2.4.3.5 Conclusie ten aanzien van kwalificatie conform jaarrekeningenrecht

De IASB gaat uitgebreid in op de kwalificatie (of classificatie) van financiële instrumenten en heeft dit vastgelegd en verdedigd in uitgebreide richtlijnen. Deze richtlijnen worden overigens continu herwogen, aangescherpt en verbeterd. De vraag rijst of de door de IASB en de RJ gekozen (of gevolgde) benadering ook kan (of zou moeten) worden gevolgd in het Nederlandse fiscale recht. Hiervoor valt het nodige te zeggen. Allereerst is het van belang dat – voor de geconsolideerde jaarrekening – wordt uitgegaan van de economische werkelijkheid en niet van de juridische vorm. Voor de heffing van vennootschapsbelasting lijkt mij het in beginsel eveneens een verdedigbaar uitgangspunt om de (economische) werkelijkheid te laten prevaleren boven de civielrechtelijke vorm. Hierbij teken ik wel aan dat de juridische vorm in de regel eenvoudiger is vast te stellen dan de economische werkelijkheid. Voorts dienen de functies van het jaarrekeningenrecht en het fiscale recht goed te worden onderscheiden. Het jaarrekeningenrecht dient ertoe inzicht te bieden in de financiële positie van een onderneming en om ondernemingen onderling te kunnen vergelijken. Het fiscale recht is gericht op het vaststellen van de verschuldigde belasting.1

Op bepaalde vlakken lijkt evenwel een trend waarneembaar waarin de fiscaliteit meer neigt richting het jaarrekeningenrecht.2 De Hoge Raad en/of de wetgever kiezen (vooralsnog) niet voor een bedrijfseconomische invulling voor de fiscaalrechtelijke kwalificatie van eigen vermogen en vreemd vermogen. De Hoge Raad hanteert in beginsel namelijk een formele benadering bij de kwalificatie van een geldverstrekking. Slechts in een limitatief aantal gevallen maakt hij inbreuk op dit formele uitgangspunt. In paragraaf 2.6.2 en hoofdstuk 3 ga ik hierop nog nader in. In hoofdstuk 4 besteed ik aandacht aan de wijze waarop de wetgever omgaat met hybride financieringsvormen. In dit onderzoek ga ik verder uit van de door de Hoge Raad en de wetgever gekozen benadering. Een nadere beschouwing van het jaarrekeningen-recht blijft derhalve buiten beschouwing. Hieraan ligt mede ten grondslag dat de kwalificatiekwestie van een vermogensverstrekking slechts een deel van het probleem vormt van de discriminatie van eigen vermogen ten opzichte van vreemd vermogen. Het oplossen van dit vraagstuk vormt derhalve slechts een partiële oplossing van het probleem. Bovendien ligt een wijziging van het fiscale criterium op dit moment geheel niet in de reden, noch bij de wetgever, noch in de rechtspraak. Een exercitie langs die weg heeft daarom een hoog ‘als’-gehalte en voegt dus weinig toe. Voor de langere termijn acht ik zo’n afzonderlijk onderzoek wel zinvol.