HR, 02-02-2010, nr. 08/01392

Het Gerechtshof te 's‑Hertogenbosch heeft op 29 januari 2008 de Officier van Justitie niet-ontvankelijk verklaard in — zo begrijp ik — het door hem ingestelde hoger beroep tegen het vrijsprekend vonnis van de Politierechter in de Rechtbank Breda van 1 mei 2007.

Tegen deze uitspraak is door het Openbaar Ministerie cassatieberoep ingesteld.

L. Plas, plaatsvervangend Advocaat-Generaal bij het Hof, heeft twee middelen van cassatie voorgesteld. Ik begin met de bespreking van het tweede middel.

Het tweede middel klaagt over de beslissing van het Hof om de Officier van Justitie niet-ontvankelijk te verklaren in het hoger beroep. Het middel valt uiteen in rechts- en motiveringsklachten.

Aan de hand van de stukken van het geding kan het volgende met betrekking tot de procesgang worden vastgesteld. De appelschriftuur van de Officier van Justitie is niet binnen veertien dagen na het instellen van het appel, maar pas na vier maanden op de griffie ingediend.1. De Advocaat-Generaal heeft ter terechtzitting direct na het voordragen van de zaak als zijn mening kenbaar gemaakt dat het te laat indienen van de appelschriftuur niet aan de ontvankelijkheid van het beroep in de weg staat. Kennelijk naar aanleiding van de door de Politierechter gegeven motivering van de vrijspraak heeft de Advocaat-Generaal ook een vordering wijziging tenlastelegging ingediend, welke door het Hof is toegewezen. Het Hof heeft daarop de zaak inhoudelijk behandeld. In zijn requisitoir vroeg de Advocaat-Generaal opnieuw aandacht voor het vormverzuim en betoogde aan de hand van een door hem overgelegde schriftelijke notitie dat dit verzuim in casu geen reden opleverde om het openbaar ministerie niet-ontvankelijk te verklaren in het hoger beroep. De gemachtigde raadsman bestreed dit door middel van een mondelinge toevoeging aan zijn op schrift gestelde pleidooi. Twee weken later wijst het Hof arrest en verklaart de Officier van Justitie (alsnog) niet-ontvankelijk in het ingestelde beroep.

Het arrest houdt daarover het volgende in:

Aan de in deze overwegingen opgenomen passages uit de wetsgeschiedenis — die correct zijn weergegeven en die ik daarom niet zal herhalen — voeg ik nog de volgende passage uit de Memorie van Toelichting (p. 36) toe.

In HR 7 juli 2007, LJN BI 4078 heeft de Hoge Raad zich uitgesproken over de aan het niet-naleven van het bepaalde in art. 410 lid 1 Sv te verbinden consequenties. In die zaak was het openbaar ministerie, hoewel de appelschriftuur niet tijdig was ingediend, ontvankelijk verklaard in het hoger beroep en was het de verdachte die daartegen cassatieberoep had ingesteld. Het Hof heeft in die zaak het volgende overwogen:

De Hoge Raad oordeelde vervolgens:

In de toelichting op het middel worden twee rechtsklachten geformuleerd. De eerste is dat het Hof, door de OvJ na een behandeling van de zaak ten gronde alsnog niet-ontvankelijk te verklaren, een onjuiste uitleg heeft gegeven aan art. 416 lid 3 Sv. Dit omdat dit artikellid rept van de mogelijkheid om ‘zonder onderzoek van de zaak zelf’ tot niet-ontvankelijkheid te beslissen. De tweede rechtsklacht houdt in dat het Hof ten onrechte het niet tijdig indienen van een schriftuur heeft begrepen onder het in art. 416 lid 3 Sv bedoelde geval dat ‘geen schriftuur (…) is ingediend’.

Ik begin met de tweede rechtsklacht, omdat ik daarover kort kan zijn. Uit het hiervoor weergegeven overwegingen van de Hoge Raad blijkt immers dat art. 416 lid 3 Sv ook toepasselijk is op het niet tijdig indienen van de schriftuur.

Over de tweede rechtsklacht hoef ik naar ik meen niet veel langer te zijn. Uit de wetsgeschiedenis blijkt niet dat art. 416 lid 3 Sv anders zou moeten worden uitgelegd dan art. 283 lid 1 Sv, dat de rechtbank de bevoegdheid geeft om, als dat ‘zonder onderzoek van de zaak zelf’ kan blijken, ‘dadelijk’ een einduitspraak te geven met betrekking tot de formele vragen van art. 348 Sv. Volgens vaste rechtspraak belet deze bepaling niet dat een dergelijke einduitspraak eerst na de behandeling ten gronde wordt gegeven. Ik merk daarbij op dat uit in het bijzonder het tweede lid van art. 422 Sv kan worden afgeleid dat het Hof zich na de sluiting van het onderzoek ter zitting steeds dient te buigen over de vraag of ‘het hoger beroep overeenkomstig de eisen van dit wetboek is ingesteld’. Alhoewel kan worden betoogd dat het indienen van de schriftuur iets anders is dan het (op de juiste wijze) instellen van het beroep, meen ik dat art. 422 lid 2 Sv zo moet worden verstaan dat het Hof steeds dient te beraadslagen over de vraag of er redenen zijn om het hoger beroep niet-ontvankelijk te verklaren. De bevoegdheid om die niet-ontvankelijkheid zonder onderzoek van de zaak zelf uit te spreken, doet daaraan niet af.

Iets anders is — maar daarmee ben ik aanbeland bij de motiveringsklachten — dat het in het algemeen wel in de rede ligt om zich direct na de aanvang van het onderzoek ter zitting uit te spreken over de eventuele niet-ontvankelijkheid wegens het niet naleven van het bepaalde in art. 410 lid 1 Sv. Tot het door de Hoge Raad geaccordeerde toetsingskader behoort of het niet of te laat indienen van de schriftuur voor het Hof een beletsel heeft gevormd voor een richtige voorbereiding van de behandeling ter terechtzitting. Daarop lijkt zelfs het accent te liggen. De Hoge Raad merkt immers op dat een eventueel gebrek aan voorbereidingstijd aan de zijde van de verdediging kan worden ondervangen door uitstel van behandeling te bevelen.2. Welnu, als het accent valt op de richtige voorbereiding door het Hof — waaronder ook valt een zodanige appointering dat voldoende tijd voor de zaak is uitgetrokken — wekt het bevreemding dat de niet-ontvankelijkheid eerst wordt uitgesproken nadat de zaak inhoudelijk is behandeld. Dat het Hof tot die inhoudelijke behandeling overging, vormt immers een aanwijzing dat het, althans volgens het aanvankelijke oordeel van het Hof zelf, aan een ‘richtige voorbereiding’ van zijn kant niet heeft ontbroken. Uiteraard kan zich de situatie voordoen dat eerst in de loop van de behandeling blijkt dat de zaak veel gecompliceerder ligt dan viel te voorzien en dat een tijdig ingediende schriftuur het Hof wél in staat had gesteld daarop te anticiperen, maar daar moet dan wel van zijn gebleken.

In de onderhavige zaak is door het Hof niet vastgesteld dat zich bij de behandeling onvoorziene complicaties hebben voorgedaan waarop het Hof zich zou hebben kunnen voorbereiden als de OvJ tijdig een schriftuur had ingediend. Uit de gegeven motivering blijkt in het geheel niet dat het Hof in zijn afweging heeft betrokken of de te late indiening voor het Hof een beletsel is geweest de zaak richtig voor te bereiden. Ik merk op dat een dergelijk beletsel niet besloten ligt in de enkele vaststelling dat de OvJ de schriftuur — zonder goede reden — vier maanden te laat heeft ingediend, waarbij ik in aanmerking neem dat de behandeling in hoger beroep meer dan acht maanden na het instellen van het hoger beroep aanving. Ik voeg daaraan nog toe dat het hoger beroep tegen een vrijspraak was gericht en dat men geen helderziende behoeft te zijn — en evenmin een ingediende schriftuur nodig heeft — om te voorzien dat de bezwaren van de OvJ zich richtten tegen die vrijspraak en de daaraan ten grondslag gelegde motivering.

Tot ‘het belang van sanctionering van het gewraakte verzuim’ kan wellicht ook gerekend worden het abstracte belang dat de OvJ zich aan de wet houdt. Veel gewicht lijkt de Hoge Raad evenwel niet aan dat belang toe te kennen. In elk geval geldt ook voor dat abstracte belang dat het dient te worden afgewogen tegen ‘het belang van de strafzaak’. Waarom het Hof meent dat dit laatste belang niet dient te prevaleren, is mijns inziens zonder nadere motivering niet begrijpelijk. Ik merk daarbij nog op dat het in casu niet gaat om een strafmaatappel, maar een appel tegen een vonnis waarbij de verdachte is vrijgesproken van het medeplegen van witwassen van een aanzienlijk bedrag, te weten € 45.000,-.

Voor zover het tweede middel daarover klaagt, slaagt het.

De gegrondbevinding van het tweede middel dient te leiden tot vernietiging van de bestreden uitspraak in zijn geheel. Dat brengt mee dat het eerste middel, dat erover klaagt dat het Hof het beroepen vonnis ten onrechte heeft vernietigd, geen bespreking behoeft.

Gronden waarop de Hoge Raad gebruik zou moeten maken van zijn bevoegdheid de bestreden uitspraak ambtshalve te vernietigen, heb ik niet aangetroffen.

Deze conclusie strekt tot vernietiging van de bestreden uitspraak en tot zodanige op art. 440 Sv gebaseerde beslissing als de Hoge Raad gepast zal voorkomen.

De Procureur-Generaal bij de Hoge Raad der Nederlanden

AG