HR, 20-01-2023, nr. 22/02194

In cassatie kan voor zover nog van belang van de volgende feiten worden uitgegaan.1.

[de moeder] is de moeder van [de zoon], geboren op [geboortedatum] 2008 te [plaats]. De moeder is alleen belast met het gezag over [de zoon]. De biologische vader van [de zoon] is niet in beeld.

[de zoon] is sinds 15 april 2016 onder toezicht gesteld en uit huis geplaatst in het pleeggezin van de pleegouders. De ondertoezichtstelling en de machtiging uithuisplaatsing zijn sindsdien telkens verlengd, voor het laatst tot 15 juli 2021.

Bij de beschikking van 8 april 2021 met zaaknummer 516416 heeft de rechtbank Midden-Nederland (hierna: de rechtbank), op verzoek van de raad, het gezag van de moeder over [de zoon] beëindigd.

De moeder is bij het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden, locatie Arnhem, (hierna: het hof) bij beroepschrift met producties, ingekomen op 7 juli 2021, met zeven grieven in hoger beroep gekomen van de beschikking d.d. 8 april 2021. De moeder heeft het hof verzocht de bestreden beschikking te vernietigen en, opnieuw beschikkende, kort weergegeven:

- primair het oorspronkelijke verzoek van de raad af te wijzen, en

- subsidiair een onderzoek ex artikel 810a, lid 2 Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering (Rv) te bevelen, op de wijze en met de vragen als in het beroepschrift omschreven.

De raad heeft verweer gevoerd en hij heeft verzocht de verzoeken van de moeder in hoger beroep af te wijzen en de beschikking van de rechtbank te bekrachtigen.

De GI was, net als de raad, van mening dat de beschikking van de rechtbank diende te worden bekrachtigd.

Op 24 januari 2022 is na te noemen [de zoon] verschenen, die buiten aanwezigheid van de moeder, de raad en de GI door het hof is gehoord.

De mondelinge behandeling heeft op 27 januari 2022 plaatsgevonden. De moeder is in persoon verschenen, bijgestaan door haar advocaat. Verder zijn een vertegenwoordiger van de GI en een vertegenwoordiger van de raad verschenen. De pleegouders zijn, zoals zij op voorhand hebben aangekondigd, niet ter zitting verschenen.

Ter mondelinge behandeling heeft mr. Erkens namens de moeder een pleitnotitie overgelegd en voorgedragen.

Bij beschikking van 17 maart 2022 heeft het hof de beschikking van de rechtbank bekrachtigd en het meer of anders verzochte afgewezen. Het hof heeft daartoe als volgt overwogen.

“5.1 Op grond van artikel 1:266 van het Burgerlijk Wetboek (BW) kan de rechter het gezag van een ouder beëindigen indien a. een minderjarige zodanig opgroeit dat hij in zijn ontwikkeling ernstig wordt bedreigd, en de ouder niet de verantwoordelijkheid voor de verzorging en opvoeding in staat is te dragen binnen een voor de persoon en de ontwikkeling van de minderjarige aanvaardbaar te achten termijn, of b. de ouder het gezag misbruikt.

5.2 Gelet op het bepaalde in de artikelen 3 en 20 van het Verdrag inzake de rechten van het kind overweegt het hof dat bij het nemen van een beslissing tot beëindiging van het gezag van de ouders de belangen van het kind voorop staan. Het kind dat niet verblijft in het eigen gezin heeft recht op zekerheid, continuïteit en ongestoorde hechting in de alternatieve leefsituatie en duidelijkheid over zijn opvoedingsperspectief.

5.3 Voorts is van belang dat het Europees Hof in de loop van de jaren in zijn jurisprudentie het belang van het kind steeds uitdrukkelijker (expliciet) is gaan meewegen in zijn oordeel in zaken waarin een scheiding tussen kind en ouders speelde. Dit heeft ertoe geleid dat, in zaken over pleeggezinplaatsingen, de herenigingsdoelstelling vanaf medio jaren 90 van de vorige eeuw steeds meer plaats heeft moeten maken voor de zogenoemde continuïteitsdoelstelling: het Europees Hof ziet het niet meer als een absolute verplichting om het kind na een uithuisplaatsing te herenigen met zijn (biologische) ouders, maar vindt het in bepaalde gevallen wenselijk om het kind (langdurig) bij de pleegouders te laten verblijven. Nationale autoriteiten moeten voldoende inspanningen leveren om een uithuisplaatsing te voorkomen dan wel, als dat reeds is gebeurd, een hereniging van ouders en kind mogelijk te maken. In de uitspraak van het Europees Hof van 10 september 2019, Strand Lobben/Noorwegen ECLI:CE:ECHR:2019:0910JUD003728313) heeft het Europees Hof onder meer overwogen in par. 206) dat artikel 8 EVRM eist dat de belangen van het kind en die van de ouders tegen elkaar worden afgewogen. Het Europees Hof heeft in die zaak ook overwogen (in par. 208 e.v.) dat een kinderbeschermingsmaatregel in beginsel tijdelijk moet zijn, maar dat de belangen van het kind om - na het verstrijken van een aanzienlijke periode - zijn feitelijke gezinssituatie bij pleegouders te kunnen voortzetten, kunnen prevaleren boven de belangen van de ouders bij gezinshereniging.

5.4 Evenals de rechtbank en op dezelfde gronden als de rechtbank, die het hof na eigen weging en beoordeling tot de zijne maakt, is het hof van oordeel dat het gezag van de moeder over [de zoon] dient te worden beëindigd. Het hof voegt daaraan het volgende toe.

5.5 Ter zitting is voor het hof bevestigd dat moeder nog altijd te weinig inzicht heeft in de problematiek van [de zoon]. [de zoon] is een kwetsbare jongen, met forse problematiek op cognitief, sociaal en emotioneel gebied. Dat is al in het NIFP-rapport van 2017 en het onderzoek van het UMCU uit 2017 naar voren gekomen. Adequate hulpverlening daarvoor is echter nimmer van de grond gekomen. Hoewel de GI in dat aspect niet vrij is van alle blaam en er ook te weinig lijkt te zijn gewerkt aan thuisplaatsing van [de zoon], heeft moeder hierin eveneens een zeer groot en mogelijk bepalend aandeel gehad. Zij verkeert al zes jaar in een strijdmodus en blijft daarin hangen. Hoewel begrijpelijk en ingegeven door de beste bedoelingen, namelijk het vooropstellen van het belang van [de zoon], bereikt zij daarmee het tegenovergestelde. Door de focus op de strijd en de weigering om samen te werken met GI’s en hulpverlening te richten, is daar de afgelopen zes jaar de aandacht van de moeder naartoe gegaan in plaats van het inzetten van en meewerken aan hulpverlening voor [de zoon]. Dat lijkt vervolgens weer mede tot gevolg te hebben gehad dat de GI helemaal niet is toegekomen aan het werken naar thuisplaatsing. Alle tijd en energie is verloren gegaan aan de strijd. Dit is een nare, zware en trieste, maar in de ogen van het hof, wel de enige conclusie.

5.6 [de zoon] verblijft al bijna 6 jaar bij het pleeggezin en pas in oktober 2021 is hij door de huidige voogd aangemeld bij De Aventurijn waar diagnostiek [e]en behandeling zal gaan plaatsvinden, terwijl al jaren duidelijk was dat dit nodig was. Moeder staat echter ook na al die jaren nog altijd niet achter deze hulpverlening en, zoals de raad ter zitting terecht heeft aangevoerd, zou het moeder laten behouden van het gezag betekenen dat deze hulpverlening of het eventueel doorpakken daarin weer ter discussie zal komen te staan. Het is in het belang van [de zoon] dat hij nu eindelijk de hulp krijgt die hij nodig heeft en dat hij duidelijkheid krijgt over zijn situatie. Duidelijk moet zijn dat hij bij het pleeggezin woont en daar mag blijven wonen. Het hof zal de bestreden beschikking dan ook bekrachtigen.

5.72.Met de raad is het hof verder van oordeel dat [de zoon] niet langer in onzekerheid mag verkeren. AI in de beschikking van 7 juli 2020 heeft dit hof overwogen dat “het belang van [de zoon] vereist dat een einde komt aan de strijd tussen de moeder, de pleegouders en de GI, dat op zo kort mogelijke termijn [de zoon] opvoedperspectief duidelijk is en dat de voor hem dringend noodzakelijk hulp wordt in gezet.” Sinds die beschikking is die strijd echter zeker niet minder geworden en met het verlenen van de noodzakelijke hulp is pas in oktober 2021 met de plaatsing bij De Aventurijn een aanvang gemaakt. Er is, naar het oordeel van het hof, mede ook door de houding van de moeder veel te veel kostbare tijd verstreken en het is in strijd met het belang van [de zoon] om nog langer onzekerheid over zijn perspectief te laten bestaan. Een contra-expertise acht het hof om die redenen in strijd met het belang van [de zoon] en het daartoe strekkende verzoek ex artikel 810a Rv zal dan ook worden afgewezen.”

De moeder heeft van deze beschikking tijdig3.beroep in cassatie ingesteld. Er is geen verweerschrift ingediend namens verweerder of de belanghebbenden.

Rechtskader4.

Op grond van art. 1:266 lid 1 sub a BW kan de rechtbank het gezag van een ouder beëindigen indien een minderjarige zodanig opgroeit dat hij in zijn ontwikkeling ernstig wordt bedreigd, en de ouder niet de verantwoordelijkheid voor de verzorging en opvoeding, bedoeld in artikel 247, tweede lid, in staat is te dragen binnen een voor de persoon en de ontwikkeling van de minderjarige aanvaardbaar te achten termijn.

Met het criterium van de aanvaardbare termijn heeft de wetgever tot uitdrukking willen brengen dat stabiliteit en continuïteit in de opvoeding van een kind belangrijk is. Beoogd is herhaaldelijke, zich over jaren uitstrekkende, verlengingen van een ondertoezichtstelling met uithuisplaatsing zonder perspectief op terugplaatsing bij de ouders niet meer mogelijk te doen zijn.5.In de memorie van toelichting is in dit verband opgemerkt dat ijkpunt voor het bepalen van de aanvaardbare termijn voor een kind de periode van onzekerheid is over de vraag in welk gezin hij verder zal opgroeien, die het kind kan overbruggen zonder vergaand ernstige schade voor zijn ontwikkeling op te lopen. Wat voor een minderjarige een redelijke termijn is, is afhankelijk van zijn leeftijd en ontwikkeling. Voor jongere kinderen zal de termijn over het algemeen korter zijn dan voor de oudere kinderen. De toepassing van dit uitgangspunt vereist maatwerk; precieze termijnen zijn niet te geven, maar als successievelijk gedurende twee of meer jaren ondertoezichtstelling met uithuisplaatsing wordt opgelegd, zal die vraag des te indringender moeten worden beantwoord. In die gevallen zal een gezagsbeëindigende maatregel aan de orde zijn.6.

De omstandigheid dat de ouders de verzorging en opvoeding niet binnen aanvaardbare termijn op zich kunnen nemen is niet in alle gevallen voldoende om tot gezagsbeëindiging over te gaan.7.Van belang kan bijvoorbeeld zijn dat de ouder blijk geeft van duurzame bereidheid het kind te laten opgroeien in het pleeggezin. Een doorslaggevende factor is dit echter niet.8.Of een gezagsbeëindigende maatregel aan de orde is, zal de rechter moeten beoordelen op grond van alle omstandigheden van het geval.9.Volgens Bruning zal, in de situatie die de wetgever voor ogen heeft gehad – namelijk van jonge kinderen die al geruime tijd in een pleeggezin wonen terwijl duidelijk is dat daar (en niet bij de ouders thuis) hun toekomstperspectief ligt – de uitzonderingsgevallen waarin de gezagsbeëindiging wordt afgewezen op grond van de discretionaire bevoegdheid slechts zeer beperkt moeten blijven, aangezien de maatregel nu juist bedoeld is om het perspectief van de minderjarige, en niet dat van ouders, centraal te stellen.10.

De wetgever heeft de volgende factoren genoemd die van belang zijn bij de afweging of een gezagsbeëindigende maatregel is aangewezen indien een minderjarige in een pleeggezin is geplaatst:11.

“a. Wanneer een kind in een pleeggezin is geplaatst, moet het zich daar, indien mogelijk, volledig en harmonieus kunnen ontwikkelen. Met het oog hierop, in het bijzonder wanneer het op zeer jeugdige leeftijd in een perspectief biedend pleeggezin is geplaatst, dient duidelijkheid te bestaan over het opvoedings- en ontwikkelingsperspectief van het kind.b. Als thuisplaatsing niet meer tot de mogelijkheden behoort, blijft bij een jaarlijkse verlenging van de maatregel van ondertoezichtstelling en uithuisplaatsing onzekerheid over het opvoedingsperspectief voortduren. Verlenging over een reeks van jaren is daarbij in beginsel geen juiste maatregel.c. In die gevallen dient aan het belang van het kind bij continuïteit van de opvoedingssituatie en een ongestoord hechtingsproces zwaarwegende betekenis te worden toegekend.d. De enkele bereidheid van de ouder met gezag zich niet te verzetten tegen de uithuisplaatsing van het kind mag niet doorslaggevend zijn bij toewijzing van het verzoek tot beëindiging van het gezag.”

Volgens art. 8 EVRM (voor zover hier van belang) heeft een ieder recht op respect voor zijn familie- en gezinsleven en is geen inmenging van enig openbaar gezag toegestaan in de uitoefening van dit recht, dan voor zover bij de wet is voorzien en in een democratische samenleving noodzakelijk is ter bescherming van de rechten en vrijheden van anderen.12.Over de verhouding tussen gezagsbeëindiging en art. 8 EVRM is door de wetgever nog opgemerkt dat een gezagsbeëindiging, evenals bij een ondertoezichtstelling, een inmenging in het gezinsleven van ouders en kind betekent, zodat de maatregel bij wet moet worden voorzien en dus niet willekeurig kan worden genomen, maar ook dat een lichtere maatregel de voorkeur verdient als daarmee het doel kan worden bereikt en de inmenging in het gezinsleven moet in een redelijke verhouding te staan tot het doel dat met de maatregel wordt nagestreefd.13.

Uit de jurisprudentie van het EHRM valt af te leiden met welke factoren rekening gehouden moet worden bij de beantwoording van de vraag of een kind al dan niet herenigd dient te worden met zijn ouders: de veilige en gezonde leefomgeving van de oorspronkelijke gezinssituatie, de behoefte van het kind aan stabiliteit, de mogelijkheid van het kind zich positief te ontwikkelen, de duur van het verblijf in het pleeggezin, de hechting en de band met de pleegouders, de nog bestaande hechtingsrelatie en band met de oorspronkelijke ouders, en de mening van het kind.14.

Zoals ik in mijn conclusie van 2 oktober 2020 heb beschreven15., is het EHRM in de loop van de jaren het belang van het kind steeds uitdrukkelijker (expliciet) gaan meewegen in zijn oordeel in zaken waarin een scheiding tussen kind en ouders speelde.16.Dit heeft ertoe geleid dat, in zaken over pleeggezinplaatsingen, de herenigingsdoelstelling vanaf medio jaren ’90 van de vorige eeuw steeds meer plaats heeft moeten maken voor de zogenoemde continuïteitsdoelstelling: het EHRM ziet het niet meer als een absolute verplichting om het kind na een uithuisplaatsing te herenigen met zijn (biologische) ouders, maar vindt het in bepaalde gevallen wenselijk om het kind (langdurig) bij de pleegouders te laten verblijven.17.Ook in de zaak Strand Lobben in 2019 heeft het EHRM onder meer overwogen (in par. 206) dat art. 8 EVRM eist dat de belangen van het kind en die van de ouders tegen elkaar worden afgewogen en (in par. 208 e.v.) dat een kinderbeschermingsmaatregel in beginsel tijdelijk moet zijn, maar dat de belangen van het kind om – na het verstrijken van een aanzienlijke periode – zijn feitelijke gezinssituatie bij pleegouders te kunnen voortzetten, kunnen prevaleren boven de belangen van de ouders bij gezinshereniging.18.Nationale autoriteiten moeten wel volgens het EHRM voldoende inspanningen leveren om een uithuisplaatsing te voorkomen dan wel, als dat reeds is gebeurd, een hereniging van ouders en kind mogelijk te maken.19.

De belangen van ouder en kind dienen dus tegen elkaar te worden afgewogen. Uw Raad heeft in rov. 3.3.3 van de beschikking van 22 januari 2021, ECLI:NL:HR:2021:108 geoordeeld:“Het hof heeft na een afweging van de belangen van de minderjarige en die van de moeder geoordeeld dat in de gegeven omstandigheden het belang van de minderjarige bij duidelijkheid, continuïteit en een ongestoord hechtingsproces zwaarder weegt dan het belang van de moeder. Het hof heeft niet miskend dat uit art. 8 EVRM en de uitspraak Strand Lobben voortvloeit dat een echte afweging moet worden gemaakt tussen de belangen van het kind en die van zijn ouder(s), maar heeft deze afweging gemaakt. Het hof heeft, zoals uit het vorenstaande volgt, zijn oordeel niet slechts gegrond op het tijdsverloop sinds de minderjarige zich bij de pleegmoeder bevindt. Het heeft voorts de mogelijkheid van hereniging van de minderjarige met de moeder serieus in overweging genomen. Het oordeel van het hof is toereikend gemotiveerd. Voor het overige is het oordeel van het hof van feitelijke aard en kan het in cassatie niet op juistheid worden onderzocht.”

In de Procesinleiding wordt in de inleiding onder 1.6 nog opgemerkt dat deze zaak illustreert hoe het in Nederland veelvuldig fout gaat met de jeugdzorg in het gedwongen kader, waardoor tienduizenden ouders en kinderen ernstig worden beschadigd.De zorgen binnen de rechtspraak over de jeugdzorg zijn groot.20.Door een tekort aan onder andere gezinsvoogden komt de noodzakelijke zorg niet altijd goed van de grond. In de onderhavige zaak onderkent het hof dat er sprake is van de situatie dat te weinig lijkt te zijn gewerkt aan thuisplaatsing van het kind en de GI in dat aspect niet vrij is van alle blaam21., maar dat de moeder hierin eveneens een zeer groot en mogelijk bepalend aandeel heeft gehad door de afgelopen zes jaar in een strijdmodus te verkeren en blijven hangen.22.Uit een recent WODC onderzoek blijkt dat de doelen van de Wet herziening kinderbeschermingsmaatregelen (in werking getreden 1 januari 2015) maar heel beperkt worden gerealiseerd. Dat komt door tekortkomingen in de wet zelf, maar het ligt voor een belangrijk deel ook aan de context van het jeugdbeschermingsstelsel. Zo zorgen de problemen als gevolg van de decentralisatie van de jeugdhulp ervoor dat de wet niet uit de verf komt. Noodgrepen en urgente actie zijn noodzakelijk concluderen onderzoekers van de Universiteit Leiden in de wetsevaluatie die zij in opdracht van het WODC uitvoerden. De onderzoekers hebben aanbevelingen geformuleerd voor onder andere de rechtsgronden voor de ondertoezichtstelling (OTS), rechtsbescherming van ouders en jeugdigen, de transparantie van de uitvoering van de OTS en het ingewikkelde jeugdbeschermingsstelsel.23.

Het middel bestaat uit een inleiding en procesverloop (p. 2-6) en de klachten in cassatie bestaande uit de alinea’s met nummering 2.1.1-2.1.3, 2.2.1- 2.2.3, 2.3.1-2.3.4, 2.4.1-2.4.2, 2.5 (p. 6-11) die ik voor de duidelijkheid als subonderdelen heb gecategoriseerd.

De subonderdelen 2.1.1, 2.1.2, 2.1.3, richten zich - in de kern - erop dat vanwege de continuïteit van [de zoon] huidige gezinssituatie bij de pleegouders het gezag van de moeder zou zijn beëindigd en dat dit geen dragende overweging zou zijn, althans de in rov. 5.4-5.7 gegeven overwegingen niet een duidelijke of begrijpelijke motivering bevatten, mede omdat louter tijdsverloop nooit het opleggen van kinderbeschermingsmaatregelen mag bewerkstelligen of rechtvaardigen en ook de evenredigheidseis is miskend. Het middel stelt ook dat door het hof ten onrechte geen kenbare aandacht is besteed aan grief V24.en grief VI25.waarin - kortweg - is gesteld dat de aanvaardbare termijn niet is verstreken, omdat [de zoon] naar huis wil, hij niet op zijn plek zit en het onbetwist slechter gaat met hem en moeder opvoedingsvaardigheden bezit gelet op de rapportages, zodat te vroeg het perspectief is verlegd (grief V) en dat ten onrechte is geoordeeld door de rechtbank dat het feit dat kostbare tijd is verloren, de beslissing niet anders maakt (grief VI).

Uit rov. 5.5-5.7 blijkt dat het hof de gezagsbeëindiging niet bekrachtigd heeft enkel vanwege het tijdsverloop, maar ook andere factoren in zijn afweging heeft betrokken, namelijk dat de moeder niet achter de hulpverlening voor [de zoon] staat, dat sinds de beschikking van 7 juli 2020 de strijd tussen moeder, pleegouders en GI niet minder is geworden (rov. 5.7) en het in het belang van [de zoon] is dat hij hulp krijgt en zekerheid over zijn perspectief. De klachten missen in zoverre feitelijke grondslag. Ten aanzien van de aanvaarbare termijn heeft het hof overwogen dat [de zoon] al bijna zes jaar in het pleeggezin verblijft en dat nu diagnostiek en behandeling van [de zoon] niet van de grond komt en moeder hier nog altijd niet achter staat het in het belang van [de zoon] is dat hij nu eindelijk hulp krijgt en duidelijkheid krijgt over zijn opgroeien in het pleeggezin. Het hof heeft de belangen van [de zoon], waaronder het belang om – zonder discussie met de moeder over de nut en noodzaak - hulp te krijgen en continuïteit in de woonsituatie bij het pleeggezin nu de aanvaardbare termijn (ruimschoots) is verstreken, laten prevaleren boven het belang van de moeder. Dat oordeel is gebaseerd op de juiste maatstaf, maar bovenal gestoeld op een feitelijke afweging die in cassatie alleen op begrijpelijkheid getoetst kan worden. Dat het oordeel van het hof onbegrijpelijk zou zijn, lijkt mij – in het licht van het dossier – niet het geval en dat niet afzonderlijk op elke stelling van de moeder is ingegaan, is aan het hof als feitenrechter voorbehouden, maar maakt de beslissing van het hof niet onjuist of onbegrijpelijk gemotiveerd. Het hof is kennelijk - en mijns inziens terecht26.- niet ervan overtuigd geraakt dat de nodige hulpverlening voor [de zoon] wel op gang komt als de moeder het gezag behoudt en in het licht van het feit dat al sinds 2017 duidelijk is dat [de zoon] hulp zou moeten krijgen (rov. 5.5: “[de zoon] is een kwetsbare jongen, met forse problematiek op cognitief, sociaal en emotioneel gebied.”) is de maatregel van gezagsbeëindiging ook om die reden evenredig.

De subonderdelen 2.1.1, 2.1.2, 2.1.3 leiden niet tot cassatie

Subonderdelen 2.2.1, 2.2.3, 2.3.1, 2.3.2 bepleiten in wezen dat het niet voldoen aan de opvoedingsvereisten een noodzakelijke voorwaarde is om het gezag te beëindigen, maar dat het hof dit ten onrechte niet aan zijn oordeel ten grondslag heeft gelegd, althans miskend heeft dat nimmer vast is komen te staan dat de moeder niet de vereiste opvoedkundige vaardigheden heeft, althans het standpunt van de raad dat een onderzoek naar opvoedcapaciteiten van de moeder niet meer relevant zou zijn ‘omdat het perspectief is bepaald’ juist tot afwijzing van het verzoek zou moeten leiden. Het hof zou ook miskend hebben dat de GI een wettelijke plicht heeft om verantwoorde hulp te bieden aan ouder en kind krachtens artikel 4.1.1 Jeugdwet. Subonderdeel 2.2.2 voegt daaraan toe dat grief I niet kenbaar bij de beoordeling is betrokken, namelijk dat het raadsonderzoek onzorgvuldig en onvolledig is en niet ingaat op de vereisten voor het ouderschap zoals vervat in 1:247 BW.27.Ook zou ten onrechte de beëindiging voor alles gebaseerd zijn op de hulpvragen van [de zoon] en het niet tot stand komen van adequate zorg- en hulpverlening.

Het middel miskent dat de grond voor gezagsbeëindiging ex art. 1:266 lid 1 sub a BW met zich meebrengt dat de opvoedvaardigheden van moeder en het raadsonderzoek daarnaar enkel relevant zijn binnen een voor de ontwikkeling van de minderjarige aanvaardbaar te achten termijn voor terugplaatsing. Die termijn is voor [de zoon] na circa zes jaar ruimschoots verstreken, zodat de vraag of moeder de juiste opvoedvaardigheden heeft of specifieke zorg aan [de zoon] kan leveren niet (meer) relevant is. Na de verstreken jaren in het perspectief biedende pleeggezin, de verrichte onderzoeken, de vele wisselingen in het jeugdbeschermingstraject en de strijdmodus van moeder die maakt dat de samenwerking met de GI’s moeizaam is verlopen zodat mede daarom het hulpverleningstraject voor [de zoon] niet op gang kon komen, konden rechtbank en hof tot het oordeel komen dat het belang van [de zoon], dat onder meer ziet op zekerheid krijgen over zijn toekomstperspectief en hulp voor zijn problematiek, zwaarder weegt dan het belang van moeder.

Subonderdelen 2.2.1, 2.2.2., 2.2.3, 2.3.1, 2.3.2 falen.

Subonderdeel 2.3.3 klaagt dat vast staat dat de G.I. een verzoek ex art. 1:265h BW tot vervangende toestemming medische handeling d.d. 9 maart 2021 heeft gedaan maar dit verzoek heeft ingetrokken. Daarmee zou vaststaan dat de G.I. willens en wetens aanzienlijk veel tijd heeft verspild. Het hof heeft deze tijdsverspilling en de vaststelling dat niet effectief naar thuisplaatsing is toegewerkt (rov. 5.5.) niet (kenbaar) bij zijn beoordeling betrokken zodat het oordeel van het hof ook hierom onvoldoende dan wel onbegrijpelijk is gemotiveerd. In subonderdeel 2.3.4 klaagt de moeder dat het hof niet voorbij kon gaan aan de grieven III28.en IV29.en de moeder ten onrechte als een niet meewerkende moeder die zelfs alle schuld zou hebben aan het niet tot stand komen van zorg- en hulpverlening (en daarmee een mogelijke gezinshereniging) hebben weggezet. Daarbij zou het Hof hebben miskend dat er door toedoen van de G.I. veel (wel passende) hulpverlening niet is ingezet of doorgezet.

De klacht mist feitelijke grondslag voor zover het klaagt dat het hof het aandeel van de GI in het tijdsverloop zonder adequate hulpverlening niet heeft onderkend. In rov. 5.5. heeft het hof immers overwogen: “Adequate hulpverlening daarvoor is echter nimmer van de grond gekomen. Hoewel de GI in dat aspect niet vrij is van alle blaam en er ook te weinig lijkt te zijn gewerkt aan thuisplaatsing van [de zoon], heeft moeder hierin eveneens een zeer groot en mogelijk bepalend aandeel gehad.” Het middel miskent dat ook deze omstandigheid van niet-adequate hulpverlening niet (meer) relevant of zwaarwegend is in het licht van het verstrijken van de aanvaardbare termijn voor [de zoon]. Overigens heeft de GI met het verzoek ex art. 1:265h BW tot vervangende toestemming medische handeling d.d. 9 maart 2021 niet ‘willens en wetens’ aanzienlijk veel tijd verspild. Uit de verklaring van de GI ter zitting en het verweerschrift d.d. 10 januari 2022 van de GI, p. 2, blijkt immers dat de moeder niet instemde met het aanmelden van [de zoon] voor nieuwe diagnostiek en behandeling ondanks meerdere besprekingen en dat de procedure tot vervangende medische toestemming gelijktijdig met de procedure voor beëindiging van het gezag aanhangig was indien het gezag van moeder niet zou worden beëindigd. De hulpverlening zou dan alsnog met de vervangende toestemming worden ingezet. Op 8 april 2021 is het gezag door de rechtbank beëindigd en het verzoek tot vervangende toestemming is daarom op 15 april 2021 ingetrokken,30.maar ten tijde van het aanhangig maken van de procedure tot vervangende toestemming was de noodzaak voor het verzoek er dus wel.

Subonderdelen 2.3.3 en 2.3.4 slagen op grond van het voorgaande niet.

In subonderdelen 2.4.1 en 2.4.2 noemt het middel een aantal feiten die het hof bij zijn beoordeling had dienen te betrekken en die met zich meebrengen dat de belangen van [de zoon] zich er juist tegen verzetten om - na het verstrijken van een aanzienlijke periode - zijn feitelijke gezinssituatie bij de pleegouders voort te zetten.31.De pleegouders zouden niet bij machte zijn gebleken om effectief ouderlijk gezag over [de zoon] uit te oefenen, zodat continuïteit bij het pleeggezin - in plaats van gezinshereniging - onder deze omstandigheden geen doelstelling kan zijn ten behoeve van de ontwikkeling van het kind.

In cassatie is geen plaats voor een herwaardering van aangevoerde feitelijke stellingen, zoals de stellingen omtrent de feitelijke gezinssituatie van [de zoon] en de hulpverlening van de GI. De continuering van de woonsituatie bij het pleeggezin is mijns inziens een feitelijke afweging geweest die niet onbegrijpelijk was in het licht van de stelling van de raad dat [de zoon] zich naar omstandigheden goed in het pleeggezin ontwikkelt en de raad het schadelijk acht voor [de zoon] om verandering in deze situatie te brengen en de stabiliteit te doorbreken.32.

De subonderdelen 2.4.1 en 2.4.2 slagen derhalve niet.

Subonderdeel 2.5 klaagt dat ten onrechte dan wel onbegrijpelijk gemotiveerd het verzoek van de moeder om een onderzoek ex art. 810a lid 2 Rv te bevelen is afgewezen. De overweging over de onzekerheid van het perspectief van [de zoon] (rov. 5.7) kan dit oordeel niet dragen, omdat onvoldoende begrijpelijk - en in zoverre rechtens onjuist - gemotiveerd is waarom de moeder geen voldoende concreet en ter zake doende verzoek heeft gedaan om contra-expertise, hetgeen in deze zaak bij uitstek tot duidelijkheid kan leiden naar waar, alle omstandigheden bij elkaar genomen, [de zoon] opvoedperspectief nu werkelijk zou liggen. Daarmee is gegeven dat het verzochte onderzoek juist wel in het belang is van [de zoon], althans heeft het Hof niet voldoende (begrijpelijk) gemotiveerd waarom specifiek nader onderzoek zijn belangen zou schaden.

Artikel 810a lid 2 Rv omvat het recht op contra-expertise op verzoek van de ouder. Overeenkomstig vaste rechtspraak moet het verzoek om een contra-expertise, dat feiten en omstandigheden bevat die zich lenen voor een onderzoek door een deskundige, in beginsel worden toegewezen indien de rechter geen feiten of omstandigheden aanwezig oordeelt op grond waarvan moet worden aangenomen dat toewijzing van het verzoek strijdig is met het belang van het kind en dat onderzoek mede tot beslissing van de zaak kan leiden.33.Of toewijzing van een verzoek ex artikel 810a lid 2 Rv strijdig is met de belangen van het kind betreft een waardering van feitelijke aard die in cassatie alleen op begrijpelijkheid kan worden onderzocht.34.

Er zijn verschillende situaties denkbaar waarin een contra-expertise strijdig kan zijn met het belang van het kind; waarbij in ieder geval de spoedeisendheid van een in het belang van het kind te nemen maatregel, het belastende karakter van de door het kind aan het onderzoek te verlenen medewerking en een te lang uitblijven van een beslissing zich tegen verdere aanhouding van de zaak kunnen verzetten.35.

Het hof heeft in rov. 5.7 overwogen dat mede ook door de houding van de moeder veel te veel kostbare tijd is verstreken en dat het in strijd is met het belang van [de zoon] om nog langer onzekerheid over zijn perspectief te laten bestaan. Een contra-expertise acht het hof om die redenen in strijd met het belang van [de zoon]. Het hof heeft daarmee de juiste maatstaf gehanteerd.

De klacht in subonderdeel 2.5 faalt.

De slotsom is dat alle klachten falen.

De conclusie strekt tot verwerping van het cassatieberoep.

De Procureur-Generaal bij de

Hoge Raad der Nederlanden

A-G