HR, 22-02-2011, nr. 09/02630 B

Het Gerechtshof te Amsterdam heeft bij beschikking van 24 april 2009 klager niet-ontvankelijk verklaard in zijn (mondelinge) beklag strekkende tot teruggave van een inbeslaggenomen horloge en het namens klager ingediende (schriftelijke) beklag strekkende tot teruggave aan klager van een inbeslaggenomen geldbedrag ongegrond verklaard.

Namens klager heeft mr. A.A. Franken, advocaat te Amsterdam, één middel van cassatie voorgesteld.

Het middel klaagt dat het Hof bij zijn beslissing op het klaagschrift een onjuiste maatstaf heeft gehanteerd dan wel dat hij zijn beslissing onvoldoende heeft gemotiveerd.

Het gaat in deze zaak om het volgende. Onder klager is fl. 473.450,= (thans € 214.842,24) inbeslaggenomen. Op dat geldbedrag rust een conservatoir beslag als bedoeld in art. 94a Sv. In de strafzaak tegen klager is het Openbaar Ministerie in hoger beroep bij onherroepelijk geworden arrest niet-ontvankelijk verklaard. Klager heeft daarom op grond van art. 552a Sv verzocht om een last tot teruggave van het geldbedrag aan hem, met rente.

Het Hof heeft dienaangaande — voor zover hier van belang — het volgende overwogen:

Indien het beklag is gericht tegen een conservatoir beslag als bedoeld in art. 94a Sv zoals in de onderhavige zaak, dient de rechter te onderzoeken of een met het conservatoir beslag te dienen strafvorderlijk belang het voortduren van het beslag vordert. Het Hof gaat in de bestreden beschikking aan deze vraag voorbij, kennelijk omdat hij gezien de uitdrukkelijke vermelding dat het Openbaar Ministerie in de strafzaak tegen klager bij onherroepelijk arrest niet-ontvankelijk is verklaard, van oordeel is dat deze vraag ontkennend beantwoord moet worden. In cassatie moet er derhalve van worden uitgegaan dat een met het conservatoir beslag te dienen strafvorderlijk belang het voortduren van het beslag niet vordert.

De vraag is wat vervolgens moet gebeuren als een met het conservatoir beslag te dienen strafvorderlijk belang het voortduren van het beslag niet (langer) vordert. In zijn overzichtsbeschikking van 28 september 20101. ziet de Hoge Raad in geval een met het beslag te dienen strafvorderlijk belang het voortduren van het beslag niet (langer) vordert, ten aanzien van een beslag op de voet van art. 94 Sv twee gevallen onder ogen:

Hiermee is nog niet de vraag beantwoord aan de hand van welke maatstaf de rechter dient te beslissen in een geval, waarin de beslagene op de voet van art. 552a Sv heeft verzocht om teruggave van het inbeslaggenomen voorwerp doch de rechter op grond van de stukken van het geding aannemelijk acht dat een ander redelijkerwijs als rechthebbende dient te worden aangemerkt.

Als hoofdregel ten aanzien van beklag tegen beslag op de voet van art. 94 Sv ziet de Hoge Raad in voormelde beschikking (rov. 2.8) dat de rechter in geval het belang van strafvordering de voortduring van het beslag niet vordert, hij de teruggave van het voorwerp aan de beslagene dient te gelasten, tenzij een ander redelijkerwijs als rechthebbende ten aanzien van dat voorwerp moet worden beschouwd. In HR 7 juli 2009, LJN BI0539, NJ 2009, 404 was een geval aan de orde waarin de Officier van Justitie, hoewel het belang van strafvordering niet langer het beslag vorderde, de teruggave van een inbeslaggenomen geldbedrag aan klager weigerde omdat hij dat geldbedrag wilde bewaren ten behoeve van degene die redelijkerwijs als rechthebbende kon worden aangemerkt. De Rechtbank verklaarde vervolgens het beklag van de beslagene, strekkende tot opheffing van het beslag met last tot teruggave van het inbeslaggenomen geldbedrag aan klager ongegrond omdat — in de samenvatting van de Hoge Raad — een ander redelijkerwijs als rechthebbende ten aanzien van het inbeslaggenomen geldbedrag moest worden aangemerkt. Aldus had de Rechtbank in de ogen van de Hoge Raad de juiste maatstaf aangelegd. Dit betekent dat ook wanneer zich niet het geval voordoet als hiervoor onder b beschreven het de rechtbank vrijstaat het beklag van een beslagene af te wijzen omdat een ander redelijkerwijs als rechthebbende ten aanzien van het inbeslaggenomen voorwerp moet worden aangemerkt. Die vrijheid hangt (kennelijk) niet af van de vraag of de rechthebbende zich tegen teruggave aan de beslagene heeft verzet, of de officier van justitie het voornemen te kennen heeft gegeven het voorwerp te zullen teruggeven aan degene die redelijkerwijs als rechthebbende ten aanzien van het inbeslaggenomen voorwerp moet worden aangemerkt en of de rechthebbende bekend is. Doordat niet wordt geëist dat de rechthebbende bekend is wordt, hoewel de rechtbank niet de bevoegdheid heeft te bepalen dat een voorwerp wordt bewaard ten behoeve van de rechthebbende2., een daarmee vergelijkbaar resultaat bereikt. Immers, als de beslagene niet redelijkerwijs als rechthebbende ten aanzien van het inbeslaggenomen voorwerp kan worden aangemerkt dan kan het — afgezien van res derelicta — moeilijk anders dan dat een ander redelijkerwijs als rechthebbende ten aanzien van het inbeslaggenomen voorwerp moet worden aangemerkt ook al is die ander (nog) niet bekend.3.

In de onderhavige zaak is geen sprake van beklag op de voet van art. 94 Sv maar van beslag op de voet van art. 94a Sv. In zijn hiervoor genoemde overzichtsbeschikking ziet de Hoge Raad niet in zijn algemeenheid onder ogen welke maatstaf de rechter dient aan te leggen bij beoordeling van beklag tegen beslag op de voet van art. 94a Sv wanneer het met dat beslag te dienen strafvorderlijk belang het beslag niet langer vordert. De Hoge Raad beperkt zich tot het geval waarin een derde — als zodanig kan ook gelden degene onder wie het beslag feitelijk is gelegd, maar tegen wie het strafrechtelijk onderzoek niet is gericht — die stelt eigenaar te zijn, op de voet van art. 552a Sv een klaagschrift heeft ingediend. Dan dient de rechter als maatstaf aan te leggen of zich het geval voordoet dat buiten redelijke twijfel is dat de klager als eigenaar van het voorwerp moet worden aangemerkt en — indien dat het geval is — of zich de situatie van art. 94a, derde of vierde lid, Sv voordoet. Moet klager als eigenaar worden aangemerkt en is hij niet te kwader trouw in de in art. 94a, derde of vierde lid, Sv bedoelde zin, dan ligt het voor de hand dat teruggave aan klager moet worden bevolen, ook indien er wel grond bestaat aan te nemen dat een ontnemingsvordering succes zal hebben. Immers, ook in dat geval zal het wederrechtelijk verkregen voordeel niet op het goed van de argeloze derde verhaald kunnen worden.

Daarmee blijft de vraag welke maatstaf dient te gelden als het met beslag op de voet van art. 94a Sv te dienen belang van strafvordering de voortduring van het beslag niet langer vordert en de klager, onder wie het voorwerp in beslag is genomen, geen derde is in vorenbedoelde zin, dan wel een derde over het onder hem gelegde beslag klaagt doch niet aannemelijk is dat buiten redelijke twijfel is dat hij als eigenaar van het voorwerp moet worden aangemerkt.4. Nu de ten aanzien van het beslag op de voet van art. 94 Sv te hanteren hoofdregel overeenstemt met het bepaalde in art. 116 Sv, deze bepaling zowel van toepassing is op beslag op de voet van art. 94 als op beslag op de voet van art 94a Sv en deze bepaling niet differentieert naar de aard van het beslag, meen ik dat bedoelde hoofdregel — afgezien van het door de Hoge Raad in zijn overzichtsbeschikking, rov. 2.15, genoemde geval — ook van toepassing is op beklag over beslag op de voet van art. 94a Sv.5.

Tegen deze achtergrond moet de beslissing van het Hof kennelijk aldus worden begrepen dat het klaagschrift ongegrond is omdat klager, nu hij meermalen heeft aangegeven dat het onder hem inbeslaggenomen geldbedrag niet zijn eigendom is, niet redelijkerwijze als rechthebbende van dat geldbedrag kan worden beschouwd.

Aldus verstaan geeft het oordeel van het Hof geen blijk van een onjuiste rechtsopvatting, in het bijzonder niet van hantering van een onjuiste maatstaf, en is het oordeel van het Hof niet onbegrijpelijk.6. Daarbij teken ik aan dat de omstandigheid dat [betrokkene 1] niet als eigenaar van het inbeslaggenomen geldbedrag kon worden aangemerkt, niet uitsluit dat hij redelijkerwijs als rechthebbende ten aanzien van dat geldbedrag moet worden beschouwd.

Het middel faalt.

Gronden waarop de Hoge Raad gebruik zou moeten maken van zijn bevoegdheid de bestreden uitspraak ambtshalve te vernietigen heb ik niet aangetroffen. Deze conclusie strekt tot verwerping van het beroep.

De Procureur-Generaalbij de Hoge Raad der Nederlanden

AG