HR, 09-11-2004, nr. 00290/04 E

Het Gerechtshof te Amsterdam heeft op 19 december 2003 het openbaar ministerie wegens overschrijding van de redelijke termijn niet-ontvankelijk verklaard in zijn vervolging.1.

Tegen deze uitspraak heeft de advocaat-generaal bij het hof cassatieberoep ingesteld. Bij schriftuur is één middel van cassatie voorgesteld dat klaagt dat het hof het openbaar ministerie ten onrechte niet-ontvankelijk heeft verklaard in zijn vervolging wegens schending van de redelijke termijn als bedoeld in art. 6 lid 1 EVRM.

Op een preliminair verweer van de advocaat van verdachte ten aanzien van de ontvankelijkheid van het openbaar ministerie heeft het hof in zijn bestreden arrest het volgende overwogen:

Ontvankelijkheid van het openbaar ministerie in zijn vervolging

De raadsman van de verdachte heeft ter terechtzitting in hoger beroep gesteld dat de redelijke termijn als bedoeld in artikel 6, eerste lid van het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden in onderhavige zaak zowel in eerste aanleg en in hoger beroep is overschreden in die mate dat het openbaar ministerie niet-ontvankelijk in zijn vervolging dient te worden verklaard.

Het hof overweegt met betrekking tot dit verweer het volgende.

Vooropgesteld dient te worden dat de berechting van een verdachte dient te geschieden binnen een redelijke termijn. Een leidraad voor het vaststellen van de redelijke termijn heeft de Hoge Raad gegeven met het arrest van 3 oktober 2000 (NJ 2000, 721). Uit dit arrest kan worden opgemaakt dat slechts in uitzonderlijke situaties een overschrijding van de redelijke termijn dient te leiden tot de niet-ontvankelijkheid van het openbaar ministerie in zijn strafvervolging.

Met betrekking tot de redelijke termijn in het tegen de verdachte ingestelde onderzoek is uit het dossier het volgende gebleken. Op 28 februari 1997 vond het eerste verhoor van de verdachte plaats. Op 29 februari 2000, 25 april 2000 en 30 mei 2000 vond het onderzoek door de economische politierechter in de rechtbank plaats en op 30 mei 2000 is de verdachte voor deze zaak veroordeeld.

Tegen dit vonnis is op 9 juni 2000 namens de verdachte hoger beroep ingesteld. De stukken van onderhavige strafzaak zijn op 4 juli 2002 ter griffie van het gerechtshof binnengekomen. Het onderzoek ter terechtzitting in hoger beroep heeft plaatsgevonden op 19 december 2003.

Het hof is - gelet op de hierboven beschreven gang van zaken - van oordeel dat de behandeling van deze zaak, gelet op het tijdsverloop tussen 28 februari 1997 en 30 mei 2000 alsmede het tijdsverloop tussen 9 juni 2000 en 19 december 2003, niet heeft plaatsgevonden binnen een redelijke termijn als bedoeld in de door de verdediging aangehaalde verdragsbepaling. Bijzondere omstandigheden die tot een ander oordeel zouden hebben kunnen of moeten leiden, zijn gesteld noch aannemelijk geworden en de zaak is ook niet ingewikkeld of omvangrijk.

Wat het daaraan te verbinden vervolg betreft overweegt het hof dat bij afweging van enerzijds het belang dat de gemeenschap - ook na overschrijding van de redelijke termijn - heeft bij normhandhaving door berechting en anderzijds het belang dat verdachte heeft bij verval van het recht tot strafvervolging, zulks gelet op de aard, omvang en ernst van het tenlastegelegde en de mate van overschrijding van de redelijke termijn, laatstgenoemd belang dient te prevaleren.

Het hof heeft bij zijn oordeelsvorming betrokken dat, hoewel de redelijke termijn in eerste aanleg reeds was overschreden, dit niet heeft geleid tot enige voortvarendheid aan de kant van het openbaar ministerie om onderhavige zaak spoedig ter zitting in hoger beroep aan te brengen, alsmede dat tussen het instellen van het hoger beroep en de behandeling ter terechtzitting in hoger beroep geen onderzoekshandelingen zijn verricht.

Gelet op al het vorenoverwogene is het hof van oordeel dat de redelijke termijn in casu in een zodanig uitzonderlijke mate is overschreden dat het openbaar ministerie niet ontvankelijk dient te worden verklaard in zijn strafvervolging. Het verweer slaagt derhalve."

Ten aanzien van de redelijke termijn blijkt uit de stukken het volgende:

Het middel, waarin het oordeel van het hof dat de redelijke termijn is overschreden niet wordt bestreden, komt op tegen het oordeel van het hof dat het openbaar ministerie in de onderhavige zaak niet-ontvankelijk moet worden geacht in zijn vervolging wegens de termijnschending. Daartoe voert het middel aan dat het hof tot dat oordeel is gekomen uitsluitend op grond van de lengte van de procedure, zonder andere bijzondere omstandigheden te noemen.

In de regel behoort overschrijding van de redelijke termijn te leiden tot strafvermindering. Alleen in zeer uitzonderlijke gevallen, bijvoorbeeld bij een extreme overschrijding van de redelijke termijn in een eenvoudige zaak, zal de termijnschending tot niet-ontvankelijkheidverklaring van het openbaar ministerie kunnen leiden. Het oordeel van de feitenrechter ten aanzien van het rechtsgevolg verbonden aan de vastgestelde overschrijding van de redelijke termijn kan slechts op zijn begrijpelijkheid worden getoetst. Met het oog op de door de Hoge Raad uit te oefenen controle gelden echter in verband met het uitzonderlijk karakter van de niet-ontvankelijkheidverklaring van het openbaar ministerie in zijn vervolging als sanctie op overschrijding van de redelijke termijn zware motiveringseisen.2.

Het hof heeft in zijn arrest met juistheid overwogen dat, voor wat betreft de bepaling van het aan de overschrijding te verbinden gevolg, voor niet-ontvankelijkheid van het openbaar ministerie in de vervolging wegens termijnoverschrijding slechts in uitzonderlijke gevallen plaats is. Vervolgens heeft het hof bij de belangenafweging van enerzijds de gemeenschap bij de normhandhaving door berechting en anderzijds het belang van verdachte bij verval van het recht tot strafvervolging het laatstgenoemde belang laten prevaleren. Daarbij heeft het hof gelet op de aard, omvang en ernst van het tenlastegelegde en de mate van overschrijding van de redelijke termijn en voorts de omstandigheden vermeld dat de overschrijding van de redelijke termijn in eerste aanleg niet heeft geleid tot enige voortvarendheid aan de kant van het openbaar ministerie bij het aanbrengen van de zaak in hoger beroep alsmede dat tussen het instellen van hoger beroep en de behandeling ter terechtzitting in hoger beroep geen onderzoekshandelingen zijn verricht.

In de door het hof gegeven motivering worden geen extreme omstandigheden genoemd die meebrengen dat de termijnoverschrijding een zo uitzonderlijke beslissing als niet-ontvankelijkheid van het openbaar ministerie rechtvaardigt. Een overschrijding van de redelijke termijn met in totaal twee jaar en negen maanden is daarvoor alleen onvoldoende. Zonder nadere motivering, welke in het bestreden uitspraak ontbreekt, is niet begrijpelijk waarom strafvermindering niet de passende sanctie zou zijn indien een veroordeling voor de tenlastegelegde feiten zou volgen.3. 's Hofs arrest is derhalve niet voldoende met redenen omkleed.

Het middel is terecht voorgesteld.

Deze conclusie strekt tot vernietiging van de bestreden uitspraak en tot terugwijzing van de zaak naar het Gerechtshof te Amsterdam teneinde op het bestaande beroep alsnog te worden berecht en afgedaan.