HR, 15-11-2019, nr. 18/04855

Sprake is van schending van het recht, namelijk van art. 6.1 in verbinding met art. 6.3 lid 1 a Wet IB 2001 Dit artikel dient ook te gelden voor kosten verband houdende met die alimentatie. Anders is sprake van een ongewenste onevenwichtigheid in een gelijke situatie en discriminatie: de ontvanger (i.c. de ex-echtgenote) kan zijn advocaatkosten (etc.) wel aftrekken, de betaler (i.c.. [X]) niet. Sprake is tevens van schending van art. 26 IVBPR en artikel 14 EVRM.

Uitgangspunt op het terrein van de fiscale wetgeving is dat de wetgever in het algemeen een ruime beoordelingsvrijheid toekomt bij het beantwoorden van de vraag of gevallen voor de toepassing van deze verdragsbepalingen als gelijk moeten worden beschouwd en of, indien die vraag bevestigend moet worden beantwoord, een objectieve en redelijke rechtvaardiging bestaat om die gevallen niettemin in verschillende zin te regelen. Het ontbreken van zo een objectieve en redelijke rechtvaardiging kan alleen worden aangenomen indien de keuze van de wetgever evident van redelijke grond is ontbloot. In overweging 4.15 geeft het Hof aan dat kosten die betrekking hebben op het verwerven van inkomen naar hun aard verschillen van kosten die betrekking hebben op (negatieve) uitgaven. Over het ontbreken van de redelijke grond voor de ongelijke aftrekbaarheid van kosten inzake alimentatiestrijd hebben gerespecteerde schrijvers als Giele en Van Arendonk zich veelvuldig uitgelaten in termen als:

Over deze ongelijke behandeling van alimentatiepartners geldt dezelfde beoordeling als de Raad van State in 2015 had over de 12 jaar durende alimentatieplicht: ‘een situatie die ver verwijderd is van de huidige maatschappelijke realiteit’.

De redenering dat de aard van de kosten voor betaler en ontvanger van aard verschillen is kort door de bocht en betwistbaar. Met zo'n redenering zouden bijvoorbeeld ook de koper en verkoper van een zaak ongelijke toegang tot het recht kunnen worden verschaft. Dat de kosten (althans voor een van partijen) betrekking zouden hebben op de verwerving van inkomen is een onzuivere karakterisering van de juridische strijd over de verdeling van het inkomen: centraal in die strijd staat namelijk niet de vraag tegen welke kosten inkomen kan worden verworven maar welk deel van het reeds verworven inkomen toekomt aan elk van de voormalige echtelieden. Daarbij is het zeer wel mogelijk dat gaande een jarenlange juridische strijd de rollen van ontvanger en betaler wisselen. De aard van de juridische kosten blijft evenwel dezelfde, ongeacht of het om de ontvanger of om de betaler gaat.

Als zodanig dient ook de aftrekbaarheid van die kosten voor beide partijen dezelfde te zijn en is de nu gehanteerde bevoordeling van een van partijen discriminerend. Waar de kosten voor verwerving van inkomen door een of beide partners al in een eerder stadium, namelijk vóór de verdeling, zijn gemaakt, zou het van meer logica getuigen dat juridische verdelingskosten helemaal niet voor aftrek in aanmerking komen. Niettemin is in de onderhavige casus van meer belang dat partijen gelijkgerechtigd behoren te zijn.

Het Hof heeft dit discriminatie-aspect onvoldoende beoordeeld en daarenboven onvoldoende acht gegeven op de argumentatie dat de alimentatie ontvangende partij (de ex-vrouw) in het geheel niet alimentatiegerechtigd was en dat de alimentatieplichtige geen feitelijk besteedbaar inkomen meer ter beschikking had. Van ‘kosten ter beperking van bestedingen’, kon in deze situatie geen sprake zijn, wel van kosten tot behoud van inkomen alsmede tot behoud van de uitkering wegens arbeidsongeschiktheid.

Sprake is van schending van het recht, namelijk van art. 3.139 aanhef en a Wet IB 2001. In een casus als onderhavige dient rekening gehouden te worden met de kosten die een belastingplichtige heeft moeten maken bij het terugontvangen van betaalde alimentatie. Sprake is van een netto betaling (inkomsten minus kosten).

Schending van het recht, namelijk van art. 3.101 jo 3.108 Wet IB 2001. De terugontvangst bij Scheffer van ten onrechte betaalde alimentatie dient te worden beschouwd als periodieke uitkering als bedoeld in artikel 3.101 Wet IB 2001, waardoor de kosten op grond van artikel 3.108 Wet IB 2001 in aftrek kunnen worden gebracht.

Sprake is van schending van art 16 lid 2 c Algemene Wet inzake Rijksbelastingen (AWR).

Het Hof acht het aannemelijk (overweging 4.23) dat de aangifte automatisch is opgelegd. Ze acht het aannemelijk en stelt het niet als feit, zoals de Rechtbank — ten onrechte- wel deed, omdat ze erkent, dat ze niet 100% zeker weet of dit zo heeft plaatsgevonden. Ze nuanceert dus de uitspraak van de Rechtbank. Vervolgens stelt ze in 4.24 dat er sprake is van een fout die voortvloeit uit de geautomatiseerde verwerking.

Deze conclusie is dan niet logisch gezien de eerder genoemde aannemelijkheid.

Overigens gaat het Hof uit van een onjuiste gedachte over automatische afdoening. Er wordt veronderstelt dat automatisch afdoening een handeling is waarbij geen mens er meer naar kijkt maar de computer het automatisch afdoet. Dit is niet juist. De computer doet pas af nádat ze geprogrammeerd is door de inspecteur. Hier is dus sprake van een mogelijk verwijtbaar onjuist inzicht van die inspecteur, ontstaan door een onjuiste instelling van de programmatuur. De computer denkt (nog) niet, maar voert uit.

Beoordeeld had moeten worden óf er sprake is van een verwijtbaar onjuist inzicht in de feiten en dus van een beoordelingsfout dat geen navordering rechtvaardigt (vgl HR 15 juni 2018, nr. 17/01894) als gevolg van het onjuist beoordelen van de ingevoerd gegevens, of dat er bij het opleggen van de aanslag geen rekening gehouden is met gegevens die ten onrechte niet zijn vermeld in het systeem (vgl. HR 13 juli 2018 br 17/05434). In casu blijft uit de feiten niet of het vooroverleg wel of niet in het systeem van de belastingdienst was opgenomen, hetgeen wel van belang is om te concluderen dat er sprake is van een beoordelingsfout die wel of geen navordering rechtvaardigt.

Maar wat staat er in het proces-verbaal van het verhandelde ter zitting van 3 november 2017 van de Rechtbank (AWB 17/1678, 17/1679 en 17/1680)? Gemachtigde geeft aan (weergegeven op blad 1): We weten niet of de computer de aangifte heeft beoordeeld. Verder geeft de Rechter op blad 6 bovenaan de mening van de inspecteur weer: Verweerder stelt dat er een kenbare fout is omdat eiser had moeten begrijpen dat de belastingdienst zich vergist had. Dit ‘vergissen’ komt ook terug in het proces verbaal van de zitting voor het Hof (blad 2 bovenaan).

Allereerst kan hieruit kan geconcludeerd worden dat de vaststelling van het Hof in overweging 4.23, dat belanghebbende zich eerst ter zitting van het Hof op het standpunt heeft gesteld dat zij niet weet of de aanslag geautomatiseerd is opgelegd, niet juist is gezien het proces verbaal van de zitting van de Rechtbank. Dit standpunt is dus ook al bij de Rechtbank naar voren gebracht.

Verder wordt door de inspecteur meerdere keren gerept over een ‘vergissing’. En een ‘vergissing’ is een onjuiste, maar wel bewuste handeling die daadwerkelijk heeft plaatsgevonden

De conclusie van het Hof dat aannemelijk is dat de aanslag geautomatiseerd is opgelegd, is dan ook niet te volgen uit de feiten.

Gezien de vergissing van de inspecteur is er sprake van een beoordelingsfout dat geen navordering rechtvaardigt (HR 15 juni 2018, nr. 17/01894). Sprake is van onjuiste motivering van het Hof.

Indien een vergissing van de inspecteur niet duidelijk genoeg is om tot een beoordelingsfout te concluderen, zal verwijzing moeten volgen met feitenonderzoek of en hoe automatische afdoening bij de belastingdienst plaats vond. In dit laatste geval zal meegenomen moet worden dat er altijd een menselijke handeling heeft plaatsgevonden vóórdat de computer aanslagen oplegt. Met andere woorden: de computer denkt niet, maar voert uit. En een ‘fout’ van de computer is dus altijd eigenlijk een menselijke fout.

Sprake is van schending van het recht en in het bijzonder artikel 30f AWR. Het Hof oordeelt dat belanghebbende wat te verwijten valt, althans dat valt te concluderen, omdat hij de kosten in aftrek heeft gebracht terwijl de inspecteur vooraf in algemene zin te kennen had gegeven dit niet te accepteren, en het feit van algemene bekendheid is dat de meeste aangiften geautomatiseerd worden afgedaan.

Dit is een onlogische redenering, ook gezien het arrest van 1 oktober 2010 nr. 09/04669 ECLI:NL:2010:BN8729.

Allereerst waren inspecteur en [X] mening dat er sprake is van een ‘ambtelijk verzuim’ (zie par. 8 van de uitspraak voor de Rechtbank).

De verschuldigdheid van rente komt niet voort uit de handelswijze van [X] hij heeft juist zijn standpunt open en uitgebreid in zijn aangifte IB opgenomen, maar omdat de belastingdienst een definitieve aanslag IB heeft opgelegd die, althans dit begreep [X] later, tegen haar wil was.

Deze keuze van de belastingdienst om het geautomatiseerd af te doen, waarbij fouten kunnen worden gemaakt, zou wellicht tot navordering kunnen leiden (hetgeen dus bestreden worden) maar dit onzorgvuldig handelen kan niet tot enig verwijt richting het handelen van de belastingplichtige leiden. Alsdan past het niet dat er belastingrente in rekening wordt gebracht.