Cessie (O&R nr. 70) 2012/VI.2.2.2:VI.2.2.2 De goederenrechtelijke werking van een beding van niet-overdraagbaarheid bij vorderingen

Cessie (O&R nr. 70) 2012/VI.2.2.2

VI.2.2.2 De goederenrechtelijke werking van een beding van niet-overdraagbaarheid bij vorderingen

Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.

559. Dogmatische verklaring van de goederenrechtelijke werking van onoverdraagbaarheidsbedingen bij vorderingen. Met betrekking tot vorderingsrechten heeft een beding van niet-overdraagbaarheid absolute werking of anders gezegd: goederenrechtelijk effect. Dat wil zeggen dat aan een cessie in strijd met het beding niet het beoogde rechtsgevolg toekomt; er vindt geen overdracht plaats.1 In de oudere literatuur wordt het goederenrechtelijke effect van een beding van niet-overdraagbaarheid veelal verklaard vanuit de gedachte dat schuldenaar en schuldeiser bij overeenkomst kunnen bepalen dat de schuldenaar zich alleen verbindt tegenover de schuldeiser en niet ook tegenover een van zijn rechtsopvolgers. Partijen zouden het vorderingsrecht van de schuldeiser een hoogstpersoonlijk karakter kunnen geven, zodat de aard van de vordering zich tegen overdracht verzet.2 Aangezien cessie een verandering van de persoon van de schuldeiser met zich brengt, zou een cessie in deze opvatting leiden tot een verandering van de verplichtingen van de schuldenaar en daarmee van de inhoud van de vordering.3 Een cessie vermag dat niet te doen.

De hedendaagse doctrine en de Hoge Raad aanvaarden daarentegen dat een beding van niet-overdraagbaarheid ook goederenrechtelijke werking kan hebben zonder dat de verbintenis is aangegaan met het oog op de persoon van de schuldeiser.4 Het enige waar het op aankomt, is dat schuldenaar en schuldeiser met het beding goederenrechtelijk effect hebben beoogd.5 Voor het huidige recht dient deze opvatting, gezien art. 3:83 lid 2 BW, als juist te worden aanvaard. Over het algemeen wordt aangenomen dat schuldenaar en schuldeiser in het kader van hun vrijheid om de inhoud van de vordering vast te stellen, de vordering de eigenschap van onoverdraagbaarheid kunnen toekennen.6 Deze opvatting is in art. 3:83 lid 2 BW gecodificeerd.7 Als de vordering onoverdraagbaar is gemaakt, sorteert een overdracht geen effect. Alleen overdraagbare goederen zijn vatbaar voor overdracht. De eigenschap van onoverdraagbaarheid geldt ten opzichte van eenieder. Derden hebben de vordering immers te nemen zoals zij is, derhalve inclusief het kenmerk van onoverdraagbaarheid.

560. Differentiatie: vordering wel overdraagbaar, maar niet bezwaarbaar met beperkt recht en vice versa. Het is van belang om te constateren dat het wettelijk systeem het toestaat om ten aanzien van de vatbaarheid van de vordering voor overdracht en de bezwaring met een beperkt recht te differentiëren.8 Uit de schakelbepaling van art. 3:98 BW volgt dat schuldenaar en schuldeiser kunnen overeenkomen dat de vordering wel vatbaar is voor overdracht, maar niet voor verpanding of voor de vestiging van een recht van vruchtgebruik. Art. 3:83 lid 2 jo 98 BW derogeert aan het uitgangspunt van de art. 3:81 lid 1 en 3:228 BW, dat overdraagbare vorderingen voor verpanding en de vestiging van een recht van vruchtgebruik vatbaar zijn.9 Voorts is het mogelijk dat schuldenaar en schuldeiser slechts de overdraagbaarheid van de vordering uitsluiten, maar niet ook de verpandbaarheid.10 Dat dit mogelijk is volgt uit de vrijheid die schuldenaar en schuldeiser volgens de doctrine toekomt om de inhoud en eigenschappen van de vordering vast te stellen. Het bepaalde in de artikelen 3:81 lid 1 en 3:228 BW ontneemt partijen deze vrijheid niet.

Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.