, heeft het Hof, mede gelet op het feit dat het tegendeel door de verdachte niet is aangevoerd, zonder meer uit de bewijsmiddelen kunnen afleiden. Nu de verdachte desondanks deel bleef nemen aan de geweldpleging (door onder meer op het hoofd van het slachtoffer te trappen; bewijsmiddel 28), heeft het Hof kunnen oordelen dat het met grote kracht schoppen door de medeverdachten het gezamenlijk opzet niet te buiten ging en dus voor rekening van de verdachte als medepleger kwam.

Het is gelet op het voorgaande dus betrekkelijk irrelevant of het trappen op het hoofd van het slachtoffer door de verdachte ook “met grote kracht” geschiedde. Ik merk daarbij op dat de in het middel gewraakte passage (“Verdachte en zijn medeverdachten schopten met grote kracht”) ook zo gelezen kan worden dat het door de verdachte en zijn medeverdachten uitgeoefende gezamenlijke geweld mede bestond uit het met grote kracht schoppen van het slachtoffer. Ik merk ook op dat het Hof wel degelijk uit de bewijsmiddelen heeft kunnen afleiden dat ook de verdachte met grote kracht schopte. Bewijsmiddel 49 houdt als verklaring van [betrokkene 2] onder meer in: “Ik heb gezien dat de trainer van Nieuw-Sloten ook zo hard schopte”.

Het middel faalt.

Het vijfde middel heeft betrekking op de gedeeltelijk toegewezen vorderingen van de benadeelde partijen. Het middel betoogt dat het Hof de opbrengst van een benefietwedstrijd ten onrechte niet in mindering heeft gebracht op de aan de benadeelde partijen toegewezen schadevergoeding.

Er hebben zich in deze zaak (en in de met deze zaak samenhangende zaken) vier benadeelde partijen gevoegd. Het gaat om de ex-echtgenote en de drie kinderen van het slachtoffer. Het Hof heeft de vorderingen van deze benadeelde partijen als gezegd, (gedeeltelijk) toegewezen. Uit de stukken van het geding blijkt dat er op 26 april 2013 een benefiet (voetbal)wedstrijd is gespeeld. Over het daarmee – voor de nabestaanden - opgehaalde bedrag ontstond in dit strafproces een discussie. Zo nam de raadsman van de benadeelde partijen blijkens zijn aan het proces-verbaal van de zitting in hoger beroep gehechte pleitnota het volgende standpunt in:

“Ook zijn in eerste aanleg vragen gesteld over de verhouding tussen de vordering en de opbrengsten van de benefiet wedstrijd d.d. 26 april 2013. Deze benefietwedstrijd is door de gemeenschap en naasten georganiseerd om aandacht te vragen voor deze zinloze uiting van geweld en om de nabestaanden een hart onder de riem te steken. Een uiting van emotionele en financiële betrokkenheid bij het lot van de nabestaanden. Deze wedstrijd en het daarmee opgehaalde bedrag staan compleet los van het huidige strafproces en de vordering tot schadevergoeding. De stelling dat het geld dat hiermee is opgebracht zou moeten gebruikt om op de geëiste schadevergoeding in mindering te brengen is onbegrijpelijk. Cliënten achten, indien de raadslieden van de verdediging de oprechte overtuiging hebben bekomen dat deze wedstrijd is georganiseerd om het te vergoeden schadebedrag voor verdachten te verlagen, dit niet alleen onbegrijpelijk maar ook kwetsend.”12.13.

De raadsman van de verdachte bepleitte echter het standpunt dat de opbrengst van de benefietwedstrijd wél op de door de verdachte(n) aan de benadeelde partijen te betalen schadevergoeding in mindering moesten worden gebracht. Hij voerde met betrekking tot dit punt ter zitting in hoger beroep het volgende aan:

“De advocaat van de benadeelde partijen heeft uw hof in een brief de dato 4 oktober 2013 laten weten dat in zijn visie in het geheel geen sprake is van een onevenredige belasting van het strafproces. Daartoe is ook verwezen naar een NLR-rapport. Zowel de uitvoerige inhoud van dat arrest als de brief van de raadsman zijn eerder belastend dan ontlastend voor de voortgang van het strafproces. Alleen al het verschil in inzicht over de vraag of de inkomsten uit de benefietwedstrijd al dan niet in mindering moeten worden gebracht op het schadebedrag levert mede gelet op de kwalificatie “benefiet” een belasting op. Volgens het groot woordenboek van de Nederlandse taal van Van Dale (14e druk) is een benefietwedstrijd een wedstrijd ten bate van degene om wie het gaat. De opbrengst daarvan is bestemd voor [benadeelde partij]. Dat met deze wedstrijd aandacht wordt gevraagd voor de zinloze uiting van geweld, waarbij kennelijk veronderstellenderwijze ervan uitgegaan wordt dat sprake zou kunnen zijn van zinvol geweld, doet er evenwel niet aan af dat de opbrengst toekomt aan de benadeelde partij, [benadeelde partij]. Het oordeel van de rechtbank komt de verdediging dan ook juist voort.“14.15.

Het Hof heeft in het bestreden arrest ten aanzien van de opbrengst van de benefietwedstrijd het volgende overwogen:

“13.1.4 Opbrengst benefietwedstrijd Buitenboys

Door de verdediging is gesteld dat de opbrengst van de benefietwedstrijd in mindering dient te worden gebracht op de toe te wijzen schadevergoeding. Dit verweer wordt opgevat als een beroep op voordeelstoerekening ex art. 6:100 BW.

In zijn arrest van 1 februari 2002 (NJ 2002, 122) heeft de Hoge Raad in rechtsoverweging 4.5 onder meer het volgende overwogen:

Indien in een concreet geval beoordeeld moet worden of eenzelfde gebeurtenis die voor een benadeelde schade heeft opgeleverd, voor hem tevens een voordeel heeft opgeleverd dat bij de vaststelling van de te vergoeden schade in rekening moet worden gebracht, dient de rechter in de eerste plaats te onderzoeken of het gestelde voordeel in voldoende causaal verband staat met de schadebrengende gebeurtenis. De rechter is vervolgens vrij bepaalde voordelen niet in rekening te brengen indien hem dat niet redelijk voorkomt.

Met inachtneming van het bovenstaande dient de opbrengst van de benefietwedstrijd niet in mindering te worden gebracht bij de vaststelling van de schade. Aannemelijk is dat met de benefietwedstrijd veeleer is beoogd de situatie na de dood van [slachtoffer] voor de nabestaanden te verzachten in ruime en brede zin dan is beoogd te voorzien in de schadeplicht van verdachte jegens de nabestaanden. In zoverre bestaat er onvoldoende causaal verband. Daarnaast is het niet redelijk om de opbrengst van de benefietwedstrijd in mindering te brengen.”

Het middel klaagt dat dit oordeel van het Hof onbegrijpelijk is. Daartoe wordt aangevoerd dat de “opbrengsten van een benefietwedstrijd (…) niet gerekend [kunnen] worden tot rechtstreekse schade”, dat wat het Hof overweegt “onverlet laat dat de opbrengsten van een zodanige wedstrijd de ontstane schade kan doen verminderen” en dat met “vergoeding van rechtstreekse schade niet valt te verenigen dat een pleger van een strafbaar feit méér moet vergoeden dan strikt genomen aan schade is geleden”. Een welomschreven klacht die duidelijk maakt in welk opzicht de op het civiele schadevergoedingsrecht geënte motivering van het Hof tekortschiet, heb ik hierin niet kunnen ontwaren. Het middel leent zich derhalve niet voor bespreking.

Voor het geval de Hoge Raad daarover anders mocht oordelen, merk ik het volgende op. Het Hof heeft in de aangevochten overwegingen gerefereerd aan een arrest van de Hoge Raad dat zag op letselschade en dus niet op overlijdensschade. De vorderingen van de benadeelde partijen hebben mede betrekking op overlijdensschade. Onder overlijdensschade wordt verstaan de schade waarvan de vergoeding geregeld is in art. 6:108 BW. Deze bepaling luidt als volgt

“art. 6:108 BW:

1. Indien iemand ten gevolge van een gebeurtenis waarvoor een ander jegens hem aansprakelijk is overlijdt, is die ander verplicht tot vergoeding van schade door het derven van levensonderhoud:

a. aan de niet van tafel en bed gescheiden echtgenoot, de geregistreerde partner en de minderjarige kinderen van de overledene, tot ten minste het bedrag van het hun krachtens de wet verschuldigde levensonderhoud;

b. aan andere bloed- of aanverwanten van de overledene, mits deze reeds ten tijde van het overlijden geheel of ten dele in hun levensonderhoud voorzag of daartoe krachtens rechterlijke uitspraak verplicht was;

c. aan degenen die reeds vóór de gebeurtenis waarop de aansprakelijkheid berust, met de overledene in gezinsverband samenwoonden en in wier levensonderhoud hij geheel of voor een groot deel voorzag, voor zover aannemelijk is dat een en ander zonder het overlijden zou zijn voortgezet en zij redelijkerwijze niet voldoende in hun levensonderhoud kunnen voorzien;

d. aan degene die met de overledene in gezinsverband samenwoonde en in wiens levensonderhoud de overledene bijdroeg door het doen van de gemeenschappelijke huishouding, voor zover hij schade lijdt doordat na het overlijden op andere wijze in de gang van deze huishouding moet worden voorzien.

2. Bovendien is de aansprakelijke verplicht aan degene te wiens laste de kosten van lijkbezorging zijn gekomen, deze kosten te vergoeden, voor zover zij in overeenstemming zijn met de omstandigheden van de overledene.

3. Hij die krachtens de vorige leden tot schadevergoeding wordt aangesproken, kan hetzelfde verweer voeren, dat hem tegenover de overledene zou hebben ten dienste gestaan.”

Het Hof heeft zijn oordeel gebaseerd op art. 6:100 BW. Dit artikel luidt als volgt:

“Heeft een zelfde gebeurtenis voor de benadeelde naast schade tevens voordeel opgeleverd, dan moet, voor zover dit redelijk is, dit voordeel bij de vaststelling van de te vergoeden schade in rekening worden gebracht.”

Het bepaalde brengt mee dat er alleen rekening moet worden gehouden met voordelen die in causaal verband staan met de schadeveroorzakende gebeurtenis en daaraan derhalve toegerekend kunnen worden. Bij deze voordeelstoerekening vormt de redelijkheid bovendien nog een corrigerende factor.

Bij de overlijdensschade van art. 6:108 BW speelt deze voordeelstoerekening geen rol van betekenis. Dat heeft te maken met het in artikel 6:108 BW besloten liggende behoeftigheidsvereiste, dat meebrengt dat de gehele financiële situatie van de nabestaande in de beoordeling moet worden betrokken, zodat alle financiële voordelen die na het overlijden aan de nabestaande toevallen (dus ook de voordelen die niet toegerekend kunnen worden aan de schadeveroorzakende gebeurtenis) in beginsel in mindering komen op de hem toekomende schadevergoeding. De Hoge Raad heeft dan ook geoordeeld dat “in geval van schadevergoeding bij overlijden (art. 6:108 BW)” een genoten voordeel “als regel steeds” in aanmerking zal moeten worden genomen.16.Dat echter is niet het hele verhaal. Zoals in de gebezigde formulering besloten ligt (“als regel”) zijn er uitzonderingen denkbaar. De waardering van de vraag of een voordeel de behoefte vermindert, is overgelaten aan de rechter die over de feiten oordeelt. In de literatuur wordt de uitkering, die is gedaan ter verzachting van het leed van de nabestaanden, genoemd als goede reden voor het maken van een uitzondering op de regel dat genoten voordeel bij het vaststellen van de schadevergoeding in geval van overlijdensschade niet in aanmerking wordt genomen.17.

De vraag die het voorgaande oproept, is of het Hof wel de juiste maatstaf heeft aangelegd en zo nee, wat daarvan de consequenties moeten zijn. Bij de beantwoording van die vraag maak ik onderscheid tussen de verschillende benadeelde partijen. Ik begin met de vordering van [benadeelde partij], de ex-echtgenote van het slachtoffer. Zoals hierna, bij de bespreking van het namens haar ingediende cassatiemiddel, nader zal worden uiteengezet, is haar vordering alleen toegewezen voor zover het de begrafeniskosten en de kosten voor de overlijdensschadeberekening betreft. De vordering is in haar geheel niet-ontvankelijk verklaard voor zover het de gevorderde vergoeding van inkomensschade en de immateriële schade betreft. Van belang is dat de behoeftigheidsmaatstaf alleen voor de in art. 6:108 lid 1 BW geregelde vergoeding van gederfd levensonderhoud geldt.18.Daarom kan ervan uitgegaan worden dat voor de in art. 6:108 lid 2 BW geregelde kosten van lijkbezorging wél geldt dat aan de hand van art. 6:100 BW moet worden beoordeeld of met een genoten voordeel rekening moet worden gehouden en dat dus de onder punt 10.8 weergeven formulering van de Hoge Raad (“in geval van schadevergoeding bij overlijden (art. 6:108 BW)”) te ruim is uitgevallen. Nu de toegewezen vordering van [benadeelde partij] geen betrekking heeft op gederfd levensonderhoud, heeft het Hof hier dus niet een verkeerde maatstaf gehanteerd.

De vorderingen van [betrokkene 4] en [betrokkene 5], twee kinderen van het slachtoffer, zijn toegewezen voor zover zij betrekking hebben op gederfd levensonderhoud en niet-ontvankelijk verklaard voor zover zij zagen op immateriële schade. De conclusie moet daarom zijn dat het Hof hier wel een onjuiste maatstaf heeft aangelegd. Tot cassatie hoeft dat evenwel niet te leiden. Het Hof heeft voor zijn oordeel dat de opbrengst van de benefietwedstrijd niet in mindering moet worden gebracht op de vast te stellen schadevergoeding, twee redenen aangevoerd. Eén van die redenen is dat het niet redelijk is om de opbrengst van de benefietwedstrijd in mindering te brengen op de schadevergoedingsplicht. Daarbij nam het Hof in aanmerking dat de benefietwedstrijd niet diende om te voorzien in de schadevergoedingsplicht van de verdachte jegens de nabestaanden, maar dat daarmee veeleer werd beoogd de situatie voor de nabestaanden te in ruime en brede zin te verzachten.19.Onbegrijpelijk is dat redelijkheidsoordeel niet. Ik wijs er daarbij op dat nabestaanden alleen aanspraak hebben op vergoeding van immateriële schade als sprake is van – kort gezegd – shockschade. Affectieschade komt niet voor vergoeding in aanmerking.20.Het ten goede laten komen van de opbrengst van de benefietwedstrijd aan de nabestaanden kan enerzijds gezien worden als een gebaar van medeleven dat als zodanig enige troost kan brengen en anderzijds als een compensatie voor het feit dat de verdachten de affectieschade niet hoeven te vergoeden. Het zou dan wel bijzonder wrang zijn als de verdachten van dat gebaar zouden profiteren doordat zij (nog) minder schade behoeven te vergoeden. Het gebaar verkeert daardoor wat zijn effecten betreft in zijn tegendeel. Het is in dit verband denk ik niet ongepast om de term ‘secundaire victimisatie’ te laten vallen. Gelet hierop kan – nu het Hof, zoals aan het slot van punt 10.8 bleek, ook bij toepassing van de juiste maatstaf de ruimte had gehad om een voordeel dat is genoten ter verzachting van het leed van de nabestaanden niet in mindering te brengen op de schadevergoeding wegens gederfd levensonderhoud – het ervoor gehouden worden dat toepassing van de juiste maatstaf niet tot een andere uitkomst zou hebben geleid. Daarom heeft de verdachte onvoldoende belang bij cassatie.

De vordering van [betrokkene 2], de zoon van het slachtoffer die getuige was van het op zijn vader uitgeoefende geweld, is in haar geheel toegewezen, zowel wat het gederfde levensonderhoud betreft als wat de immateriële (shock)schade aangaat. Die laatste schade kan niet gerekend worden tot de overlijdensschade van art. 6:108 BW, zodat het Hof in zoverre de juiste maatstaf heeft toegepast. Dat is anders ten aanzien van de schadevergoeding wegens gederfd levensonderhoud. Maar ook hier geldt dat toepassing van de juiste maatstaf naar mag worden aangenomen niet tot een andere uitkomst zou hebben geleid. Dat de immateriële schade in dit geval wel voor vergoeding in aanmerking is gekomen, maakt dat niet anders. Ik merk daarbij op dat het maar de vraag is of de affectieschade geheel opgaat in de vergoede shockschade. Daarnaast is het veelal zo dat een deel van de genoegdoening ingeval van affectieschade eruit bestaat dat de schade door de daders wordt vergoed. Het gevaar voor secundaire victimisatie doet zich mede daardoor ook in dit geval voor.

Dit alles als gezegd alleen voor het geval de Hoge Raad van oordeel mocht zijn dat het middel aan de daaraan te stellen eisen voldoet. Ik meen dat dit niet het geval is en dat het middel daarom buiten bespreking moet blijven.

Het middel komt op tegen de niet-ontvankelijkverklaring van de vordering van de benadeelde partij [benadeelde partij] voor zover die betrekking heeft op inkomstenderving ter zake van levensonderhoud.

[benadeelde partij] is de ex-echtgenote van het slachtoffer met wie zij op het moment dat hij overleed onder een dak woonde. Zij heeft in dit strafproces de volgende bedragen gevorderd: een bedrag van € 12.874,85 voor uitvaartkosten; een bedrag van € 2.831,40 voor de overlijdensschadeberekening; een bedrag van € 211.467,- voor verlies van levensonderhoud en een bedrag van € 25.000,- voor immateriële schade.

Ter zitting in hoger beroep van 22 november 2013 heeft de raadsman van de benadeelde partijen alle vorderingen toegelicht. Dat blijkt uit de aan het proces-verbaal van die zitting gehechte pleitnota van mr. Moszkowicz.21.De advocaat-generaal heeft ten aanzien van de vordering van [benadeelde partij] gevorderd dat haar vordering hoofdelijk moest worden toegewezen tot de bedragen van € 12.874,85 (uitvaartkosten) en € 2.831,40 (kosten schadeberekening). De advocaat-generaal vorderde ten aanzien van de overige posten dat [benadeelde partij] niet-ontvankelijk zou worden verklaard in haar vordering.

Het Hof heeft de door [benadeelde partij] gevorderde bedragen voor uitvaartkosten (€ 12.874,85) en de overlijdensschadeberekening (€ 2.831,40) toegewezen. Voor het overige (dat zijn de posten: verlies van levensonderhoud en de vergoeding van immateriële schade) heeft het Hof [benadeelde partij] niet ontvankelijk verklaard in haar vordering. Daartoe overwoog het Hof ten aanzien van de gevorderde post “verlies van levensonderhoud” het volgende in het bestreden arrest:

“Voor wat betreft de vordering terzake het verlies aan kosten van levensonderhoud van [benadeelde partij] ligt aan de vordering eveneens bovengenoemde overlijdensschadeberekening van het Nederlands Rekencentrum Letselschade ten grondslag. Dit gedeelte van de vordering leent zich echter niet voor afdoening binnen het kader van het strafgeding. Onder meer het gegeven dat een echtscheiding heeft plaatsgevonden terwijl partijen in dezelfde gezinssituatie zijn blijven wonen, dient met het oog op de omvang van het schadebedrag binnen het civielrechtelijk kader te worden beoordeeld. Zo is niet aanstonds duidelijk over welk aantal levensjaren de inkomstenderving zou moeten worden berekend. Behandeling van voornoemd gedeelte van de vordering van [benadeelde partij] zou een aanzienlijke vertraging en een onevenredige belasting van het strafgeding opleveren.”

Op grond van art. 361, derde lid, Sv (jo art. 415 Sv) kan de rechter indien de behandeling van de vordering van de benadeelde partij naar zijn oordeel een onevenredige belasting van het strafgeding oplevert, bepalen dat de vordering geheel of ten dele niet ontvankelijk is en dat de benadeelde partij haar vordering of dat deel van de vordering dat niet-ontvankelijk is, slechts bij de burgerlijke rechter kan aanbrengen. Het Hof heeft dus de juiste maatstaf aangelegd. Daarover klaagt het middel ook niet. Wel betoogt het middel dat ’s Hofs overweging – dat niet duidelijk is over welk aantal levensjaren de inkomstenderving zou moeten worden berekend – onbegrijpelijk is.

Of een behandeling van een vordering een onevenredige belasting van het strafgeding oplevert, is een feitelijk oordeel dat in cassatie slechts op begrijpelijkheid kan worden getoetst. Daarbij toetst de Hoge Raad terughoudend.22.In de onderhavige zaak heeft het Hof overwogen dat [benadeelde partij] gescheiden was van het slachtoffer maar dat zij wel onder hetzelfde dak woonden. Tegen deze achtergrond was het voor het Hof niet duidelijk over hoeveel jaren het de inkomstenderving van [benadeelde partij] moest berekenen. Daardoor zou de behandeling van dit gedeelte van de vordering een aanzienlijke vertraging en een onevenredige belasting van het strafgeding opleveren. Dat oordeel is – mede in het licht van hetgeen de verdediging in dit verband heeft aangevoerd – geenszins onbegrijpelijk.

12. De namens de verdachte aangevoerde middelen falen en kunnen worden afgedaan met de aan art. 81 lid 1 RO ontleende motivering. Het namens de benadeelde partij ingediende middel faalt evenzeer en kan ook worden afgedaan met de aan art. 81 lid 1 RO ontleende motivering.

13. Gronden waarop de Hoge Raad gebruik zou moeten maken van zijn bevoegdheid de bestreden uitspraak ambtshalve te vernietigen, heb ik niet aangetroffen.

14. Deze conclusie strekt tot verwerping van het beroep.

De Procureur-Generaal

bij de Hoge Raad der Nederlanden,

AG