16.2.1 Exclusieve bevoegdheid

De tekst van art. 611d Rv wijst uitdrukkelijk één bevoegde rechter aan tot wie de dwangsomdebiteur zich met een vordering tot wijziging van de dwangsomveroordeling op grond van onmogelijkheid kan wenden: de rechter die de dwangsom heeft opgelegd.1 Het exclusieve karakter van de bevoegdheid van deze rechter blijkt bovendien uitdrukkelijk uit de Gemeenschappelijke Memorie van Toelichting bij art. 611d Rv.2

In par. 13.5.4 besprak ik desalniettemin een uitzondering met betrekking tot het exclusieve karakter van de 611d-rechter: indien gesteld wordt dat het voor de veroordeelde van aanvang af niet mogelijk is geweest de veroordeling na te leven, kan ook de appelrechter in hoger beroep diens stellingen met betrekking tot de onmogelijkheid beoordelen.3 Een andere uitzondering op het exclusieve karakter van de bevoegdheid van de rechter die de dwangsom heeft opgelegd, doet zich voor in het geval hoger beroep wordt ingesteld tegen een beslissing ex art. 611d Rv: de rechter die in hoger beroep over de 611d-beslissing oordeelt, is per definitie niet degene die de dwangsom heeft opgelegd.4

Voor het overige moet uit de jurisprudentie van het Benelux-Gerechtshof worden afgeleid dat op het exclusief karakter van de bevoegdheid ex art. 611d Rv niet spoedig een uitzondering wordt aangenomen. Een tweetal arresten is in dit verband van belang: het arrest Van der Graaf/ Agio5 en het arrest Leslee/Snauwaert.6

De twee arresten werden vanuit een verschillende invalshoek gewezen: in het eerste arrest werd de vraag beantwoord of onder omstandigheden de 611d-procedure kon worden gevoerd voor een andere rechter dan de rechter die de dwangsom had opgelegd. In het tweede arrest was art. 611d Rv buiten toepassing gelaten, maar had een andere rechter dan de rechter die de dwangsom had opgelegd, geoordeeld dat dwangsommen wegens overmacht niet verbeurd waren. De vraag luidde of het exclusieve karakter van de bevoegdheid uit art. 611d Rv aan een dergelijk oordeel van de 'andere rechter' in de weg stond. In beide arresten was de 'andere rechter' de executierechter, zodat in beide zaken een beslissing werd gevraagd die betrekking had op de afbakening van de bevoegdheid van de 611d-rechter ten opzichte van die van de executierechter.