Een nieuwe visie op de afstamming (R&P nr. PFR5) 2014/11.10:11.10 Draagmoederschapstoerisme

Een nieuwe visie op de afstamming (R&P nr. PFR5) 2014/11.10

11.10 Draagmoederschapstoerisme

Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.

Hieronder volgt een summiere beschrijving van enkele landen die in aanmerking kunnen komen voor draagmoederschapstoerisme, waarbij wel bedacht moet worden dat de term draagmoederschapstoerisme gebruikt wordt voor zowel het in het buitenland laten inbrengen van een embryo in een meegebrachte Nederlandse draagmoeder als het laten inbrengen van een embryo in een buitenlandse draagmoeder. Meestal zal dat een draagmoeder zijn uit het land waar de medische ingreep zal plaatsvinden. Terwijl voor de wensouders die gebruik maken van de laatste groep, vaak het verkrijgen van het juridisch ouderschap via vele frustrerende juridische procedures loopt, kunnen de wensouders met een Nederlandse draagmoeder gebruik maken van de bekende afstand/adoptieprocedure.

In Griekenland en Zuid-Afrika wordt, voordat de medische behandeling begint, op grond van een door de wensouders en de aanstaande draagmoeder ingediend verzoek door het gerechtshof een beslissing genomen. Bij een positieve uitkomst leidt dit tot een juridisch ouderschap van de wensouders direct na de geboorte.

In India ontstaat een probleem indien de Indiase draagmoeder gehuwd is. Met toestemming van de draagmoeder en haar echtgenoot kan op de geboorteakte de naam van de wensvader die het sperma voor de conceptie heeft geleverd, als juridische vader worden opgenomen. Ook als de Indiase rechter via een decreet ‘in terms of consent at Exh. 14’1 het juridisch vaderschap van deze wensvader vaststelt, erkent Nederland deze beslissing niet. De echtgenoot van de draagmoeder is de juridische vader en blijft dit ook, omdat de Indiase wet geen mogelijkheid tot ontkenning van het vaderschap biedt. Voor een kind, geboren uit een ongehuwde Indiase draagmoeder, zou dit probleem niet bestaan. De eerder beschreven problematiek is extensief aan de orde geweest in een uitspraak van de Rechtbank Haarlem.2

Ook in België is, ondanks een ware tsunami van voorstellen van senatoren om het draagmoederschap te regelen, het draagmoederschap nog steeds niet gelegaliseerd.3 De acties van deze senatoren staan in een schril contrast met de activiteiten die in Nederland aan de dag gelegd worden op het vlak van het draagmoederschap.

Voor zichzelf sprekend is dan ook de missive die de ambassade van België in New Delhi heeft doen uitgaan. Hierin staat duidelijk dat buitenlandse documenten die in het kader van een draagmoederschap zijn opgemaakt (geboorteakte, decreet of vonnis) en in India wel rechtsgevolgen creëren, geen rechtsgevolgen veroorzaken in de interne Belgische rechtsorde. Het in India van rechtswege ontstane ouderschap wordt in België niet erkend. Kortom: er zijn geen opvallende verschillen in de houding van beide buurstaten.

Om het getouwtrek om de juridische status en de daarbij behorende nationaliteit van de pasgeborene te beëindigen, werkt India aan een wetsvoorstel, op grond waarvan de toekomstige ouders moeten aantonen dat ‘hun’ kind na de geboorte automatisch de nationaliteit van deze ouders krijgt.

Enkele belangrijke regels, uitgegeven door het Indiase ministerie van Binnenlandse Zaken, zijn de volgende.

1.

Om in aanmerking te komen voor een uit te voeren draagmoederschap is een toeristenvisum onvoldoende. Men moet beschikken over een medisch visum.4

2.

Alleen paren die langer dan twee jaar gehuwd zijn, kunnen gebruik maken van een Indiase draagmoeder. De Indiase wet erkent het huwelijk tussen personen van hetzelfde geslacht niet! (Ook geen mogelijkheid voor geregistreerde partners of alleenstaanden, toevoeging PK.)

De belangrijkste regel is echter de volgende.

3.

Het echtpaar moet in het bezit zijn van een verklaring óf van zijn ambassade in India óf van het ministerie van Buitenlandse Zaken in het moederland, waarin duidelijk staat dat:

a.

het moederland het draagmoederschap erkent;

b.

het kind of de kinderen, uit de Indiase draagmoeder geboren, in het moederland van de wensouders worden toegelaten als hun biologisch kind of kinderen ten gevolge van een draagmoederschapsactie.5

Problemen ten gevolge van het draagmoederschapstoerisme blijven zeker niet beperkt tot India.6 Behalve in België hebben ook in Nederland rechterlijke instanties met passeren van de openbare orde-exceptie consulaten de opdracht gegeven om inreisdocumenten voor kinderen uit een buitenlandse draagmoeder beschikbaar te stellen. In Ierland moest het parlement toestemming geven om in een aantal gevallen af te wijken van de eigen strenge wetgeving op het vlak van het draagmoederschap en ervoor te zorgen dat deze kinderen een paspoort kregen. In Frankrijk werd een aanvankelijk geldig geboortecertificaat alsnog ongeldig verklaard. De Balaz-affaire toonde aan hoe star Duitsland is in het afwijzen van het draagmoederschap: de kinderen kregen geen inreisvisum. Andere Europese landen waarvan ook bekend is dat met deze kinderen wordt gesold, zijn Italië, Engeland en Ierland. In de bovengenoemde situaties werden iedere keer ad hoc beslissingen genomen. Het lijkt daarom absoluut noodzakelijk te zoeken naar een nieuwe internationale regelgeving die de problemen die het gevolg zijn van de actuele nationale wetten, definitief oplost.

In Oekraïne en Rusland is wettelijk geregeld dat de genetische vader en moeder ook als de juridische vader en moeder op de geboorteakte worden vermeld. De draagmoeder heeft geen mogelijkheid om haar ‘moederschap’ op te eisen (zie paragraaf 11.12).

In de staten van de Verenigde Staten waar het draagmoederschap wettelijk geaccepteerd is, wordt van rechtswege dan wel door de rechter in vrijwel alle gevallen het juridisch ouderschap aan de wensouder(s) toegekend. De belangrijkste al eerder genoemde overweging van de rechter is daarbij het beoordelen van initiële intenties van betrokkenen. Uit de literatuur blijkt dat het aantal conflicten tussen draagmoeder en wensouders verwaarloosbaar gering is. Het tot stand brengen van draagmoederschappen waarvoor in Israël reclame wordt gemaakt, blijkt in een aantal gevallen in de Verenigde Staten plaats te vinden (zie eerder). De Amerikaanse regelgeving betreft natuurlijk ook deze ouder-kindrelaties.

Ook in Cyprus is het mogelijk om gebruik te maken van een draagmoederschapsconstructie. Een kliniek in Noord-Cyprus, die (helaas) ook reclame maakt voor embryoselectie, maakt daarbij gebruik van Amerikaanse en Georgische draagmoeders, omdat het draagmoederschap in de staten waar deze vrouwen vandaan komen, zo geregeld is dat de wensouders ook de juridische ouders worden en ook direct op de geboorteakte worden vermeld. Deze verklaring gebruikt de kliniek ook in de internetwerving.

Boven alle kinderen die zijn geboren uit draagmoederschappen in het buitenland, hangt een tweesnijdend zwaard:

1.

Nederland erkent de in het buitenland ontstane juridische relatie tussen kind en (wens)ouder niet; of

2.

Nederland accepteert de ‘geboorte’ van het kind niet, omdat het kind duidelijk is geboren uit een commercieel draagmoederschap, dat in Nederland in strijd is met de openbare orde.

Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.