1.2.2 Andere verhoudingen

De rol van de redelijkheid en billijkheid is niet beperkt tot overeenkomsten, andere meerzijdige vermogensrechtelijke rechtshandelingen en verbintenissen. Verschilllende schakelbepalingen verruimen het bereik van art. 6:2 BW. Art. 3:166 lid 3 verklaart art. 6:2 BW bijvoorbeeld van overeenkomstige toepassing op de rechtsbetrekkingen tussen de deelgenoten van een gemeenschap.1 Andere artikelen verwijzen zelfstandig naar de eisen of maatstaven van de redelijkheid en billijkheid. Ik geef enkele voorbeelden. Art. 2:8 BW verklaart de redelijkheid en billijkheid van toepassing in het rechtspersonenrecht. Art. 5:97 lid 1 BW geeft de redelijkheid en billijkheid een plaats in de rechtsbetrekking tussen de eigenaar en de erfpachter, een verhouding die is gebaseerd op een zakelijk recht.2 De wet geeft de redelijkheid en billijkheid daarnaast een rol in het huwelijksvermogensrecht3 en het erfrecht.4

Voor de invoering van het NBW verklaarde de wet de redelijkheid en billijkheid slechts van toepassing op het overeenkomstenrecht. De jurisprudentie heeft haar werking uitgebreid.5 Het nieuwe Burgerlijk Wetboek geeft een wettelijke basis aan de uitbreiding van de redelijkheid en billijkheid. Dit betekent niet dat nieuwe analoge toepassing uitgesloten is. De parlementaire geschiedenis waarschuwt zelfs expliciet voor dergelijke a contrario-redeneringen.6 De onderhandelende partijen moeten zich bijvoorbeeld tegenover elkaar gedragen in overeenstemming met de eisen van de redelijkheid en billijkheid. De redelijkheid en billijkheid beïnvloedt deze verhouding al sinds het arrest Baris/Riezenkamp zonder wettelijke basis.7