HR, 16-12-2016, nr. 16/00580

16/00580

Mr. P. Vlas

Zitting, 28 oktober 2016

Conclusie inzake:

[de man]

(hierna: de man)

tegen

[de vrouw]

(hierna: de vrouw)

In cassatie gaat het in deze alimentatiezaak om de vraag of het hof bij de berekening van de onderhoudsbijdrage ten onrechte de draagkracht van de onderhoudsplichtige (de man) heeft gebruteerd met het voordeel fiscale aftrek inkomstenbelasting, ondanks de omstandigheid dat het inkomen van de man niet is onderworpen aan de Nederlandse belastingwetgeving.

1. Feiten1. en procesverloop

1.1 Partijen zijn gehuwd geweest van 11 augustus 1991 tot 29 mei 2013.2.Uit dit huwelijk is geboren het thans3.nog minderjarige kind [kind 1] , geboren op [geboortedatum] 2001 te [geboorteplaats] , Portugal, en het thans jong-meerderjarige kind [kind 2] , geboren op [geboortedatum] 1998 te [geboorteplaats] , Portugal. Uit het huwelijk is voorts geboren het thans meerderjarige kind [kind 3] , geboren op [geboortedatum] 1995 te [geboorteplaats] , Portugal.

1.2 Bij beschikking van 24 maart 2011 heeft de rechtbank Den Haag, voor zover thans van belang, een voorlopige voorziening ten aanzien van de onderhoudsverplichting getroffen in die zin dat de man met ingang van de datum van die beschikking aan de vrouw een bedrag van € 3.750,- per maand zal verstrekken en een bedrag van € 500,- per maand per kind.

1.3 De vrouw heeft de rechtbank nadien verzocht onder meer te bepalen dat de man een onderhoudsbijdrage voor de minderjarige kinderen van € 500,- per maand per kind dient te betalen en voor de vrouw van € 3.500,- per maand. De man heeft, onder referte van het verzoek ten aanzien van de kinderalimentatie, daartegen verweer gevoerd.

1.4 Bij beschikking van 18 december 2014 heeft de rechtbank de door de man te betalen bijdrage in de kosten van de verzorging en opvoeding van de minderjarigen bepaald op € 500,- per maand per kind. Voorts heeft de rechtbank bij die beschikking (i) de door de man te betalen uitkering tot levensonderhoud van de vrouw bepaald op € 2.730,- per maand met ingang van de dag van inschrijving van de echtscheidingsbeschikking in de registers van de burgerlijke stand, (ii) na verloop van vier jaar na de dag van inschrijving van de echtscheidingsbeschikking in de registers van de burgerlijke stand op € 2.730,- per maand te verminderen met de dan geldende bijstandsnorm voor een alleenstaande, (iii) na verloop van zeven jaar na de dag van inschrijving van de echtscheidingsbeschikking in de registers van de burgerlijke stand op nihil.

1.5 De man heeft de rechtbank op een tweetal punten verzocht om herstel van die beschikking, tegen welk verzoek de vrouw zich heeft verweerd. Bij beschikking van 20 januari 2015 heeft de rechtbank het verzoek om verbetering afgewezen.

1.6 De man heeft tegen de beschikking van de rechtbank van 18 december 2014 hoger beroep ingesteld. De vrouw heeft een verweerschrift tevens houdende incidenteel appel ingediend, waarna de man een verweerschrift op het incidenteel appel heeft ingediend.

1.7 Bij beschikking van 4 november 2015 heeft het hof Den Haag de beschikking van de rechtbank vernietigd (voor zover aan het oordeel van het hof onderworpen) en bepaald dat de uitkering tot levensonderhoud voor de vrouw ten laste van de man zal bedragen:

- met ingang van 29 mei 2013 tot 29 mei 2017 op € 3.500,-- per maand;

- met ingang van 29 mei 2017 tot 29 mei 2020 op € 3.500,-- per maand te verminderen met de alsdan geldende bijstandsnorm voor een alleenstaande;

- met ingang van 29 mei 2020 op nihil.

1.8 De man heeft bij brief van 16 november 2015 verzocht de beschikking van het hof te verbeteren en aan te vullen. Daartoe heeft de man aangevoerd dat de hoogte van de door het hof vastgestelde partneralimentatie ten onrechte is gebruteerd. Daarnaast heeft de man gesteld dat het hof de lening van het European Patent Office (hierna: EPO), de werkgever van de man, ten onrechte als last in het draagkrachtloos inkomen heeft meegenomen en voorts ten onrechte heeft verzuimd de kinderalimentatie ten laste van de draagkracht van de man te brengen. De vrouw heeft hiertegen verweer gevoerd. Bij beschikking van 9 december 2015 heeft het hof het verzoek om verbetering afgewezen.

1.9 De man heeft tijdig cassatieberoep ingesteld. De vrouw heeft een verweerschrift ingediend.

2. Bespreking van het cassatiemiddel

2.1 Het cassatiemiddel valt in twee onderdelen (A en B) uiteen.

2.2 Onderdeel A is gericht tegen rov. 42 van de bestreden beschikking en betoogt in de kern dat het hof bij de vaststelling van de door de man verschuldigde partneralimentatie blijk heeft gegeven van miskenning van het bepaalde in art. 1:397 lid 1 BW door bij de bepaling van de alimentatiebijdrage de draagkracht van de man te bruteren met het door het hof berekende voordeel fiscale aftrek inkomstenbelasting, althans dat het hof op dit punt geen inzicht heeft gegeven in zijn gedachtegang. Daartoe voert het onderdeel aan dat de Nederlandse belastingwetgeving in het onderhavige geval niet van toepassing is, omdat de man werknemer van EPO is.4.De Nederlandse belastingwetgeving kan derhalve geen grond vormen voor het mede in aanmerking nemen van het voordeel fiscale aftrek in het kader van de draagkracht van de man voor de partneralimentatie. Het hof is daarmee ook buiten de grenzen van de rechtsstrijd van partijen getreden, nu tussen partijen onbestreden als uitgangspunt geldt dat de Nederlandse belastingwetgeving niet van toepassing is en daarmee samenhangend ook door de vrouw geen aanspraak is gemaakt op brutering van de vast te stellen bijdrage aan de hand van voordeel fiscale aftrek, aldus het onderdeel.

2.3 De vrouw heeft zich ten aanzien van dit onderdeel gerefereerd aan het oordeel van de Hoge Raad, en Uw Raad verzocht de zaak zelf af te doen door de partneralimentatie op € 2.795,- te bepalen.

2.4 Voor zover het onderdeel klaagt dat het hof bij de bepaling van de alimentatiebijdrage de draagkracht van de man heeft gebruteerd met het door het hof berekende voordeel fiscale aftrek inkomstenbelasting, lijkt het onderdeel aansluiting te zoeken bij de richtlijnen van het rapport van de Expertgroep Alimentatienormen. In dat rapport wordt beschreven hoe de verschuldigdheid van alimentatie voor de alimentatieplichtige een fiscaal voordeel kan opleveren, welk voordeel vervolgens weer van invloed is op de draagkracht van die alimentatieplichtige:

‘Voldoet de alimentatieplichtige tegenover de gerechtigde, niet bloed- of aanverwant in de rechte lijn of 2e graad van de zijlijn, aan een rechtstreeks uit het familierecht voortvloeiende onderhoudsverplichting, dan bestaat voor de betaalde alimentatie recht op een persoonsgebonden aftrekpost.

De onderhoudsplichtige die inkomstenbelasting verschuldigd is, kan aldus in het betreffende jaar in aanmerking komen voor vermindering of teruggaaf van inkomensheffing. Deze vermindering wordt aangeduid als fiscaal voordeel.

Voor zover sprake is van fiscaal voordeel neemt de betaalcapaciteit van de onderhoudsplichtige in feite toe zodat per saldo meer gemist kan worden dan de berekende draagkracht. Indien daadwerkelijk aanspraak kan worden gemaakt op een fiscaal voordeel, is dus sprake van ‘extra draagkracht’ gelijk aan het voorzienbare fiscaal voordeel. Bij de laagste inkomens, te weten inkomens onder € 1.400 bruto per maand inclusief vakantietoeslag (ongeveer € 1.090 netto), wordt deze extra draagkracht buiten beschouwing gelaten, omdat dit fiscale voordeel veelal niet wordt geëffectueerd. Bij hogere inkomens wordt het fiscale voordeel in de bruto methode overgeheveld naar de onderhoudsgerechtigde(n)’.5.

2.5 Voor zover het onderdeel klaagt dat het hof art. 1:397 lid 1 BW heeft miskend door bij de bepaling van de onderhoudsbijdrage de draagkracht van de man te bruteren met het door het hof berekende voordeel fiscale aftrek inkomstenbelasting, faalt het onderdeel bij gebrek aan feitelijke grondslag. Uit de overwegingen van het hof blijkt niet dat het hof bij de bepaling van de alimentatiebijdrage de draagkracht van de man heeft gebruteerd met een door het hof berekend voordeel fiscale aftrek inkomstenbelasting, zich daarbij al dan niet baserend op de richtlijnen van het rapport van de Expertgroep Alimentatienormen. Het hof heeft in dit kader slechts overwogen:

‘42. Rekening houdend met voormelde lasten alsmede de niet bestreden lasten en de bijstandsnorm voor een gezin, becijfert het hof het draagkrachtloos inkomen van de man op € 7.175,- per maand, zodat zijn draagkrachtruimte € 6.212,- per maand bedraagt. Hiervan is 45% beschikbaar voor alimentatie, derhalve € 2.795,- netto per maand aan draagkracht, zijnde € 5.072,- bruto per maand.

43. Nu het incidenteel appel van de vrouw ten dele slaagt zal het hof de partneralimentatie bepalen op € 3.500,- per maand en voorts de afbouw van de rechtbank handhaven, nu deze niet dan wel onvoldoende is weersproken door partijen en het hof deze redelijk acht, zoals sub 11 overwogen.’

2.6 Voor zover het onderdeel klaagt over de onbegrijpelijkheid van het hierboven geciteerde oordeel van het hof, slaagt de klacht. Zonder nadere toelichting, welke ontbreekt, en gegeven de omstandigheid dat tussen partijen niet in geschil is dat de Nederlandse belastingwetgeving in het onderhavige geval niet van toepassing is, is niet duidelijk waarom en op welke wijze het hof de door het hof becijferde draagkracht aan de zijde van de man van € 2.795,- netto per maand heeft omgerekend in een bedrag van € 5.072,- bruto per maand. Evenmin is onduidelijk of deze omrekening al dan niet heeft plaatsgevonden aan de hand van Nederlandse belastingwetgeving en is eveneens onduidelijk hoe het hof vervolgens tot het oordeel is gekomen dat de partneralimentatie op € 3.500,- per maand dient te worden bepaald. Ik wijs erop dat de man dit laatste punt ook bij het hof aan de orde heeft gesteld in zijn verzoek tot verbetering en aanvulling van de beschikking. De vrouw heeft in haar reactie daarop aangegeven dat zij de redenering van het hof om de partneralimentatie op € 3.500,- te stellen ervaart als een beslissing ex aequo et bono. Zo dit het geval mocht zijn, blijkt zulks niet uit de bestreden beschikking.

2.7 Onderdeel B is gericht tegen rov. 32 en 42 van de bestreden beschikking. Het onderdeel klaagt in de kern dat het in rov. 32 vervatte oordeel van het hof dat het redelijk is om bij de bepaling van het draagkrachtloos inkomen van de man de daadwerkelijke kosten van de kinderen geheel in aanmerking te nemen, en deze kosten – kort samengevat – ten laste te brengen van de draagkrachtruimte in plaats van ten laste van 45% van die draagkrachtruimte, onjuist is dan wel niet afdoende is gemotiveerd. In dat kader verwijst de man in het bijzonder naar zijn in hoger beroep aangevoerde grief 8, waarop het hof onvoldoende zou hebben gerespondeerd.6.

2.8 In dit verband dient te worden gewezen op de vaste rechtspraak van Uw Raad, waaronder laatstelijk de uitspraak van 4 december 2015, waarin het volgende is overwogen:

‘4.2 Bij de beoordeling van het middel wordt vooropgesteld dat het aan de rechter die over de feiten oordeelt, is overgelaten te beslissen of en in hoeverre een hem voorgelegd geval zich leent voor een berekening van behoefte en draagkracht aan de hand van het Rapport Alimentatienormen en dat zijn desbetreffende beslissing geen motivering behoeft (vgl. HR 17 maart 1986, ECLI:NL:HR:1986:AB9688, NJ 1986/545). De in genoemd rapport opgenomen normen zijn niet aan te merken als recht in de zin van art. 79 lid 1, onder b, RO, over de schending waarvan in cassatie met vrucht kan worden geklaagd (vgl. HR 23 januari 1998, ECLI:NL:HR:1988:ZC2559, NJ 1998/365).

Voorts zijn de vaststelling en de weging van de factoren die de draagkracht van de onderhoudsplichtige bepalen, voorbehouden aan de rechter die over de feiten oordeelt. Hetzelfde geldt voor de factoren die de behoefte van de onderhoudsgerechtigde bepalen. Deze oordelen kunnen in cassatie niet op juistheid worden onderzocht. Ook kunnen aan deze oordelen geen hoge motiveringseisen worden gesteld. Zij moeten voldoende inzicht geven in de gedachtegang die aan de beslissing ten grondslag ligt, in het bijzonder hoe de rechter, gelet op het partijdebat, tot zijn beslissing is gekomen, zonder dat de rechter op alle stellingen van partijen behoeft in te gaan. (vgl. HR 19 oktober 2007, ECLI:NL:HR:2007:BA5803, NJ 2007/563).

Wel dient ook een beslissing over alimentatie ten minste zodanig te worden gemotiveerd, dat zij voldoende inzicht geeft in de aan haar ten grondslag liggende gedachtegang om de beslissing zowel voor partijen als voor derden – de hogere rechter daaronder begrepen – controleerbaar en aanvaardbaar te maken (HR 7 februari 2014, ECLI:NL:HR:2014:262)’.7.

2.9 De vaststelling van de partneralimentatie berust op waarderingen van feitelijke aard welke zijn voorbehouden aan de feitenrechter. In cassatie kan het oordeel van het hof in zoverre niet op juistheid worden onderzocht. Het oordeel van het hof is, mede in het licht van het debat tussen partijen in feitelijke instanties8., ook niet onbegrijpelijk of anderszins onvoldoende gemotiveerd. Het onderdeel faalt derhalve.

3. Conclusie

De conclusie strekt tot vernietiging van de in cassatie bestreden beschikking en tot verwijzing.

De Procureur-Generaal bij de

Hoge Raad der Nederlanden

A-G