Cessie (O&R nr. 70) 2012/V.7.3:V.7.3 Eisen die aan de totstandkoming en de vorm moeten worden gesteld

Cessie (O&R nr. 70) 2012/V.7.3

V.7.3 Eisen die aan de totstandkoming en de vorm moeten worden gesteld

Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.

539. Geen tweezijdige akte vereist; aanvaarding door de cessionaris. Indien de cessie of de verpanding plaatsvindt bij onderhandse akte is niet vereist dat de akte tweezijdig wordt opgemaakt.1 Anders dan voor de levering van een registergoed eist de wet voor de cessie of verpanding van een vordering op naam niet een “tussen partijen opgemaakte akte”. De cessionaris hoeft geen partij bij de akte te zijn. Voldoende en vereist is een door de cedent ondertekende akte2 die door de cessionaris vormvrij kan worden aanvaard.3 De eis van de aanvaarding van de akte voorkomt dat de cessionaris de vordering mogelijk tegen zijn zin krijgt opgedrongen.

Aan de aanvaarding van de akte hoeven geen hoge eisen gesteld te worden. De aanvaarding kan in iedere daartoe geëigende verklaring of gedraging besloten liggen en hoeft niet uitdrukkelijk plaats te vinden, maar kan stilzwijgend geschieden, bijvoorbeeld doordat de cessionaris de hem overhandigde akte heeft behouden.4 De aanvaarding kan verder blijken uit de houding of gedragingen van de cessionaris, zoals het doen van mededeling, de registratie van de akte of de inning van de vordering (vgl. art. 3:37 lid 1 BW).5 Het is mogelijk dat cedent en cessionaris van tevoren overeenkomen dat de aanvaarding van de akte besloten zal liggen in bepaalde nader aangeduide gedragingen of gebeurtenissen.6 Bovendien kan de aanvaarding bij voorbaat plaatsvinden, voor het opmaken van de akte,7 eventueel zelfs voor of bij de totstandkoming van de titel van de cessie.8 Voor de geldigheid van de cessie is in dat geval niet vereist dat de cessionaris op de hoogte komt van de totstandkoming van de akte. Wel is vereist dat de aanvaarding bij voorbaat inhoudelijk overeenstemt met de akte.9 Tot slot is ook mogelijk dat de aanvaarding van de akte pas plaatsvindt nadat de akte door de cedent/pandgever is geregistreerd of door hem mededeling is gedaan aan de schuldenaar.

De aanvaarding van de akte is een eenzijdige tot de cedent/pandgever gerichte rechtshandeling. Voor de aanvaarding van de akte is in beginsel een tot de cedent/pandgever gerichte verklaring vereist die, wil zij werking hebben, de cedent/pandgever moet hebben bereikt (zie art. 3:37 lid 3 BW). Met het oog op haar praktische hanteerbaarheid mogen deze regels naar mijn mening soepel worden toegepast. Zoals vermeld, kan de aanvaarding van de akte blijken uit een bepaalde gedraging van de cessionaris, zoals het aanbieden van de akte ter registratie, het doen van mededeling en/of de inning van de vordering (zie art. 3:37 lid 1 BW). In dat geval zou ik willen aannemen dat de akte geacht wordt te zijn aanvaard op het moment van aanbieding ter registratie, de mededeling of het moment waarop de cessionaris de schuldenaar om betaling verzoekt. Het feit dat de cedent eerst later op de hoogte komt van de registratie, de mededeling of de inning (en daarmee van de aanvaarding van de akte), zou niet beslissend moeten zijn. Overigens acht ik het verdedigbaar dat als de cessionaris na het tot stand komen van de overeenkomst tot cessie (de titel voor de cessie) de cessieakte krijgt toegezonden of van het opmaken daarvan door de cedent op de hoogte wordt gebracht, de cessionaris geacht kan worden de akte te hebben aanvaard, indien hij de akte niet onverwijld afwijst. Aangenomen mag worden dat de cessionaris in een dergelijk geval de akte zo spoedig mogelijk zal willen aanvaarden.10

Het tijdstip van aanvaarding van de akte kan van groot belang zijn voor de vraag of er een (in alle opzichten) rechtsgeldige cessie of verpanding heeft plaatsgevonden.11 Denk bijvoorbeeld aan het geval dat de cedent/pandgever na de registratie van de akte of de mededeling van cessie/verpanding, die mogelijk door de cedent/pandgever zijn gedaan, in staat van faillissement komt te verkeren of dat er beslag op de vordering wordt gelegd. Het is dan van belang dat kan worden vastgesteld op welk moment de cessionaris/pandhouder de akte heeft aanvaard. De overdracht of verpanding vindt immers pas plaats met de aanvaarding van de akte, mits aan de overige vereisten voor overdracht of verpanding is voldaan. Mocht de cedent/pandgever op het moment van de aanvaarding van de akte failliet zijn of mocht er een beslag zijn, dan kan de cessie de boedel resp. de beslaglegger niet worden tegengeworpen (art. 35 Fw en art. 475h Rv).

Bij een openbare cessie of verpanding is, indien de aanvaarding van de akte pas geschiedt nadat al (door de cedent) mededeling aan de schuldenaar is gedaan, voor een rechtsgeldige cessie of verpanding niet vereist dat vervolgens ook nog van de aanvaarding van de akte (een tweede) mededeling aan de schuldenaar wordt gedaan (die overigens besloten zou kunnen liggen in het feit dat de cessionaris zich bij de schuldenaar meldt om de vordering te innen).12 Deze eis kan noch uit de tekst van art. 3:94 lid 1 BW, noch uit de toelichting daarop worden afgeleid. Uit de toelichting blijkt dat de mededeling aan de akte vooraf kan gaan.13 Indien men dit aanvaardt, is er geen plaats meer om voor het geval van een aanvaarding buiten de akte om nog eens de eis van een hernieuwde mededeling te stellen. Dit zou immers betekenen dat aan de eerste mededeling – die al voor het opmaken van de akte heeft plaatsgevonden – goederenrechtelijk geen betekenis toekomt, terwijl de wetgever dit wel mogelijk heeft willen maken en daartoe ook de wettekst heeft aangepast.14

540. Akte onder de cedent; verlies van de akte. Voor de geldigheid van de cessie is niet vereist dat de cessie-akte aan de cessionaris wordt afgegeven. De akte kan onder de cedent of een derde verblijven.15 Ook het feit dat de akte na haar opmaken verloren gaat of zoek raakt, doet aan de geldigheid van de cessie of de verpanding niet af. Wel zal de cessionaris in geval van een geschil over de geldigheid van de cessie dienen te bewijzen dat er een cessie-akte bestaat of heeft bestaan.16 Dit bewijs kan met alle daarvoor geschikte middelen worden geleverd.17 Vanuit dit oogpunt is het verstandig dat de originele akte berust onder de cessionaris of dat hij in ieder geval een (door de cedent ondertekende) kopie van de akte heeft.18,19

541. Geschriften die als cessie-akten kunnen dienen. Het geschrift dat als cessie- of pandakte fungeert, hoeft niet uitsluitend te strekken tot cessie of verpanding. Het behoeft geen afzonderlijk document te zijn. Het geschrift kan tevens andere functies hebben. Zo kan de verklaring van de cedent dat hij (bij deze) bepaalde vorderingen wil cederen, worden opgenomen in een op schrift gestelde (obligatoire) overeenkomst die mogelijk tevens tot de cessie verplicht en zodoende de titel voor de cessie vormt. Daarnaast kan de cessieverklaring van de cedent worden gesteld op een door de schuldenaar ondertekende schuldbekentenis20 of worden opgenomen in een polis,21 een factuur, een akte van verdeling,22 een akte van oprichting en inbreng,23 algemene voorwaarden e.d. Ieder geschrift kan een cessie-akte zijn, mits uit het geschrift blijkt dat zij (mede) tot de levering van vorderingen bestemd is en het geschrift bovendien tot bewijs strekt en door de cedent is ondertekend (zie voor dit laatste art. 156 lid 1 Rv).24 Het geschrift dat als cessie-akte dienst doet, hoeft niet tot de cessionaris te zijn gericht (vgl. de factuur).25 Wel dient de cessionaris de akte (eventueel bij voorbaat) te aanvaarden.

542. Akte en goederenrechtelijke overeenkomst. Tot slot merk ik op dat het vereiste van een akte dient te worden onderscheiden van de voor de levering of vestiging van een pandrecht benodigde goederenrechtelijke overeenkomst.26 De akte behoeft niet de goederenrechtelijke overeenkomst te belichamen, ook al zal zij in de meeste gevallen – als de akte zowel door cedent als cessionaris wordt getekend – wel de goederenrechtelijke overeenkomst bevatten.27 Dit volgt uit het feit dat de cessionaris geen partij bij de akte hoeft te zijn. In dat geval bevat de akte in de regel wel het aanbod van de cedent tot het sluiten van de goederenrechtelijke overeenkomst.28 Aanvaarding van de akte door de cessionaris impliceert dan tevens de aanvaarding van het aanbod tot het sluiten van een goederenrechtelijke overeenkomst.

Zolang de akte nog niet tot stand gekomen is, kan er nog geen sprake zijn van een goederenrechtelijke overeenkomst of van een aanbod van de cedent tot het sluiten daartoe. Zoals hiervoor vermeld, is de akte-eis een vormvoorschrift voor de wilsverklaring van de cedent dat hij bepaalde vorderingen aan de cessionaris levert.29 Het heeft bovendien rechtens geen betekenis om al voor de totstandkoming van de akte het bestaan van de goederenrechtelijke overeenkomst of een aanbod daartoe aan te nemen. Zolang de cedent niet door het opstellen van een akte uiting heeft gegeven aan zijn wil om te cederen, komt aan de goederenrechtelijke overeenkomst geen enkel rechtsgevolg toe. Eerst als de akte tot stand gekomen is, is de cedent immers goederenrechtelijk gebonden.30 De cessionaris kan dan zonder medewerking van de cedent de cessie voltooien door de akte te registreren of door mededeling te doen aan de schuldenaar.31

Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.