XIII.4 Hoofdstuk IV: beperkingen van het Nederlandse vermogensrecht voor de cessie van vorderingen op naam in de hedendaagse financiële praktijk

1217. Postulaat: een soepel cessierecht. Dit hoofdstuk vormt een inleiding op het juridische deel van de studie. In het hoofdstuk wordt een overzicht gegeven van een aantal beperkingen van het Nederlandse vermogensrecht voor een eenvoudige en adequate overdracht van vorderingen op naam in hedendaagse financiële transacties, zoals securitisations. In de hierop volgende hoofdstukken wordt het merendeel van de gesignaleerde belemmeringen diepgaand besproken in het kader van de hiervoor genoemde thema’s.

Gelet op het belang dat de financiële en handelspraktijk heeft bij een vrije verhandelbaarheid van vorderingen op naam wordt in deze studie een soepel cessie- en verpandingsrecht als postulaat genomen. Het Nederlandse recht dient geen onnodige beperkingen of belemmeringen te bevatten om het vermogen dat in vorderingen ligt opgesloten door cessie of verpanding liquide te maken. Voor beperkingen van de autonomie om over vorderingen te beschikken moet een duidelijke en zwaarwegende rechtvaardiging kunnen worden aangevoerd. In deze studie wordt daar waar mogelijk dan ook gepleit voor een soepele benadering van (vermeende) vraagstukken rondom cessie.

1218. Overdracht onder tijdsbepaling. Een tweetal onderwerpen wordt besproken dat niet meer elders in dit boek aan de orde komt. Ten eerste is dat het verbod van overdracht onder tijdsbepaling zoals neergelegd in art. 3:85 BW. Uit dit artikel volgt dat een verbintenis die strekt tot overdracht van een goed onder ontbindende of opschortende tijdsbepaling geen geldige titel voor een overdracht onder tijdsbepaling is. Een overdracht onder tijdsbepaling wordt op grond van de wet geconverteerd in de vestiging van een recht van vruchtgebruik. Hoewel dit tot op heden nog niet het geval is, is het niet uitgesloten dat art. 3:85 BW een serieuze belemmering kan gaan vormen voor ontwikkelingen in de financiële praktijk. Wat betreft vorderingen is het denkbaar dat er in de praktijk behoefte ontstaat aan constructies waarbij vorderingen slechts gedurende een bepaalde termijn worden overgedragen aan een of meer investeerders. Aan het alternatief van de vestiging van een recht van vruchtgebruik kunnen aanzienlijke bezwaren en beperkingen verbonden zijn die mogelijk dwingen tot andere, complexe en meer kostbare constructies. Gepleit wordt voor afschaffing van het verbod tot overdracht onder tijdsbepaling. De dogmatische gronden waarop art. 3:85 BW is gestoeld, zijn niet solide. Bovendien zullen de bij partijen voorzittende motieven voor een overdracht onder tijdsbepaling in de meeste gevallen volkomen oirbaar zijn. Zolang de bepaling niet is geschrapt, is een restrictieve uitleg van art. 3:85 BW op zijn plaats. Alleen als partijen met de tijdelijke overdracht rechtsgevolgen beogen die inhoudelijk overeenstemmen met die van de vestiging van een recht van vruchtgebruik, dient de bepaling van toepassing te zijn.

1219. Afgescheiden vermogen. Tot slot wordt enige aandacht geschonken aan de beperkte mate waarin naar geldend recht het bestaan van een afgescheiden vermogen kan worden aanvaard. Bij verschillende vormen en aspecten van cessie doet zich het gemis aan een afgescheiden vermogen gevoelen. Gedacht kan worden aan de cessie ten titel van beheer, de economische ‘overdracht’ van vorderingen en de inning van stil gecedeerde vorderingen. Gepleit wordt voor een ruimhartiger erkenning van afgescheiden vermogens in geval van eigendom ten titel van beheer.