HR, 23-03-2012, nr. 11/01886

[Eiser] heeft zich op 31 augustus 2005 bij schriftelijke overeenkomst met als opschrift ‘Overeenkomst Freelance Organisatie’ verbonden om met ingang van 1 september 2005 de zondagkrant van de Telegraaf in de gemeente Vaals te bezorgen. In deze overeenkomst is onder ‘Gegevens opdrachtgever’ (sub 2) de naam [betrokkene 1] vermeld. Voorts is daarop onder ‘Handtekening’ (sub 6) bij ‘Opdrachtgever’ een handtekening geplaatst die leest ‘[betrokkene 1]’. Onderaan het formulier (sub 7) is de volgende tekst opgenomen: ‘Door ondertekening van dit document verklaart de opdrachtnemer alle gegevens naar waarheid te hebben ingevuld, geldige documenten te hebben overgelegd en akkoord te gaan met de Algemene Voorwaarden en de bijlagen verstrekt door de opdrachtgever.’

[Betrokkene 1] was ten tijde van de ondertekening van de overeenkomst depothouder van TMG (toen genaamd DistriQ), een transport- en distributiebedrijf dat voor een aantal uitgevers van dagbladen de landelijke distributie verzorgt.

Blijkens door [eiser] overgelegde bankafschriften uit het jaar 2007 werd de betaling van de voor de bezorging van de Telegraaf verschuldigde vierwekelijkse vergoeding over de periode 1 – 10 van 2007 overgemaakt op een door [eiser] bij de Postbank aangehouden girorekening onder de vermelding ‘KN: (…) DistriQ BV/De Telegraaf vergoeding relatienr [001] (…)’. De betalingen zijn verricht door het (aan TMG gelieerde) Administratiekantoor 't Gooi met hetzelfde sofinummer als TMG.

Eind 2005 heeft TMG aan onder meer [eiser] een ‘Unieke aanbieding voor bezorgers en overige freelancers’ doen toekomen betreffende het afsluiten van een collectieve zorgverzekering voor bezorgers.

[Betrokkene 1] is op ‘enigerlei moment’ als depothouder opgevolgd c.q. de bedrijfsmatige activiteiten van [betrokkene 1] zijn overgenomen door [betrokkene 2] en [betrokkene 3].

Bij brief van 24 september 2007 heeft laatstgenoemde aan [eiser] meegedeeld dat een in die brief beschreven handelwijze haar vertrouwen in de bereidheid van [eiser] om voor een correcte bezorging van de Telegraaf op Zondag zorg te dragen ernstig had geschaad en dat zij iemand anders voor de bezorgwijken Vaals 1 en Vaals 2 zou gaan inzetten.

[Eiser] heeft op 2 maart 2009 TMG gedagvaard voor de Rechtbank Amsterdam, sector kanton aldaar. Stellende dat hij de onder 1.1. genoemde overeenkomst niet met [betrokkene 1] doch met zekere [betrokkene 4], toentertijd rayonmanager van DistriQ, heeft gesloten en dat er geen grond was om deze overeenkomst op 24 september 2007 met onmiddellijke ingang te beëindigen, vordert [eiser] (voor zover in cassatie nog van belang) en na vermeerdering van eis in hoger beroep — in de onjuiste, maar in cassatie niet bestreden, weergave van het Hof —3. van TMG betaling van een vergoeding van € 126 per maand te vermeerderen met vakantietoeslag, ‘blijf’premie en wettelijke rente sedert 1 oktober 2007 totdat de overeenkomst rechtsgeldig ten einde is gekomen. Voorts vordert hij vergoeding van de schade die hij zou hebben geleden als gevolg van een hem op 24 december 2001 gedurende zijn werkzaamheden voor een rechtsvoorgangster van TMG overkomen bedrijfsongeval.

Bij vonnis van 17 september 2009 heeft de Kantonrechter de vorderingen afgewezen omdat [eiser] de overeenkomst niet met TMG doch met [betrokkene 1] heeft gesloten en dat [eiser] [betrokkene 1], dan wel diens rechtsopvolger, kan aanspreken op de nakoming daarvan.

[Eiser] is van dit vonnis in hoger beroep gekomen.

Het Hof Amsterdam heeft het bestreden vonnis in zijn arrest van 28 december 2010 bekrachtigd. Op de daartoe bijgebrachte gronden ga ik, voor zover nodig, onder 4 in.

[Eiser] heeft tijdig cassatieberoep ingesteld. TMG heeft het beroep bestreden; partijen hebben hun standpunten schriftelijk toegelicht. Vervolgens is nog gere- en gedupliceerd.

Het relaas van beide partijen in deze zaak roept vragen op.

Het Hof heeft — in cassatie niet bestreden — aangenomen dat aan [eiser] betalingen zijn verricht door een administratiekantoor dat hetzelfde sofinummer had als TMG. Dat is een minder voor de hand liggende gang van zaken wanneer juist zou zijn de stelling van TMG dat van een overeenkomst met haar geen sprake is.

[Eiser] heeft zijn standpunt mede gebaseerd op een door hem in geding gebrachte — niet ondertekende — verklaring van [betrokkene 1]. TMG heeft betoogd dat deze verklaring is vervalst. In dat verband beroept zij zich op een wél ondertekende verklaring van deze [betrokkene 1], waarin hij meedeelt in de tuin te zijn bezocht door [eiser] met het verzoek om een door [eiser] opgestelde verklaring te tekenen. Toen [betrokkene 1] daartoe niet bereid was zou hij door [eiser] zijn bedreigd. In [eiser]s akte uitlating productie wordt weliswaar de stelling gehandhaafd dat het zou gaan om een verklaring van [betrokkene 1], maar de bedreiging wordt niet ontkend. Uit het niet geheel heldere relaas in die akte valt op te maken dat de verklaring door [eiser] is opgesteld, zij het dan ook dat [betrokkene 1] daarmee, volgens de akte, zou hebben ingestemd (blz. 5).

In de visie van TMG en het Hof speelt de overeenkomst Freelance Organisatie een belangrijke rol, met name de omstandigheid dat [betrokkene 1] daarin staat genoemd als opdrachtgever. Mij viel op dat de voorletters van [betrokkene 1] niet zijn ingevuld wat vragen oproept. De hele gang van zaken, met name ook de onder 3.2 genoemde betalingen en de bezorgershandleiding (in geding gebracht bij inleidende dagvaarding) roepen vragen op. Voor mij is daarbij niet direct van belang of die bezorgershandleiding vóór of na het aangaan van de onderhavige overeenkomst in handen van [eiser] is gekomen en evenmin of daarin een betaalkalender van 2003 voorkomt. Het allerminste wat gezegd kan worden, is dat sprake was van een schimmige organisatie en een gang van zaken die zeker (maar niet alleen) bij personen met — neem ik maar aan — een veelal beperkte opleiding en in voorkomende gevallen mogelijk bijpassende intellectuele gezichtseinder misverstanden kunnen oproepen.4.

Het eerste middel strekt ten betoge dat het Hof in rov. 4.4.1–4.6 het recht heeft geschonden door, met terzijdestelling van het bewijsaanbod van [eiser], zijn stelling dat tussen hem en TMG een arbeidsovereenkomst tot stand is gekomen, te verwerpen. Het Hof zou zijn oordeel in ieder geval onvoldoende hebben gemotiveerd. Naar de kern genomen verwijten de meeste klachten het Hof [eiser]'s bewijsaanbod te hebben gepasseerd.

Daarnaast werpt onderdeel 6 nog een aantal specifieke kwesties in de strijd, waarop in de mvg op blz. 7 is gewezen:

Ik bespreek eerst de onder 4.2 vermelde stellingen.

Het middel bestrijdt niet 's Hofs oordelen dat:

De onder 4.2 sub c en d genoemde kwesties heeft het Hof gemotiveerd besproken; zie onder 4.4 onder iv en v. Tegen 's Hofs redengeving worden geen klachten gericht. Daarom kunnen deze punten [eiser] thans niet baten.

Resteren de onderwerpen genoemd onder 4.2 sub a en b. Het Hof is op die eerste stelling niet (uitdrukkelijk) ingegaan. M.i. kan dat [eiser] in dit stadium van de rechtsstrijd niet (meer) baten. De stelling onder a is te vaag; zij bood het Hof geen voldoende aanknopingspunten voor bespreking.

De stelling onder 4.2 sub b is eveneens vaag. Ik veronderstel dat wordt gedoeld op prod. 3 bij mvg; blijkens rov. 4.6 is ook het Hof daarvan uitgegaan. In die productie laat [betrokkene 2] inderdaad weten dat [eiser] zich naar de regels van DistriQ moet gedragen. Tevens is erin te lezen — het onderdeel doet er geen beroep op — dat niet [eiser] maar zijn zoon een overeenkomst zou hebben met DistriQ.

Het Hof heeft dit punt afgekaart met het oordeel dat uit die brief niet zou blijken ‘dat [betrokkene 3] niet de mening is toegedaan dat zij een contractuele relatie heeft gehad met [eiser]’. Dat was evenwel niet wat [eiser] in de mvg op blz. 7, waarop het Hof kennelijk bedoelt te responderen, aanvoert; zie onder 4.2 sub b. Het komt mij, niet geheel zonder aarzeling, voor dat de — zeker niet onberispelijk geformuleerde — klacht hiertegen terecht opkomt. Daarbij weegt voor mij zwaar dat het hier gaat om eenvoudig werk van allicht veelal niet hoog opgeleide personen. In een dergelijke setting ligt het op de weg van de contractpartijen en andere betrokkenen, zoals in casu TMG, om heel duidelijk te zijn. Uit het geheel van omstandigheden waarop [eiser] zich beroept, kan m.i. geen andere conclusie worden getrokken dan dat het aan die duidelijkheid schort. M.i. heeft het Hof deze zaak, met alle respect, teveel bezien vanuit de ivoren toren zonder zich voldoende rekenschap te geven van het perspectief van krantenbezorgers. Dat brengt mee dat alsnog (nader) onderzoek naar de feiten zal moeten worden gedaan.

Alvorens op de resterende klachten in te gaan, eerst een korte juridische verkenning.5.

Een bewijsaanbod mag niet worden gepasseerd op grond van een prognose van het resultaat van de bewijsvoering of omdat de rechter de gestelde feiten reeds bij voorbaat voor onwaar houdt. Dit is sinds 1982 vaste rechtspraak.6.

Bij de huidige stand van de rechtsontwikkeling zijn er drie gronden waarop een bewijsaanbod van (één der) partijen door de rechter kan worden gepasseerd. De eerste grond is dat de betrokken partij tekort is geschoten op het stuk van haar stelplicht. De tweede reden voor het passeren van een bewijsaanbod van een partij bestaat in het geval het bewijsaanbod niet voldoende concreet (onvoldoende gespecificeerd) is. Is voor de rechter niet duidelijk hoe het bewijs zal worden geleverd, of welk feit/welke stelling zal worden bewezen, dan mag de rechter aan een bewijsaanbod voorbij gaan.7. In de bewoordingen van Hoge Raad van 27 mei 2011:(8)

Daarnaast kan een bewijsaanbod worden gepasseerd indien het niet ter zake dienend is (ook al zou partij X in haar bewijs slagen, dan nog zou dit niet tot een ander rechterlijk oordeel leiden). Dit bepaalt art. 166 lid 1 Rv. waarin staat dat de rechter slechts een bewijsaanbod behoeft te aanvaarden dat betrekking heeft op feiten die ‘tot de beslissing van de zaak kunnen leiden’.

Van Schaik wijst op de zijns inziens ‘bedenkelijke’ tendens van feitenrechters om zaken af te doen op grond van schending van de stelplicht, welke tendens in zijn ogen veroorzaakt wordt door de productiedwang. Hij stelt dat

De neiging van de feitenrechter om geen kostbare tijd verloren te laten gaan met het in zijn ogen zonder goede zin horen van getuigen is in sommige gevallen wel te begrijpen. Mijn ambtgenoot Huydecoper heeft daar in zijn conclusie voor HR 31 oktober 2003 indringend op gewezen:

Hij concludeert dat ondanks de ongeloofwaardigheid van de stellingen van de partij, de klachten dat de rechter onaanvaardbare maatstaven heeft aangelegd bij de beoordeling van de stelplicht van deze partij en dat er ten onrechte aan haar bewijsaanbod voorbij is gegaan, moeten slagen. In lijn daarmee werd het bestreden vonnis door de Hoge Raad vernietigd omdat ‘(…) van een partij die aanbiedt zijn stellingen te bewijzen, niet gevergd kan worden dat hij, wil hij tot dit bewijs worden toegelaten, op voorhand zijn stellingen aannemelijk maakt en de daartegen gerichte stellingen van de wederpartij ontzenuwt.’11.

In onderhavige zaak heeft het Hof bij zijn oordeel over het bestaan van een overeenkomst tussen [eiser] en TMG de volgende omstandigheden meegewogen:

Hierna vervolgt het Hof:

Ik gaf reeds aan dat de resterende klachten scharnieren om het passeren van het bewijsaanbod. Blijkens onderdeel 4 gaat het [eiser] daarbij in de eerste plaats om zijn stelling dat hij van de rayonmanager van TMG [betrokkene 4] een blanco overeenkomst kreeg die door hem op het TMG-kantoor te Vaals werd ingevuld in aanwezigheid van deze [betrokkene 4], waarna hij een overeenkomst waarbij de naam [betrokkene 1] was ingevuld terugkreeg. 's Hofs oordeel dat deze stelling er niet toe doet omdat [eiser] later duidelijk moet zijn geworden dat [betrokkene 1] zijn wederpartij was, is m.i. onjuist of onbegrijpelijk. Voor personen die gemeenlijk dit soort werkzaamheden verrichten, is allerminst merkwaardig dat ze (kunnen) denken dat de werkgever (of contractpartij) is degene op wiens kantoor een overeenkomst wordt ingevuld in aanwezigheid van (klaarblijkelijk) één of meer functionarissen van die partij. Een onderneming als TMG behoort daarmee rekening te houden en moet daarom duidelijkheid verschaffen in plaats van mist op te trekken. Daarom kan 's Hofs oordeel het passeren van het bewijsaanbod niet dragen. De hierop toegespitste klacht van onderdeel 4 slaagt.

Onderdeel 7 klaagt erover dat het Hof het bewijsaanbod dat de overgelegde verklaring van [betrokkene 1] juist is, heeft gepasseerd. Ook die klacht slaagt. 's Hofs redengeving — in essentie:

[betrokkene 1] heeft die verklaring betwist — kan dat passeren niet dragen, gebaseerd als zij blijkbaar is op een verboden bewijsprognose. Het moge zijn, zoals het Hof verderop in rov. 4.6 overweegt, dat uit de verklaring niet duidelijk blijkt dat [eiser] een overeenkomst is aangegaan met TMG, maar als de verklaring in essentie juist zou zijn dan blijkt er wel uit dat TMG een zeer ondoorzichtige situatie in het leven heeft geroepen. Dan kan een krantenbezorger bezwaarlijk worden verweten dat hij geen duidelijke stukken in geding brengt. Ook die motivering kan dus het passeren van het bewijsaanbod niet dragen.

De onderdelen 8 en 9 postuleren, als ik het goed zie, geen zelfstandige klacht.

Middel II richt zich tegen de afwijzing van ‘de vordering van [eiser] tot vergoeding van de door hem geleden schade ad € 497,- tengevolge van het feit dat zijn bril in december 2001 onherstelbaar is beschadigd (op welk tijdstip [eiser] bij een rechtsvoorganger van TMG in dienst was)’. Volgens het middel zou [eiser] hebben aangegeven dat de schade was ontstaan bij het bezorgen van kranten voor TMG.

[Eiser] heeft op dit punt in feitelijke aanleg aangevoerd:

(inleidende dagvaarding onder 7).

(inleidende dagvaarding onder 8).

(mvg blz. 3)

's Hofs oordeel dat [eiser] zijn vordering onvoldoende heeft onderbouwd, is tegen de toets der kritiek bestand.12. Ik laat dan nog maar daar dat niet duidelijk is wat de juridische grondslag van de vordering is. De stellingen zijn zo lapidair dat ze TMG, zo nodig mede in verband met het tijdsverloop, geen aanknopingspunten boden voor verweer en dat zij zich evenmin leenden voor beoordeling door de rechter.

Deze conclusie strekt tot vernietiging van het bestreden arrest en tot terugverwijzing ter fine van het alsnog horen van getuigen.

De Procureur-Generaal bij de Hoge Raad der Nederlanden

Advocaat-Generaal