HR, 07-06-2011, nr. 09/01724

Het gerechtshof te Arnhem heeft verzoeker bij arrest van 14 april 2009 wegens feit 4: ‘handelen in strijd met artikel 13, eerste lid, van de Wet wapens en munitie’ en feit 5: ‘verduistering, meermalen gepleegd’, veroordeeld tot vijftien maanden gevangenisstraf. Tevens heeft het hof een aantal inbeslaggenomen goederen verbeurdverklaard en de teruggave gelast van enkele andere inbeslaggenomen goederen. Voorts is door het hof beslist op de vorderingen van vijf benadeelde partijen. Ten slotte heeft het hof verzoeker ter zake van de toegewezen vorderingen een schadevergoedingsmaatregel ex art. 36f Sr opgelegd, een en ander zoals in het arrest vermeld.1.

Namens verzoeker heeft mr. J.B.A. Kalk, advocaat te Enschede, een schriftuur ingezonden houdende twee middelen van cassatie.

Het tweede middel klaagt dat het hof ten onrechte heeft overwogen dat het ontbreken van een handtekening van de officier van justitie op de appelschriftuur niet kan leiden tot niet-ontvankelijkheid van het openbaar ministerie in het hoger beroep, alleen al nu de wet daartoe niet verplicht.

's Hofs arrest houdt met betrekking tot de ontvankelijkheid van het OM — voor zover voor de beoordeling van de middelen van belang — het volgende in:

De terzake relevante bepalingen luiden als volgt:

De steller van het middel werpt — in de kern genomen — de vraag op welk rechtsgevolg aan het verzuim de appelschriftuur te ondertekenen dient te worden verbonden. Indien op een niet-ondertekende schriftuur rechtens geen acht mag worden geslagen, is 's hofs hierboven onder 4. weergegeven verwerping van het beroep op de niet-ontvankelijkheid van het openbaar ministerie in het hoger beroep immers onjuist, dan wel onbegrijpelijk gemotiveerd. Ik merk op dat daaraan uiteraard nog wel de vraag vooraf gaat óf er een rechtsgevolg aan het verzuim moet worden verbonden.

Vooropgesteld moet worden dat de wet het vereiste van ondertekening van de appelschriftuur niet stelt. 's Hofs vaststelling op dat punt is dus juist. Uit de parlementaire geschiedenis van de tostandkoming van met name de hierboven geciteerde wetsbepalingen blijkt niet dat de wetgever een dergelijke eis heeft willen stellen. Dat neemt niet weg dat het belang van de appelschriftuur als processtuk is toegenomen met de inwerkingtreding van de ‘Wet stroomlijnen hoger beroep’.2. Alleen daarom al verdient het, zoals het hof terecht heeft overwogen, natuurlijk sterk de voorkeur de appelschriftuur te ondertekenen. Wanneer dit abusievelijk niet is gebeurd, komt evenwel de onmiddellijke nietigheid van die schriftuur of, zoals de steller van het middel beoogt, niet-ontvankelijkheid van het openbaar ministerie mij niet voor als het meest geëigende rechtsgevolg, ook al lijkt de steller van het middel steun voor zijn standpunt te willen zoeken in de rechtspraak van de Hoge Raad over de ondertekening van cassatieschrifturen.

De Hoge Raad pleegt in beginsel geen cassatieschriftuur te aanvaarden, die niet door de indiener is ondertekend.3. In beginsel, want in de loop der jaren heeft de Hoge Raad de toepassing van dit (aanvankelijk strikte) uitgangspunt versoepeld. Zo voldoet thans een cassatieschriftuur die is ingediend per fax4. respectievelijk ten aanzien waarvan hulp van een confrère bij de ondertekening is geboden5.. Voorts wordt op grond van art. VI, vierde lid, van het Procesreglement van de Strafkamer van de Hoge Raad een ieder die een cassatieschriftuur indient waaraan een defect betreffende de ondertekening kleeft, alsnog de gelegenheid geboden dit verzuim te herstellen.6. Over gebreken omtrent de ondertekening van een appelschriftuur bij een gerechtshof, is mij geen rechtspraak van de Hoge Raad bekend.

Dat het ontbreken van een handtekening onder stukken die uitgaan van de officier van justitie niet fataal hoeft te zijn, blijkt uit HR 3 januari 1989, LJN AB8241, NJ 1989, 638: de Hoge Raad liet in stand de verwerping van het beroep op nietigheid van een niet-ondertekende dagvaarding. In dat verband had de appelrechter overwogen dat de wet niet tot ondertekening verplicht, dat de dagvaarding vanwege het OM aan de verdachte was betekend en dat deze voorts zodanige kenmerken droeg dat het karakter van dagvaarding vanwege het OM door de verdachte kon worden onderkend.

Mijns inziens kan over het verzuim de appelschriftuur te ondertekenen hetzelfde worden gezegd.7. Een dergelijke omissie van de officier van justitie hoeft naar mijn mening niet tot nietigheid van de appelschriftuur respectievelijk niet-ontvankelijkheid van het openbaar ministerie te leiden, zolang voor zowel de rechter als de verdediging voldoende blijkt dat het om een vanwege de officier van justitie gestelde en ingediende appelschriftuur gaat. Wanneer dit naar het oordeel van de appelrechter voldoende is gebleken, kan deze naar mijn mening zonder meer acht slaan op die schriftuur. Ik zie alsdan daartegen geen bezwaar, nu in dat geval immers niet kan worden gezegd dat de verdachte door het ondertekeningsdefect in enig belang is geschaad.

In casu blijkt uit 's hofs overwegingen dat de advocaat-generaal ter terechtzitting heeft medegedeeld dat de officier van justitie de appelschriftuur ter griffie heeft ingediend. Daarnaast vermeldt de appelschriftuur bovenaan in duidelijke letters de tekst ‘Arrondissementsparket te Almelo’, en is zij afgesloten met de naam en functieaanduiding van de officier van justitie, welke tevens

Gelet op deze feiten en omstandigheden acht ik 's hofs kennelijk oordeel dat voor zowel het hof als voor verzoeker voldoende duidelijk is (geweest) dat het om een vanwege het openbaar ministerie ingediende appelschriftuur gaat, ook zonder nadere motivering niet onbegrijpelijk. Het hof kon in casu derhalve acht slaan op de appelschriftuur en overwegen dat het daarop ontbreken van de handtekening van de officier van justitie niet kan leiden tot niet-ontvankelijkheid van het openbaar ministerie.

Mitsdien faalt het tweede middel.

Het eerste middel klaagt dat het hof het openbaar ministerie ten onrechte ontvankelijk heeft verklaard in het ingestelde hoger beroep, nu geen appelschriftuur conform art. 410 Sv binnen veertien dagen na het instellen van hoger beroep is ingediend, zulks terwijl de griffier heeft verzuimd uitvoering te geven aan het bepaalde in art. 452, derde en vierde lid, Sv.

Het hier toepasselijke art. 416, derde lid, Sv luidt:

Het woordgebruik in deze bepaling — het ingestelde hoger beroep ‘kan’ niet-ontvankelijk worden verklaard — geeft reeds voeding aan de interpretatie dat het de appelrechter vrij staat anders te beslissen. Dat het hier inderdaad om een discretionaire bevoegdheid van de appelrechter gaat, blijkt uit de Memorie van Toelichting bij het wetsvoorstel dat heeft geleid tot de ‘Wet Stroomlijnen hoger beroep’. Ik citeer:

En:

Deze uitleg van de toenmalige minister van Justitie maakt duidelijk dat een door de officier van Justitie tardief ingediende appelschriftuur een vormverzuim oplevert dat evenwel niet noodzakelijkerwijs tot niet-ontvankelijkheid van het ingestelde hoger beroep leidt. De appelrechter is de vrijheid gelaten om de niet-ontvankelijkheid achterwege te laten en het hoger beroep toch in behandeling te nemen.

Klaarblijkelijk gaat de MvT10. ervan uit dat de appelrechter bij zijn beoordeling terzake, een afweging maakt tussen het maatschappelijk belang bij het appel enerzijds en het individueel belang van de verdachte bij niet-ontvankelijkheid anderzijds. ‘De beantwoording van de vraag of het belang van het appel zwaarder dient te wegen dan het belang dat is gemoeid met het verbinden van niet-ontvankelijkheid in het hoger beroep aan het verzuim van het openbaar ministerie om een appelschriftuur in te dienen, is in hoge mate afhankelijk van de aan de feitenrechter voorbehouden weging en waardering van de omstandigheden van het geval’, aldus HR 2 februari 2010, LJN BK0910, NJ 2010, 88. In cassatie kan deze beslissing derhalve slechts in beperkte mate worden getoetst.

Blijkens zijn onder punt 4 weergegeven overwegingen, is door het hof het volgende vastgesteld. De appelschriftuur van de officier van Justitie is niet binnen de in art. 410, eerste lid, Sv voorgeschreven termijn van veertien dagen na het instellen van het hoger beroep ingediend. Voorts is onduidelijk op welke datum deze schriftuur ter griffie is ontvangen, doordat een stempel of dagtekening ontbreekt. Deze omissie komt voor verantwoordelijkheid van de griffier en kan niet aan procespartijen worden tegengeworpen.11. Wat de gemaakte belangenafweging betreft, heeft het hof op basis van informatie van de raadsman vastgesteld dat de verdediging vanaf 7 januari 2009 op de hoogte was van de inhoud van de appelschriftuur. De terechtzitting in hoger beroep heeft plaatsgevonden op 31 maart 2009, dus ruim twee maanden nadat de verdediging kennis heeft genomen van de inhoud van de appelschriftuur. 's Hofs oordeel dat derhalve niet gezegd kan worden dat de verdediging door het niet eerder toezenden van die schriftuur zodanig in haar belangen is geschaad dat dit moet leiden tot niet-ontvankelijkheid van het OM is derhalve ook zonder nadere motivering niet onbegrijpelijk. Indien de steller van het middel tevens bedoelt te betogen dat het de verdediging aan de nodige voorbereidingstijd heeft ontbroken tengevolge van de tardieve indiening van de appelschriftuur, had het in de rede gelegen om op grond daarvan een verzoek te doen tot aanhouding van de behandeling van de zaak.12. Gezien de gedingstukken is een dergelijk verzoek van de verdediging achterwege gebleven.

Voor zover de toelichting op het middel de klacht behelst dat het hof ten onrechte heeft geoordeeld dat de verdediging niet in haar belangen is geschaad, berust het op een onjuiste lezing van 's hofs arrest. Het hof heeft immers overwogen dat de verdediging niet zodanig in haar belangen is geschaad dat niet-ontvankelijkheid van het openbaar ministerie moet volgen. Anders dan de steller van het middel meent, ligt in die overweging besloten dat het hof een afweging heeft gemaakt tussen het gestelde geschade verdedigingsbelang en het (maatschappelijk) belang bij een inhoudelijke behandeling van de zaak in hoger beroep. Dat het hof in casu meer gewicht aan dat laatste belang heeft toegekend, acht ik niet onbegrijpelijk.

Het eerste middel faalt dan ook.

Ambtshalve gronden waarop Uw Raad de aangevallen beslissing zou moeten vernietigen heb ik niet aangetroffen.

Beide voorgestelde middelen falen. Het eerste middel kan worden afgedaan met de aan art. 81 RO ontleende motivering.

Deze conclusie strekt tot verwerping van het beroep.

De Procureur-Generaal bij de Hoge Raad der Nederlanden

A-G