Procedurele waarborgen in materiële EVRM-rechten 2017/2.2.1.0:2.2.1.0 Introductie

Procedurele waarborgen in materiële EVRM-rechten 2017/2.2.1.0

2.2.1.0 Introductie

Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.

Criminal charge

Bij een criminal charge gaat het om een strafvervolging. Aan het begrip criminal charge komt een autonome betekenis toe.1 Dit betekent dat de uitleg dus losstaat van nationale interpretaties. Zo wordt voorkomen dat een Staat zich onttrekt aan de procedurele waarborgen die op grond van artikel 6 EVRM gelden door een sanctie of maatregel als bestuursrechtelijk te kwalificeren.2 Wanneer namelijk sprake is van een criminal charge gelden doorgaans3 ook – naast de procedurele waarborgen zoals genoemd in het eerste lid van voornoemd artikel – de procedurele waarborgen uit het tweede (onschuldpresumptie) en derde lid (onder meer recht op adequate verdediging).4

Om vast te stellen of sprake is van een criminal charge hanteert het Hof de criteria die het heeft ontwikkeld in de zaak Engel e.a. tegen Nederland.5 Dit zijn de volgende: (i) classificatie naar nationaal recht, (ii) aard van de overtreding en (iii) aard en zwaarte van de sanctie.6 Een toetsing aan het tweede en derde criterium kan achterwege blijven op het moment dat de norm naar nationaal recht als strafrechtelijk wordt gekwalificeerd.7 Wanneer onduidelijkheid bestaat over de aard van de maatregel en in het nationale recht de maatregel als disciplinair of administratief is bestempeld, volgt een toetsing aan het tweede en/of het derde criterium. Het Hof hanteert een cumulatieve toets wanneer twijfel bestaat bij de afzonderlijke invulling van de criteria.8 Tegelijkertijd kan het Hof de criteria ook alternatief toepassen, waarbij dan slechts aan een of twee van de voorwaarden wordt getoetst.9 De omstandigheden van het specifieke geval lijken bij de wijze van toetsing richtinggevend.10 Ten aanzien van de cumulatieve dan wel alternatieve toetsing aan voornoemde criteria ontbreekt in de jurisprudentie van het Hof om die reden een duidelijke lijn.11

Met betrekking tot het begrip charge is de zaak Foti e.a. van belang.12 Voor het bepalen van de aanvang van de redelijke termijn dient het moment te worden vastgesteld vanaf wanneer sprake is van een charge. In Foti e.a. overwoog het Hof dat dit dan bijvoorbeeld het moment van arrestatie kan zijn, of de dag waarop de betrokkene officieel op de hoogte is gesteld van zijn vervolging, of de dag waarop de voorbereidende onderzoeken zijn gestart, en dus niet pas vanaf de fase voor de rechter.13 Van een aanklacht/beschuldiging is sprake vanaf het moment dat de bevoegde autoriteit een officiële mededeling doet, inhoudende de verdenking van een strafbaar feit. Dit is de meer algemene definitie. In sommige gevallen kan ook sprake zijn van een charge als de nationale autoriteit een andere maatregel neemt die een dergelijke beschuldiging impliceert en materiële effecten heeft voor de positie van betrokkene.14

Civil rights and obligations

Het Hof heeft ook aan het concept civil rights and obligations een autonome betekenis toegekend.15 Gelet op de procedurele focus van deze studie voert het te ver om uitgebreid in te gaan op de vaststelling van de inhoudelijke scope van de civiele 6 EVRM- rechten en verplichtingen. Daarom wordt volstaan met een korte weergave.

Civil rights16

Met de Engel-criteria vergelijkbare standaarden, zoals ontwikkeld in het kader van de invulling van de criminal charge, ontbreken bij de invulling van het begrip civil.17 In de jurisprudentie van het Hof is het lastig gebleken om een consistente lijn te ontdekken aan de hand waarvan het Hof vaststelt of sprake is van een civil right in de zin van artikel 6 EVRM.18 De toekenning van een eventuele civielrechtelijke kwalificatie is heel zaaksgebonden. Om van een right in de zin van artikel 6 EVRM te kunnen spreken moet het recht in de Verdragsstaat als zodanig erkend zijn.19

De rechten en verplichtingen van private personen onderling kunnen worden gekwalificeerd als civil rights and obligations.20 Denk hierbij aan het contractenrecht, het erfrecht, het familierecht, het arbeidsrecht, het verzekeringsrecht etc.21 Een belangrijk kenmerk van het element civil is de geldelijke of economische aard van het recht. Doorgaans wordt bij een recht dat financiële gevolgen heeft voor de betrokkene er vanuit gegaan dat deze valt binnen de reikwijdte van het begrip civil.22

Van een civil right (opsomming niet limitatief)23 is ook sprake in het geval er nadeelcompensatie of schadevergoeding wordt toegekend voor een (on)-rechtmatige overheidsdaad.24 Het EHRM heeft van steeds meer geschillen bepaald dat deze van invloed zijn op de civiele rechten van betrokkenen, hoewel in dit type zaken de Staat ook vaak partij is. Zo is artikel 6 EVRM ook van toepassing, onder de civil-poot, in de gevallen dat het gaat om een geschil inzake de verlening van een bouw-en milieuvergunning,25 of wanneer het gaat om eigendomsrechten en de Staat het eigendom ontneemt, reguleert of anderszins het genotsrecht aantast,26 en daarnaast in sociale zekerheids- en bijstandzaken,27 en wanneer sprake is van een vergunning om een commerciële activiteit te ontplooien.28 Bovendien kunnen onder omstandigheden ook de niet-geldelijke rechten als civil worden aangemerkt.29 Hierbij kan gedacht worden aan het beperken van het contact van gevangenen met familie, het plaatsen van een minderjarig kind onder toezicht, het recht op leven, vrijheid van meningsuiting, het recht op bescherming van de reputatie, etc.30

Determination

Voor de toepasselijkheid van artikel 6 EVRM is verder van belang dat het gaat om een vaststelling van het betreffende recht.31 De uitleg van de term determination is ruim, en daarnaast dynamisch. Dynamisch in de zin van wat wel en niet als een civiel recht of civiele verplichting wordt aangemerkt door het Hof.32 Voorts hoeft het doel van de procedure niet (noodzakelijkerwijs) te zien op de vaststelling van een civil right. Een relatie tussen de procedure en de vaststelling van voornoemd recht volstaat doorgaans. Uit Ringeisen33 volgt dat de mate waarin de procedure beslissend (‘decisive’)34 kan zijn voor de de vaststelling van het civiele recht volstaat. Het Hof verklaarde artikel 6 EVRM van toepassing in deze zaak.35 Tot slot: de determination wordt soms strikter (directly decisive)36 en dan weer flexibeler (affect37/relate to)38 geïnterpreteerd door het EHRM.

Dispute

Ook het begrip dispute is van belang voor de toepassing van artikel 6. Aan het begrip dispute wordt door het Hof een materiële invulling gegeven.39 Uit de Straatsburgse jurisprudentie volgt dat de dispute ‘genuine and serious’ moet zijn.40 Het Hof stelt daarnaast als eis dat het recht van klager daadwerkelijk op het spel moet staan.41 Bovendien stelt het Hof als eis bij de beantwoording van de vraag of sprake is van een dispute dat het moet gaan om een juridisch geschil.42 Het instellen van een claim die ziet op de vergoeding van de (vermeende) geleden schade is geen vereiste om aan de kwalificatie dispute te kunnen voldoen: 43een verzoek om een declaratoir oordeel volstaat eveneens.44 Wel is het naar het oordeel van het EHRM van belang dat het gaat om een formeel ingestelde claim.45

Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.