4.3.5.1 Inleidende opmerkingen

152 Zoals in de voorgaande paragrafen reeds enige keren ter sprake is gekomen, is in het huidige derdenbeslagrecht - anders dan in het oude recht1 - de blokkeringsregel2 expliciet neergelegd in art. 475h. Deze bepaling luidt als volgt:

Wat aanstonds opvalt is dat het eerste lid van art. 475h reeds drie regels bevat.

De eerste volzin bevat de eigenlijke blokkeringsregel, zoals die ook - zij het in iets minder uitgebreide vorm wegens de verschillende aard van de onderscheiden goederen - voorkomt in de in § 4.3.1 (nr. 145) opgesomde blokkeringsbepalingen. Zij is beperkt tot de 'door het beslag getroffen vordering' en ziet alleen op rechtshandelingen van de beslagdebiteur (i). De tweede volzin behelst een naar zijn aard alleen bij derdenbeslag relevante regel3 - onder het oude recht was deze in art. 1424 van het BW opgenomen - welke inhoudt dat een 'in weerwil van het gelegde beslag gedane betaling of afgifte' door de derde aan de beslagdebiteur of een ander, niet aan de beslaglegger kan worden tegengeworpen. Het gaat hier dus alleen om de positie van de derde-beslagene tegenover de beslaglegger en valt dus in zoverre enigszins buiten het bestek van dit hoofdstuk. Ter wille van de eenheid in bespreking van art. 475, wordt deze blokkeringsregel - die eigenlijk in hoofdstuk 5 aan de orde zou moeten komen - toch hier behandeld (ii). Deze regel is in zijn werking enigszins gemitigeerd door codificatie van de door de Hoge Raad4 reeds in 1969 aanvaarde subregel, dat betaling of afgifte niet jegens de beslaglegger van 'onwaarde' (art. 475 lid 2 letter a) is, wanneer de derde redelijkerwijs alles heeft gedaan om 'de betaling of afgifte te voorkomen' (iii). Deze drie regels zullen hierna in § 43.5.2 en § 43.5.3 uitvoerig5 worden besproken. Niet alleen in de beslagrechtelijke literatuur6 is aan art. 475h vrij veel aandacht besteed, ook in de algemene goederenrechtelijke literatuur is deze bepaling tamelijk uitvoerig behandeld.7

Alvorens dat ook hier te doen dient er volledigheidshalve eerst nog op te worden gewezen, dat de beslagdebiteur, als gevolg van het op zijn vordering(en) gelegde beslag, daarvan geen nakoming meer kan vorderen. Het is echter merkwaardig dat deze regel - die toch een wezenlijk aspect vormt van de verschillende in art. 475h neergelegde blokkeringsregels - nergens in de wet tot uitdrukking is gebracht. In de MvT lnv bij art. 475h heeft de wetgever haar alleen genoemd in verband met de bevoegdheid van verrekening door de beslagdebiteur, waarop het bepaalde in art. 475h lid 1 overigens juist geen betrekking heeft (zie art. 6:130 lid 2). De wetgever merkte daarover het volgende op8:

Deze regel ligt ook - zij het dan omgekeerd - ten grondslag aan de rechtspraak van de Hoge Raad inzake de juridische positie van de derde-beslagene ten opzichte van de beslagdebiteur als zijn schuldeiser9:

De derde die desondanks wél aan zijn schuldenaar - de beslagdebiteur - betaalt loopt het risico genoodzaakt te worden opnieuw aan de beslaglegger te betalen (art. 475h lid 1,tweede volzin jo. art. 6:33). Dat risico zal zich in de praktijk met name kunnen voordoen, wanneer de derde bijv. het excedent van een beslagen vordering voldoet aan de beslagdebiteur, en er volgens een tweede beslag onder hem wordt gelegd op een tijdstip dat hij de eerste beslaglegger nog niet overeenkomstig art. 477 lid 1 heeft voldaan.10