HR, 11-10-2011, nr. 11/00726

Het gerechtshof te 's‑Hertogenbosch heeft bij arrest van 5 juli 2010 verzoeker vrijgesproken van het hem bij inleidende dagvaarding onder 3 tenlastegelegde en hem voorts wegens (zware) mishandeling (feit 1 primair en 2) veroordeeld tot een gevangenisstraf voor de duur van vijftien maanden. De vordering van de benadeelde partij is — met toepassing van art. 36f Sr — toegewezen tot een bedrag van € 1.821,50, subsidiair 28 dagen hechtenis.

Deze zaak hangt samen met de strafzaak tegen verzoeker met griffienummer S 11/00731 waarin ik heden eveneens concludeer.

Namens verzoeker heeft mr. J.S. Nan, advocaat te Dordrecht, bij schriftuur drie middelen van cassatie voorgesteld.

Het eerste middel klaagt over schending van art. 301 Sv nu het hof de stukken waarop ten bezware van verzoeker acht is geslagen niet dan wel onvoldoende heeft voorgelezen of mondeling de korte inhoud heeft meegedeeld.

Uit het proces-verbaal van de terechtzitting in hoger beroep blijkt dat verzoeker niet ter terechtzitting is verschenen. Wel was de toenmalig raadsvrouwe van verzoeker aanwezig die heeft verklaard uitdrukkelijk te zijn gemachtigd de verdediging te voeren. Voorts houdt het proces-verbaal het volgende in.

In art. 301, vierde lid, Sv is bepaald dat ten bezware van de verdachte op geen stukken acht wordt geslagen dan voor zover ze zijn voorgelezen of hun korte inhoud is voorgelezen. De strekking van dit voorschrift is dat verdachte niet in het vonnis wordt geconfronteerd met hem onbekende, in zijn nadeel werkende gegevens.1. Letterlijke voorlezing van stukken ter terechtzitting is niet nodig om de rechter kennis te kunnen laten nemen van de inhoud van stukken. De stukken maken onderdeel uit van het dossier waarover de rechter beschikt. Ook de verdediging heeft kennis kunnen nemen van deze stukken en heeft de mogelijkheid daartegen in te brengen wat haar dienstig voorkomt.

Gelet op de hiervoor onder 5 weergegeven passage in het proces-verbaal in hoger beroep moet het ervoor worden gehouden dat de voorzitter in het kort de inhoud van de stukken van de zaak in het bijzijn van de gemachtigde raadsvrouwe heeft voorgelezen. Van schending van de verplichting die op het hof rust overeenkomstig art. 301 Sv is aldus geen sprake, temeer niet nu uit het proces-verbaal in hoger beroep niet blijkt dat de raadsvrouwe heeft verzocht om — overeenkomstig art. 301, tweede lid, Sv — andere stukken dan de door de voorzitter voorgehouden stukken voor te lezen2..

Wat betreft de klacht dat niet valt te achterhalen of in eerste aanleg alle stukken daadwerkelijk zijn voorgehouden, geldt dat een dergelijke klacht in hoger beroep naar voren had moeten worden gebracht en niet voor het eerst in cassatie.

Het middel faalt.

Het tweede middel behelst de klacht dat het hof ten onrechte de schriftelijke slachtofferverklaring als bewijsmiddel heeft gebezigd.

Mij moet van het hart dat de verdediging wel wat inconsequent is (geweest). Immers, in hoger beroep heeft de verdediging de slachtofferverklaring zelf overgelegd om een ander punt te onderbouwen. Anders dan verzoeker, die consistent heeft verklaard, heeft aangever — volgens de verdediging — bij de politie anders verklaard dan in zijn slachtofferverklaring. Daarom moet aan verzoekers verklaring — dat hij niet getrapt heeft, maar tegen het gezicht geslagen — wel geloof worden gehecht.

Weliswaar gaat het hier om een verschillend gebruik van de slachtofferverklaring (nl. rechtstreeks als bewijsmiddel dan wel, als bewijsmiddelverweer, ter ontkrachting van een bewijsmiddel), maar als de verdediging zich — op principiële gronden — verzet tegen het gebruik tot bewijs van een slachtofferverklaring, moet zij er dan ook niet zelf mee aankomen in de bewijssfeer. Overigens zal ik mij van mijn taak kwijten en de kwestie bespreken.

Ten laste van verzoeker is onder 1 primair bewezenverklaard dat hij:

Deze bewezenverklaring heeft het hof gebaseerd op de volgende bewijsmiddelen:

Als nadere bewijsoverweging heeft het hof onder voornoemde bewijsmiddelen opgenomen:

Voorts heeft het hof in het verkorte arrest ten aanzien van de schriftelijke slachtofferverklaring van [slachtoffer] van 17 juni 2010 de volgende nadere bewijsoverweging (p. 6) opgenomen:

Het middel stelt terecht dat het hof op basis van de schriftelijke slachtofferverklaring geoordeeld heeft dat sprake is van zwaar lichamelijk letsel. Ik vermoed dat om die reden de schriftelijke slachtofferverklaring van [slachtoffer] onder de bewijsmiddelen is opgenomen. Het middel stelt de vraag aan de orde of een schriftelijke slachtofferverklaring mag worden gebezigd als bewijsmiddel. Bij mijn weten heeft Uw Raad zich hierover niet eerder expliciet uitgelaten.4.

Anders dan de mondelinge is de schriftelijke slachtofferverklaring niet wettelijk geregeld. In 2000 heeft het College van Procureurs-Generaal het groene licht gegeven voor experimenten met de schriftelijke slachtofferverklaring (ssv).5. Indien gewenst wordt zo een verklaring — ten einde de gevolgen van het strafbare feit voor het slachtoffer of de nabestaanden te inventariseren — met behulp van een medewerker van Slachtofferhulp Nederland opgesteld en aan het dossier toegevoegd. De verdediging kan ervan kennis nemen; ter terechtzitting wordt in de regel de ssv — indien aanwezig — na de behandeling van de feiten aan de orde gesteld. Hoewel rechters en officieren van Justitie in het algemeen stellen dat de ssv niet direct van invloed is op de waarheidsvinding wordt deze toch ook niet helemaal uitgesloten geacht. Beïnvloeding in de sfeer van door het gevolg gekwalificeerde delicten wordt niet problematisch gevonden. Met name op de overtuiging zou de ssv wel invloed hebben. De ssv is een van de factoren die betekenis hebben voor de strafeis en de strafoplegging.6. In zijn brief aan de Tweede Kamer gaf de minister van Justitie onder meer als uitkomst van het onderzoek naar de implementatie van de ssv weer dat de ssv de voorbereiding van de zaak kan vergemakkelijken, in die zin dat men via de ssv zicht heeft op de gevolgen van het ten laste gelegde feit voor het slachtoffer. De rechters spreken unaniem hun waardering uit voor de inhoud van de ssv: het zijn heldere, beknopte stukken die gemakkelijk te lezen zijn.7.

Omdat de aard van de schriftelijke en van de mondelinge slachtofferverklaring samenhangen en over de mondelinge slachtofferverklaring een uitvoering debat in het parlement is gevoerd zal ik uit de parlementaire geschiedenis citeren.

Met ingang van 1 januari 2004 is aan titel VI van het Tweede Boek van het Wetboek van Strafvordering art. 302 toegevoegd, luidende:

Met ingang van 1 januari 2011 is deze bepaling verhuisd naar art. 51e Sv in titel IIIA van het Eerste Boek van het Wetboek van Strafvordering met als opschrift ‘Het slachtoffer’.8. Het artikel luidt — voor zover voor ons onderwerp van belang —:

Bij dezelfde wet is art. 302 Sv komen te luiden:

Hoewel deze laatste bepalingen niet van kracht waren ten tijde van de berechting van verzoeker, is ook de kennisneming van de gedachten over de verdere versterking van de positie van het slachtoffer in het strafproces van belang voor de juiste plaatsbepaling van de ssv.9.

In het initiatief-wetsvoorstel van het Kamerlid Dittrich was aanvankelijk het spreekrecht van het slachtoffer of nabestaande ingebed in diens positie van getuige.10. Dat betekende dat het slachtoffer als getuige diende te worden beëdigd en dat hij naar waarheid diende te verklaren. Ter terechtzitting zouden zowel de rechter, de officier van Justitie als de verdediging hem kunnen bevragen. Aangezien het spreekrecht maar een beperkt onderwerp betreft, werden geen nare situaties verwacht omdat het spreekrecht (en daarmee het vraagrecht) niet de toedracht van het feit betreft. Een sui-generis positie voor het slachtoffer werd afgewezen omdat zonder beëdiging de verklaring niet onder de verplichting om de waarheid te spreken valt. Dit zou de verdachte in een nadelige positie kunnen brengen; en ook zeker op gespannen voet staan met de waarborg van het eerlijke proces in art. 6 EVRM, indien de verdediging niet het recht krijgt om een niet-beëdigd slachtoffer over diens verklaring te bevragen. De optiek van het oorspronkelijke wetsvoorstel spoort met de aanbeveling van de Verenigde Naties (resolutie 40/34 van 1985, onderdeel 6b), waarin onder meer valt te lezen dat

Ter onderbouwing van de vraag waarom aan het slachtoffer of diens nabestaanden een spreekrecht moet worden gegeven (§ 4) vermeldt het oorspronkelijke wetsontwerp onder meer:

In § 6 van het wetsontwerp wordt onderscheiden tussen het ‘victim's statement of impact’ en het ‘victim's statement of opinion’. Het was uitdrukkelijk niet de bedoeling van de indiener van het wetsontwerp om het slachtoffer of zijn nabestaanden de mogelijkheid te bieden om zijn/hun visie op de verdachte of de toe te kennen straf te geven. Het spreekrecht mag niet gebruikt worden om meningen te verkondigen. Daarom wordt het spreekrecht beperkt tot het ‘victim's statement of impact.’

Zowel de Raad van State als de geconsulteerde Nederlandse vereniging voor rechtspraak en de Nederlandse orde van advocaten oefenden kritiek uit op de keuze voor de positie van getuige. Volgens de Raad van State dwingt het EVRM niet tot gelijkstelling van de positie van het slachtoffer die het spreekrecht wil uitoefenen met die van een getuige die dienstbaar is aan de waarheidsvinding (TK 27 632, A, p. 3). De NVvR was afkerig van de formele getuige-status en pleitte voor een zodanige vastlegging van het spreekrecht in een wetsartikel dat het hoor- en wederhoorprincipe niet tot gelding komt, zodat de zaak zelf of de strafoplegging niet ter discussie staan.11. De NOvA waardeerde het respecteren van art. 6 EVRM, maar vroeg zich af of de voorgestelde keuze van getuige het slachtoffer niet juist een bezwarender plaats oplevert, waarbij werd verwezen naar het kaderbesluit van de Raad van de Europese Unie (2001/220/JBZ, 15 maart 2001) dat in art. 3 inhoudt dat elke lidstaat voor het slachtoffer de mogelijkheid waarborgt om tijdens de procedure gehoord te worden en bewijselementen aan te dragen.12. Elke lidstaat neemt de nodige maatregelen om ervoor te zorgen dat het slachtoffer slechts voor zover noodzakelijk ten behoeve van de strafprocedure wordt ondervraagd door de autoriteiten. De Orde verwijst naar de reeds bestaande mogelijkheid voor het slachtoffer om zich in het strafgeding te voegen. Ook uit de rechtswetenschap kwam kritiek.13.

De indiener heeft zich de kritiek deels aangetrokken, en heeft in de Memorie van Toelichting zoals gewijzigd naar aanleiding van het advies van de Raad van State een eigen positie voor het slachtoffer voorgesteld (TK 27 632, nr. 5).

Enerzijds liet het gewijzigde ontwerp wel de rol van het slachtoffer voor de waarheidsvinding vervallen, maar anderzijds bevatte het geen wezenlijke wijziging in hetgeen hierboven in 22 werd geciteerd over beweegredenen voor het spreekrecht (MvT, § 4 sub b). Het bleef de bedoeling niet een victim's statement of opinion toe te staan, maar slechts een victim's statement of impact. In § 9 wordt de ommezwaai naar de eigenstandige positie voor het slachtoffer beargumenteerd: het slachtoffer behoort niet blootgesteld te worden aan het ondervragingsrecht van het openbaar ministerie en de verdediging. Art. 6 EVRM zou niet nopen tot de beëdiging van het slachtoffer als getuige wanneer het slachtoffer of de nabestaande spreekt over de gevolgen die het misdrijf in zijn leven teweeg heeft gebracht. Voorgesteld wordt niet slechts het openbaar ministerie en de verdediging, maar ook de rechter geen ondervragingsrecht te verlenen.

In de Memorie van Toelichting wordt duidelijk gesteld dat de inhoud van de verklaring moet zijn beperkt tot de gevolgen die het strafbare feit bij het slachtoffer heeft teweeggebracht. Een spreekgerechtigde zal dus kunnen verklaren over fysieke, psychische en economisch geleden schade en over de sociaaleconomische (zowel materiële als immateriële) gevolgen van het misdrijf, bijvoorbeeld voor gezinsleven, studie, werk of sociale contacten. De spreekgerechtigden moeten zich onthouden van opmerkingen betreffende de bewijsbaarheid van het tenlastegelegde, de strafbaarheid van de verdachte en de straftoemeting.

Dit is terug te lezen in diverse delen van de parlementaire geschiedenis, onder andere in

Voorts is in de parlementaire geschiedenis terug te lezen dat indien de door het slachtoffer ingebrachte informatie wél relevant wordt geacht voor het bewijs, het slachtoffer alsnog als getuige moet worden beëdigd en moet worden gehoord. Hieruit kan worden afgeleid dat de door het slachtoffer ter terechtzitting afgelegde verklaring niet voor het bewijs kan worden gebezigd. Dit strookt ook met art. 339, eerste lid, Sv, waarin de verklaring van een slachtoffer ter terechtzitting niet wordt genoemd als wettig bewijsmiddel. Ik licht opnieuw enkele stukken uit de wetsgeschiedenis:

De behandeling van het initiatief-wetsvoorstel in de Tweede Kamer leverde geen nieuwe gezichtspunten op.14. Men wilde het slachtoffer absoluut niet in de getuigenbank zien, maar kon aan de andere kant ook niet uitsluiten dat dit onder omstandigheden toch zou moeten gebeuren. Eén kamerlid hamerde erop dat slachtoffers het spreekrecht als een morele spreekplicht zouden kunnen beschouwen, omdat niet-spreken tot een lichtere straf zou kunnen leiden.15.

Ook in de Eerste Kamer is stilgestaan bij de problematiek van de waarheidsgetrouwheid van de mondelinge slachtofferverklaring,16. maar tot nieuwe gezichtspunten heeft het niet geleid.

Vanuit het Openbaar Ministerie zijn met het oog op de invoering van het spreekrecht voor slachtoffers Aanwijzingen opgesteld. De Aanwijzing spreekrecht en schriftelijke slachtofferverklaring trad per 1 januari 2005 in werking (Stcrt. 2004, 248) en is inmiddels (per 1 januari 2011) vervangen door de Aanwijzing slachtofferzorg (Stcrt. 2010 nr. 20476). In beide aanwijzingen komt naar voren dat de slachtofferverklaring niet als bewijsmiddel kan worden gebezigd. Ik geef de ter zake doende passage uit de Aanwijzing slachtofferzorg weer.

Het standpunt van de wetgever ten aanzien van de ter terechtzitting afgelegde slachtofferverklaring is aldus helder: deze kan niet voor het bewijs worden gebezigd. In de parlementaire geschiedenis lees ik echter niet expliciet of ook een schriftelijke slachtofferverklaring van het bewijs (waarvan in de onderhavige zaak sprake is) moet worden uitgesloten.

Met de plaatsing in het Staatblad was hiermee de discussie over het spreekrecht van het slachtoffer ter terechtzitting niet ten einde. Fernhout en Spronken openden die discussie met het vragen van aandacht voor een reeks wetstechnische tekortkomingen die in het parlementaire proces onopgemerkt zijn gebleven.18. Ze schrijven dat weliswaar in de gewijzigde opzet van het initiatief-wetsontwerp het ondervragingsrecht uit het ontwerp is verdwenen, maar dat het tijdens de parlementaire discussie weer is teruggekomen, zij het niet in de vorm van een getuige-ondervraging met de daaraan verbonden eisen van waarheidsgetrouwheid.19. Kennelijk heeft de wetgever een inbreuk op het wettelijk systeem willen maken door niet het proces-verbaal van de terechtzitting, voor zover inhoudende de onbeëdigde verklaring van het slachtoffer, toe te laten voor de bewijsvoering.20.

Het wetsontwerp ter versterking van de positie van het slachtoffer in het strafproces dat in 2005 naar het parlement werd gestuurd21. bevat in art. I onderdeel F die hierboven reeds genoemde aanpassing van art. 302 Sv met toelichting erop is kort:

met een verwijzing naar de bijdrage van Fernhout en Spronken.22. Bij Nota van wijziging (nr 13) is de toelichting iets uitvoeriger:

Een van de door de minister van Justitie onderschreven uitgangspunten van de onderzoeksgroep is dat de rechten van het slachtoffer niet absoluut zijn, maar moeten worden afgewogen tegen andere belangen (rechten van de verdediging, derden, onderzoeksbelangen en kostenoverwegingen).23. Onder andere wordt aangegeven dat [b]ij de regeling van de rechtspositie van het slachtoffer in het wetboek ermee rekening [moet] worden gehouden dat hij ook in andere fasen van het strafproces en in andere rollen kan deelnemen. Zo kan hij gehoord worden als getuige: hij zal veelal de dichtst betrokken waarnemer van het strafbaar feit zijn. In die hoedanigheid heeft hij ook specifieke belangen die niet geheel behoeven samen te vallen met zijn rol als slachtoffer. Die belangen kunnen ook onderling conflicteren. Slachtoffers zullen bij voorbeeld een afweging moeten maken over de mate waarin zij het verstrekken van veel informatie wenselijk achten. Het geven van veel details over wat hen is overkomen kan enerzijds pijnlijk zijn, maar anderzijds noodzakelijk voor de waarheidsvinding of voor de onderbouwing van een schadevordering. Naarmate zij meer details verstrekken, kan de verdediging daarin aanleiding vinden om nadere vragen te stellen. Dit klemt vooral bij de behandeling van de zaak op de openbare terechtzitting.24.

In de Nota naar aanleiding van het verslag wordt de relativering van de slachtofferrechten enigszins uitgewerkt:

De minister heeft ten aanzien van het spraakrecht niet veel overhoop willen halen, mede omdat dit bij initiatief-wet is ingevoerd, hetgeen terughoudendheid indiceert.26.

Bij arrest van 24 december 2002, LJN AE7619, NJ 2003, 156 overwoog Uw Raad het volgende. In die zaak was niet gebleken dat de moeder een beëdigde verklaring had afgelegd over de geestelijke toestand van haar dochters.

Dit arrest is voor de invoering van het spreekrecht gewezen en is door de ingevoerde wettelijke regeling ingehaald voor zover een slachtofferverklaring van betekenis is voor de straftoemeting. Immers, het uitgangspunt van de wet is dat juist over de gevolgen van het misdrijf voor het slachtoffer (of de nabestaanden) een onbeëdigde verklaring mag worden afgelegd. Bij de straftoemeting kan deze verklaring derhalve een rol spelen, waarbij de rechter ook met zoveel woorden aan de inhoud van die verklaring mag refereren. In die hoedanigheid is het geen bewijsmiddel, maar iets wat ter zitting is gebleken; art. 350 Sv schrijft immers voor dat ook de oplegging van straf of maatregel naar aanleiding van het onderzoek op de terechtzitting wordt genomen. De slachtofferverklaring zou evenwel in haar weergave van de gevolgen van het misdrijf (twee voorbeelden: door causaal verband te leggen tussen het misdrijf en die gevolgen; of: door aan te geven dat geen uitzicht op volledig herstel bestaat) ook bewijsaspecten kunnen betreffen. Dan zou de slachtofferverklaring dienstig kunnen zijn voor enige bewijsbeslissing. Echter, een verklaring die ter terechtzitting is afgelegd zonder dat de persoon die deze aflegt is beëdigd is onbruikbaar voor enig punt van bewijs (via het proces-verbaal van de terechtzitting).

Tussen de bewijsvraag van art. 350 en de straftoemetingsvraag van dat artikel zitten echter nog de vragen van de strafbaarheid van feit en dader. Die vragen behoeven niet opgehelderd te worden met bewijsmiddelen; het onderzoek ter terechtzitting kan daarvoor de bouwstenen leveren. Op zichzelf zou — bij ontbreken van een duidelijke wettelijke afgrenzing van de reikwijdte van de slachtofferverklaring — aan de slachtofferverklaring nog wel relevantie verbonden kunnen zijn (of worden) voor de onaannemelijkheid dat de feiten waarop de verdediging zich bij haar beroep op — bijvoorbeeld — noodweer baseert zich hebben voorgedaan zoals wordt gesteld. Evenwel, de wettelijke afgrenzing van de mondelinge slachtofferverklaring is gelegen in de vragen van 348 en 350 Sv, zo luidt de aan de Eerste Kamer gegeven toelichting. Het zal in ieder geval zo zijn dat de slachtofferverklaring niet voor de eerste drie volgens art. 350 Sv te beantwoorden vragen mag worden gebruikt. Voor de laatste vraag, de straftoemetingsvraag ligt dit enigszins anders. De verklaring is tenslotte naar de bedoeling van de wetgever een ‘victim's statement of impact’, hetgeen een feitelijke kwestie is, en geen opinie. Toch ligt ook hier een beperking, dunkt mij. Indien na de ondervraging van het slachtoffer verschil van inzicht blijkt over de juistheid van de inhoud van (onderdelen van) de mondelinge slachtofferverklaring, die dus slechts betrekking mag hebben op de gevolgen van het misdrijf, en indien dit verschil van dien aard is dat dit betekenis kan hebben voor de straftoemetingsbeslissing staan twee wegen open om hiermee om te gaan. Indien het betwiste onderdeel cruciaal is voor de straftoemeting zal het slachtoffer als getuige moeten worden beëdigd en gehoord. Blijven beëdiging en verhoor uit, dan komt het mij voor dat niet gezegd kan worden dat de juistheid van het bestreden onderdeel is gebleken, zodat op dat punt met de slachtofferverklaring geen rekening mag worden gehouden.

Moet hierover anders worden gedacht indien het om een schriftelijke slachtofferverklaring gaat? Mijn ambtgenoot Vellinga heeft in een tijdschriftartikel27. aangegeven dat een ssv als schriftelijk bescheid in de zin van art. 344, eerste lid onder 5, Sv kan gelden. In beginsel is dat juist. Echter, naar mijn mening zou er een anomalie ontstaan indien voor de schriftelijke slachtofferverklaring een ander (bewijs)regiem zou gelden als voor de mondelinge verklaring. De ssv behoort niet meer in te houden dat een uiteenzetting van de gevolgen van het misdrijf voor het slachtoffer (of de nabestaanden). Het is een processtuk waarvan de inhoud bij de straftoemeting mag meewegen, maar waaraan ieder ander effect voor de andere vragen van art. 350 Sv behoort te ontbreken. En voor zover over de juistheid van de in de ssv vermelde feiten of omstandigheden ter terechtzitting verschil van mening bestaat of ontstaat, dat van belang is voor de te nemen beslissing over de op te leggen straf of maatregel, zal — tenzij het slachtoffer na beëdiging kan worden gehoord — met de ssv in zoverre geen rekening mogen worden gehouden. Het komt mij voor dat wij hier van doen hebben met een schriftelijk bescheid dat aan beperkingen is onderhevig, theoretisch vergelijkbaar met art. 344a Sv.

Een andere aanpak druist in mijn ogen in tegen de bedoeling van de wetgever. Deze wilde voor de verwerking van de emotionele schade die het slachtoffer van het misdrijf heeft opgelopen bevorderen dat een slachtoffer zijn verklaring op de terechtzitting aflegt zonder daarbij het gevaar te lopen vervolgens als getuige te worden gehoord met het daaraan verbonden ondervragingsrecht van het openbaar ministerie en de verdachte.28. De latere slachtofferwet heeft het ondervragingsrecht op beperkte schaal hersteld. Bij het enkel doen overleggen van een schriftelijke slachtofferverklaring is het gevaar om als getuige te worden gehoord aanmerkelijk minder — hoewel niet geheel afwezig. Immers, ook wanneer de ssv zich inderdaad heeft beperkt tot de gevolgen van het misdrijf voor het slachtoffer kan daarin — ik noemde de voorbeelden al — nog zeker wel een causaliteitsprobleem of een kwalificatieprobleem verscholen liggen.29. Indien aan de ssv meer inhoudelijke betekenis zou kunnen worden gehecht dan aan de mondelinge verklaring ontstaat toch het door de wetgever zoveel mogelijk vermeden gevaar dat het slachtoffer naar aanleiding van zijn ssv als getuige ter terechtzitting zal worden opgeroepen waarbij dan de — in de literatuur30. wel geopperde — mogelijkheid ontstaat om het proces-verbaal van de terechtzitting voor zover daarin de verklaring van het slachtoffer is opgenomen voor het bewijs of voor een andere dan de vierde vraag van art. 350 Sv te bezigen.

Kort en goed: in mijn visie mag een slachtofferverklaring — hetzij mondeling, hetzij schriftelijk — niet als bewijsmiddel worden gebezigd.31.

Het middel klaagt aldus terecht dat het hof de schriftelijke slachtofferverklaring van [slachtoffer] heeft gebezigd tot het bewijs.

Tot cassatie behoeft dit evenwel niet te leiden. Zoals ik hiervoor onder 13 en 14 reeds heb opgenomen, heeft het hof de schriftelijke slachtofferverklaring van [slachtoffer] kennelijk tot bewijs32. gebezigd ten behoeve van het bewezenverklaarde ‘zwaar lichamelijk letsel’. Ook zonder deze schriftelijke slachtofferverklaring is de bewezenverklaring gelet op de overige bewijsmiddelen, zoals hiervoor weergegeven, alsmede op de in het arrest opgenomen nadere bewijsoverwegingen voldoende met redenen omkleed. Immers uit de verklaring van het slachtoffer (bewijsmiddel 1) en het aanvraagformulier medische informatie (bewijsmiddel 5) volgt in voldoende mate dat verzoeker door met een aanloop met twee voeten tegen de heup van de 83-jarige [slachtoffer] te springen die [slachtoffer] zwaar lichamelijk letsel (een gebroken linkerheup en een gekneusde nier) heeft toegebracht. Het is een feit van algemene bekendheid dat een gebroken heup bij een 83-jarig slachtoffer een ernstige medische problematiek oplevert waarbij uitzicht op volledig herstel allerminst gewaarborgd is. De als bewijsmiddel 2 opgenomen schriftelijke slachtofferverklaring en de hieromtrent opgenomen nadere bewijsoverweging van het hof kunnen dan ook terzijde worden geschoven.33.

Het middel faalt.

Het derde middel klaagt dat de onder 2 bewezenverklaarde mishandeling onvoldoende is gemotiveerd nu het opzet niet kan volgen uit de gebezigde bewijsmiddelen en de nadere bewijsoverweging.

Ten laste van verzoeker heeft het hof onder 2 bewezenverklaring dat hij:

Deze bewezenverklaring heeft het hof gebaseerd op de volgende bewijsmiddelen:

In het bestreden arrest heeft het hof voorts de volgende nadere overweging opgenomen.

In de toelichting op het middel wordt gesteld dat de kans niet aanmerkelijk is te achten dat het computerscherm het slachtoffer zou raken en pijn zou veroorzaken, noch dat verzoeker die kans daarop zou hebben aanvaard.

Men zou over het een en ander nog anders kunnen denken wanneer verzoeker in zijn opgewonden, agressieve toestand, per ongeluk het computerscherm had geraakt. Daarvan is echter volgens de eigen verklaring van verzoeker geen sprake. De gebezigde bewijsmiddelen houden in dat verzoeker verbaal agressief is geweest tegen bankmedewerkster/aangeefster [betrokkene 4], dat hij wild gebaarde, hard riep en een slaande beweging in haar richting maakte waarbij verzoeker het computerscherm dat voor [betrokkene 4] stond raakte. Als gevolg van die klap viel het scherm op de arm van [betrokkene 4]. Verzoeker heeft bij de politie erkend dat hij bewust met zijn hand het computerscherm heeft geraakt. Dat het hof onder deze omstandigheden heeft geoordeeld dat verzoeker door op een agressieve wijze bewust richting aangeefster een slaande beweging tegen het computerscherm te maken zich willens en wetens heeft blootgesteld aan de aanmerkelijke kans dat dit scherm aangeefster zou raken en aldus tenminste voorwaardelijk opzet heeft gehad op de mishandeling van [betrokkene 4], getuigt mijns inziens niet van een onjuiste rechtsopvatting terwijl het evenmin onbegrijpelijk is.

Het middel faalt.

Alle middelen falen. Het eerste en het derde middel kunnen worden afgedaan met de aan art. 81 RO ontleende overweging. Ambtshalve gronden waarop Uw Raad de aangevallen beslissing zou moeten vernietigen heb ik niet aangetroffen.

Deze conclusie strekt tot verwerping van het beroep.

De Procureur-Generaal bij de Hoge Raad der Nederlanden

A-G