Hof 's-Hertogenbosch, 15-03-2018, nr. 16/03891

In artikel 217 van de Gemeentewet is bepaald - voor zover hier van belang - dat een belastingverordening de heffingsmaatstaf en het tarief vermeldt.

In artikel 219, tweede lid, van de Gemeentewet is neergelegd dat gemeentelijke belastingen kunnen worden geheven naar in de belastingverordeningen te bepalen heffingsmaatstaven met dien verstande dat het bedrag van een gemeentelijke belasting niet afhankelijk mag worden gesteld van het inkomen, de winst of het vermogen.

Ingevolge artikel 229, eerste lid, aanhef en onder b, van de Gemeentewet kunnen rechten worden geheven ter zake van het genot van door of vanwege het gemeentebestuur verstrekte diensten.

Ingevolge artikel 229b, eerste lid, van de Gemeentewet worden de tarieven voor de hiervoor bedoelde rechten zodanig vastgesteld dat de geraamde baten van die rechten niet uitgaan boven de geraamde lasten ter zake (de opbrengstlimiet).

De op artikel 229 van de Gemeentewet gebaseerde “Verordening op de heffing en invordering van leges 2014 en werken voor derden 2014” van de gemeente [B] (hierna: de Verordening) luidt, voor zover hier van belang, als volgt:

“(…)

Artikel 2 Belastbaar feit

Onder de naam "leges" worden rechten geheven voor:

het genot van door of vanwege het gemeentebestuur verstrekte diensten.

b. het verrichten van handelingen ten behoeve van een aanvraag van een Nederlandse identiteitskaart als bedoeld in artikel 2, tweede lid, van de Paspoortwet

een en ander zoals genoemd in deze verordening en de daarbij behorende tarieventabel.

(…).

Artikel 5 Maatstaven van heffingen en tarieven

1. De leges worden geheven naar de tarieven, opgenomen in de bij deze verordening behorende tarieventabel.

(…).”.

De Tarieventabel luidt, voor zover hier van belang, als volgt:

“(…)

Titel 2 Dienstverlening vallend onder fysieke leefomgeving/ omgevingsvergunning

Tarief 2014

Hoofdstuk 1 Begripsomschrijvingen

Voor de toepassing van deze titel wordt verstaan onder:

(…)

2.1.1.2

Bouwkosten:

de aannemingssom exclusief omzetbelasting, bedoeld in paragraaf 1, eerste lid, van de Uniforme Administratieve Voorwaarden voor de uitvoering van werken en van technische installatiewerken 2012 (UAV 2012), voor het uit te voeren werk, of voor zover deze ontbreekt een raming van de bouwkosten, exclusief omzetbelasting, bedoeld in het normblad NEN 2631, uitgave 1979, of zoals dit normblad laatstelijk is vervangen of gewijzigd. Indien het bouwen geheel of gedeeltelijk door zelfwerkzaamheid geschiedt wordt in deze titel onder bouwkosten verstaan: de prijs die aan een derde in het economisch verkeer zou moeten worden betaald voor het tot stand brengen van het bouwwerk waarop de aanvraag betrekking heeft;

Indien de opgegeven bouwkosten niet overeenkomstig de hierboven genoemde wijze zijn bepaald, worden ambtshalve de bouwkosten vastgesteld op basis van de m3-eenhedenprijzen (exclusief BTW) zoals deze door het College zijn vastgesteld en waarvan openbare bekendmaking heeft plaatsgevonden

Mocht omtrent de ambtelijke vaststelling van de bouwkosten verschil van mening bestaan tussen de aanvrager en de gemeente, dan worden de bouwkosten alleen herberekend, indien door de aanvrager een accountantsverklaring wordt overgelegd, waaruit de werkelijke bouwkosten blijken.

(…)

De Verordening is bekendgemaakt via digitale publicatie op internet: http://decentrale.regelgeving.overheid.nl/cvdr/xhtmloutput/historie/ [B] / [nummer] _2.html. De Tarieventabel is via een link in dit document te openen.

In artikel 139 van de Gemeentewet is, voor zover relevant, met ingang van 1 januari 2014 het volgende bepaald:

“1. Besluiten van het gemeentebestuur die algemeen verbindende voorschriften inhouden, verbinden niet dan wanneer zij zijn bekendgemaakt in het gemeenteblad.

2. De uitgifte van het gemeenteblad geschiedt elektronisch op een algemeen toegankelijke wijze. Na de uitgifte blijft het gemeenteblad elektronisch op een algemeen toegankelijke wijze beschikbaar. Indien elektronische uitgifte geheel of gedeeltelijk onmogelijk is, voorziet het gemeentebestuur in een vervangende uitgave. Bij of krachtens algemene maatregel van bestuur worden omtrent het bepaalde in de eerste en tweede volzin nadere regels gesteld.

3. In afwijking van het eerste lid kan een besluit als bedoeld in dat lid bepalen dat een bij het besluit behorende bijlage wordt bekendgemaakt door terinzagelegging.

(…)”.

Ten aanzien van het geschil

Vraag I

Belanghebbende verwijst naar uitspraken van de Rechtbank Rotterdam en het Gerechtshof Den Haag waarin – kort gezegd – is geoordeeld dat een tarief dat tot een legesbedrag leidt van 5,35% van de bouwsom niet als ‘bescheiden’ percentage van de bouwkosten kan worden aangemerkt, respectievelijk dat een zogenaamd zaagtandtarief tot een onredelijke en willekeurige heffing leidt.

Bij arrest van 30 juni 2017, nr. 16/05127, ECLI:NL:HR:2017:1174, heeft de Hoge Raad de onder 4.2. bedoelde uitspraken vernietigd en het volgende geoordeeld:

“2.3.2. Bij de behandeling van het middel wordt vooropgesteld dat de wetgever aan gemeenten de bevoegdheid heeft gegeven om, behoudens het verbod op het hanteren van draagkracht als verdelingsmaatstaf en met inachtneming van de in de wet opgenomen beperkingen, zelf de in de belastingverordeningen op te nemen heffingsmaatstaven te kiezen voor de gemeentelijke belastingen en rechten. Het staat de gemeenten in beginsel vrij die heffingsmaatstaven op te nemen die zich het beste verstaan met het gemeentelijke beleid en de plaatselijke praktijk van de belastingheffing (zie de onderdelen 4.11 tot en met 4.17 van de conclusie van de Advocaat-Generaal). Voor de heffing van leges mogen de gemeenten daarom het tarief afhankelijk maken van de bouwsom, maar ook een andere wijze van bepaling van het tarief is toegestaan. Voor onverbindendverklaring is slechts plaats indien een regeling is getroffen die in strijd is met de wet of enig algemeen rechtsbeginsel (vgl. HR 14 augustus 2009, nr. 43120, ECLI:NL:HR:2009:BI1943, BNB 2009/276).

Gelet op de hiervoor in 2.3.2 vermelde vooropstellingen staat het gemeenten vrij om voor leges tariefklassen te hanteren die gerelateerd zijn aan de hoogte van de bouwsom (vgl. HR 4 april 2014, nr. 12/05118, ECLI:NL:HR:2014:780, BNB 2014/149). Een dergelijke bepaling van het tarief is niet in strijd met de wet of met enig algemeen rechtsbeginsel.

De verschillen in belasting die in het onderhavige geval in de tabel worden gemaakt tussen de verschillende tariefklassen, zijn ook niet zodanig dat daardoor een inbreuk wordt gemaakt op het gelijkheidsbeginsel of op enig ander rechtsbeginsel.”.

In het arrest van 8 december 2017, nr. 17/02931, ECLI:NL:HR:2017:3077, heeft de Hoge Raad in gelijke zin geoordeeld.

Gelet op deze recente uitspraken van de Hoge Raad kan belanghebbendes grief niet slagen. Noch een tarief van 4,41 % van de bouwsom, noch een tariefsysteem leidend tot een zaagtandtarief zoals vormgegeven in de onderhavige Verordening, leidt tot een onredelijke en willekeurige heffing.

Voor zover belanghebbende stelt dat de geheven leges in geen enkele verhouding staat tot de verrichte dienstverlening door de gemeente overweegt het Hof dat naar vaste jurisprudentie (Hoge Raad 24 december 1997, nr. 32569, ECLI:NL:HR:1997:AA3345, en Hoge Raad 14 augustus 2009, nr. 43120, ECLI:NL:HR:2009:BI1943) geen rechtstreeks verband is vereist tussen de hoogte van de geheven leges enerzijds en de omvang van de ter zake van gemeentewege verstrekte diensten dan wel de door de gemeente gemaakte kosten anderzijds.

Belanghebbendes stelling dat de tariefstelling van de gemeente (veel) hoger is dan die van de omringende gemeenten maakt het oordeel van het Hof niet anders. Een verschillende tariefstelling per gemeente is inherent aan de vrijheid die gemeentelijke wetgevers ter zake van de vaststelling van tarieven toekomt.

Gelet op het voorgaande moet vraag I ontkennend worden beantwoord.

Vraag II

Ten aanzien van de vraag of de opbrengstlimiet is overschreden stelt Hof het volgende voorop.

De Hoge Raad heeft in zijn arresten van 24 april 2009, nr. 07/12961, ECLI:NL:HR:2009:BI1968 en 4 april 2014, nr. 12/02475, ECLI:NL:HR:2014:777 de uitgangspunten inzake stelplicht en bewijslastverdeling uiteengezet. Kort gezegd komen die er op neer dat de bewijslast ten aanzien van de feitelijke onderbouwing van het beroep op limietoverschrijding op de belanghebbende rust en dat op de Heffingsambtenaar, als de partij die over de relevante gegevens beschikt, een verzwaarde motiverings- en informatieverplichting rust. Het inzicht kan worden verschaft op basis van de gemeentelijke begroting, maar ook op basis van andere gegevens, waaronder ook gegevens die niet bekendgemaakt zijn ten tijde van de vaststelling van de verordening (Hoge Raad 16 april 2010, nr. 08/02001, ECLI:NL:HR:BM1236). Verder heeft de Hoge Raad in zijn arrest van 13 februari 2015, nr. 14/00655, ECLI:NL:HR:2015:282, beslist dat de beoordeling van de opbrengstlimiet ook na invoering van de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) moet plaatsvinden op het totaal van de geraamde baten van de rechten die in een verordening zijn geregeld, en het totaal van de geraamde lasten die de werkzaamheden meebrengen waarvoor deze rechten geheven worden

Belanghebbende heeft aangevoerd dat de raming van de opbrengsten niet in redelijkheid is geschied, namelijk te pessimistisch, omdat de gemeente ten tijde van die raming al bekend was met een ‘mega-aanvraag’ van belanghebbende, uit het jaarverslag 2014 blijkt dat de verschillen tussen de begrote en gerealiseerde cijfers te groot zijn en de gemeente 2014 heeft afgesloten met een overschot van € 5,6 miljoen.

Uit de door de Heffingsambtenaar overgelegde pagina’s uit de Programmabegroting 2014 blijkt dat bij de opbrengstraming voor 2014 met incidenteel hoge leges (€ 171.000) rekening is gehouden en dat in de prognose van april 2013 voor het onderhavige project een bedrag van € 228.500 als legesopbrengst is meegenomen. Gelet hierop kan niet worden gezegd dat de Heffingsambtenaar bij de raming geen rekening heeft gehouden met de te verwachten aanvraag van belanghebbende. Daarbij moet worden bedacht dat de onderhavige aanvraag op 19 december 2014 is ingediend, en het voor een gemeente bij het opstellen van de begroting, en dus de raming van de opbrengst, niet altijd is te voorzien wanneer een aanvraag wordt ingediend. De afwijking van de uiteindelijk gerealiseerde legesopbrengst (€ 626.600) ten opzichte van wat was begroot (€ 579.200) is ook niet zodanig groot dat de raming niet redelijk is geweest. Het overschot van € 5,6 miljoen ten slotte ziet op de totale begroting van de gemeente terwijl de vraag of de opbrengstlimiet is overschreden moet worden bezien op het niveau van - enkel - de legesverordening. Het gerealiseerde overschot levert ook geen aanwijzing op dat de geraamde opbrengst te laag is geweest.

Gelet op de inhoud van de door de Heffingsambtenaar overgelegde stukken is het Hof van oordeel dat de Heffingsambtenaar naar behoren en in voldoende mate inzicht heeft verschaft in de geraamde baten en lasten ter zake van de dienstverlening genoemd in de Tarieventabel.

Met hetgeen belanghebbende daartegen heeft ingebracht, heeft zij niet aan haar in 4.8 omschreven stelplicht en bewijslast dat in de overgelegde gegevens omtrent geraamde baten en lasten feitelijke onjuistheden voorkomen, voldaan.

Vraag II moet ontkennend worden beantwoord.

Vraag III

Uit de tekst van de Tarieventabel (zie 4.1.6) volgt dat voor de bepaling van de heffingsmaatstaf primair wordt uitgegaan van de aannemingssom exclusief omzetbelasting, bedoeld in paragraaf 1, eerste lid, van de Uniforme Administratieve Voorwaarden voor de uitvoering van werken en van technische installatiewerken 2012 (UAV 2012), voor het uit te voeren werk. Indien en voor zover deze aannemingssom ontbreekt, wordt gebruik gemaakt van een raming van de bouwkosten, de omzetbelasting daarin niet begrepen, als bedoeld in het normblad NEN 2631.

Zoals de Hoge Raad in het arrest van 19 juni 2015, 14/00520, ECLI:NL:HR:2015:1669 heeft geoordeeld is met deze regeling klaarblijkelijk beoogd, voor de bepaling van de heffingsmaatstaf zo veel mogelijk aan te sluiten bij hetgeen omtrent de aannemingssom is komen vast te staan. De uitzonderingsbepaling omtrent de raming van de bouwkosten moet derhalve beperkt worden toegepast. Bij de beslissing over de hoogte van de verschuldigde leges dient in het licht daarvan te worden uitgegaan van de werkelijke aanneemsom, ook indien deze eerst is vastgesteld nadat het belastbare feit zich heeft voorgedaan (zie r.o. 2.3.4 in voormeld arrest).

Het Hof zal eerst de vraag beantwoorden of de bouwkosten in het onderhavige geval zijn vastgesteld op de aannemingssom, zoals de Heffingsambtenaar bepleit, of aan de hand van een raming van de bouwkosten, zoals belanghebbende bepleit. Belanghebbende voert in dat verband ook aan dat ten tijde van de aanvraag nog geen aannemingsovereenkomst bestond.

Zoals uit de gedingstukken blijkt (zie 2.3 en 2.4) is door [J] BV te [K] een gespecificeerde begroting opgesteld en heeft belanghebbende het op basis daarvan becijferde bedrag aan bouwkosten ad € 7.831.245 doorgegeven aan de Heffingsambtenaar. De Heffingsambtenaar heeft dit bedrag gevolgd. De eindbedragen van de posten genoemd op pagina 1 van de begroting komen overeen met de bedragen van de onderliggende gespecificeerde overzichten. De gespecificeerde overzichten dateren van 8 juli 2015, er is geen verschil tussen de eindbedragen in die overzichten en de aan de Heffingsambtenaar doorgegeven posten van de ‘totale aanneemsom’ en de begroting is opgesteld door een aannemer. Deze omstandigheden, in onderlinge samenhang bezien, brengen het Hof tot het oordeel dat aannemelijk is dat de aannemer zich voor het bedrag van € 7.831.245 heeft verbonden, en derhalve dat sprake is van een aannemingssom.

Het voorgaande betekent dat, aangezien de Heffingsambtenaar voor de bepaling van de heffingsmaatstaf overeenkomstig de Tarieventabel is uitgegaan van de aannemingssom, het Hof niet toekomt aan de beoordeling of normblad NEN 2631 op een juiste wijze bekend is gemaakt.

Ten aanzien van de UAV 2012 stelt het Hof vast dat deze in de Staatscourant jaargang 2012, nr. 1567, bekend zijn gemaakt. Op internet zijn de UAV 2012 te vinden op: https://zoek.officielebekendmakingen.nl/stcrt-2012-1567.html en op: http://wetten.overheid.nl/BWBR0031190/2012-03-01#SlotformulierEnOndertekening. Gelet hierop zijn de toegankelijkheid en kenbaarheid van de UAV 2012 naar het oordeel van het Hof voldoende gewaarborgd. Het is dan ook niet vereist dat de gemeente een op voormelde wijze algemeen toegankelijk en beschikbaar document nogmaals (digitaal) publiceert. Een belastingplichtige kan aan de hand van de Verordening en de UAV 2012 de maatstaf van heffing bepalen, zodat van onverbindendheid van de Verordening op dit punt geen sprake is.

Al hetgeen belanghebbende overigens heeft aangevoerd brengt het Hof niet tot een ander oordeel. Vraag III moet ontkennend worden beantwoord.

Slotsom

De slotsom is dat het hoger beroep ongegrond is. De uitspraak van de Rechtbank dient te worden bevestigd.

Ten aanzien van het griffierecht

Het Hof is van oordeel dat er geen redenen aanwezig zijn om te gelasten dat de Heffingsambtenaar aan belanghebbende het door haar betaalde griffierecht geheel of gedeeltelijk vergoedt.

Ten aanzien van de proceskosten

Het Hof acht geen termen aanwezig voor een veroordeling in de proceskosten als bedoeld in artikel 8:75 van de Awb.