HR, 15-03-2019, nr. 18/01955

‘Ter zitting van het Hof is komen vast te staan dat de onderhavige egalisatiereserve riolering vanaf de vorming in 2000 een bestemmingsreserve was, vervolgens in 2004, op voorspraak van de accountant van de gemeente naar aanleiding van de invoering van het BBV in 2003, zo heeft de heffingsambtenaar ter zitting verklaard, is omgezet in een voorziening en in 2008 weer is omgezet in een bestemmingsreserve, die ook in 2014 nog bestaat. Uit de onder 2.9 vermelde nota van de gemeente Westerveld, waarin het voorstel tot laatstgenoemde omzetting is opgenomen, en waarover belanghebbende onweersproken heeft gesteld dat de omzetting door de raad van de gemeente Westerveld aan de hand van dit voorstel heeft plaatsgevonden, volgt dat sprake is van een bewuste wijziging door de gemeenteraad van het karakter van de egalisatiereserve om de vrijheid te houden het geld uit te geven aan een ander doel dan waarvoor het is geheven, in casu de riolering. Het Hof is van oordeel dat onder de voorgaande omstandigheden het primaire standpunt van de heffingsambtenaar, dat in het onderhavige jaar materieel sprake is van een voorziening, niet kan worden gevolgd. Dat, zoals de heffingsambtenaar nog heeft aangevoerd, het in de egalisatiereserve riolering opgenomen saldo feitelijk nooit is aangewend voor een ander doel dan rioolheffing, deze bestemmingsreserve per 1 januari 2015 weer is omgezet in een voorziening en de gemeente bij de omzetting in 2008 over een onjuist inzicht beschikte in de destijds geldende wettelijke regeling en comptabiliteitsvoorschriften, doet aan het voorgaande niet af’

‘Het laatst vastgestelde GRP loopt tot en met 2014, voor de periode daarna zal een nieuw GRP moeten worden vastgesteld. Afhankelijk van de uitkomsten van dit nieuwe GRP zal ook de hoogte van deze bestemmingsreserve worden beoordeeld. Vrijval van deze reserve mag niet ten gunste van de algemene middelen, alleen ter dekking van hogere uitgaven aan riolering.’.

‘Uit het vorenoverwogene volgt dat de dotatie aan de egalisatiereserve riolering van € 821.441 niet in aanmerking kan worden genomen als last ter zake. Dit betekent dat de geraamde baten van € 2.936.786 de geraamde lasten ter zake van € 2.111.845 (= € 2.933.286 -/- € 821.441) met een bedrag van € 824.941 overtreffen, derhalve met meer dan 10 percent, hetgeen in betekenende mate is. Het Hof acht voorts aannemelijk dat het de gemeente(raad) op voorhand duidelijk had moeten zijn dat de dotatie aan de egalisatiereserve riolering geen last ter zake is omdat dit in strijd is met de voor de gemeente geldende comptabiliteitsvoorschriften, zoals die zijn neergelegd in het BBV.’

Het Hof heeft geoordeeld dat hetgeen de gemeente ontvangt aan rioolrecht of rioolheffing, met uitzondering van efficiency- en aanbestedingsvoordelen, slechts mag worden aangewend voor de bestrijding van de ‘kosten ter zake’ van het jaar zelf of van toekomstige jaren. Dit geldt ook indien overschotten worden gerealiseerd door onjuiste of onvolledige ramingen. Daarbij is naar het oordeel van het Hof niet van belang onder welke benaming die overschotten in de balans van de gemeente zijn verantwoord. Het blijft immers gaan om geoormerkte gelden die bij de burger zijn opgehaald voor de taak riolering, welke gelden blijkens het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten van 17 januari 2003, Stb. 2003, 27 (hierna: het BBV) en de toelichting daarop altijd voor het rioleringsdoel moeten worden aangewend.

Uit het voorgaande volgt volgens het Hof dat een onttrekking in 2013 aan de BR riolering verantwoord had moeten worden in de ramingen van de rioolheffing en de lasten ter zake. Dat is echter niet gebeurd. Uit de stukken blijkt dat het overgrote deel van de BR riolering niet is ontstaan door hogere opbrengsten dan geraamd en door een gunstiger inschrijving op de uit te voeren werken dan geraamd, maar vooral doordat kapitaallasten en kosten achterbleven bij de jaarlijkse ramingen. Het lijdt volgens het Hof geen twijfel dat, bij het als bate in aanmerking nemen van een groot gedeelte van de onttrekking van € 6,8 miljoen aan de BR riolering, de baten van de rioolheffing de lasten ter zake met meer dan 10 percent zullen overschrijden. Dit leidt tot de gevolgtrekking dat de Verordening ten aanzien van belanghebbende in haar geheel onverbindend moet worden verklaard, aldus nog steeds het Hof.

(…)

Voor de raming van kosten en baten ter zake van de rioolheffing geldt als uitgangspunt dat deze niet in strijd mag komen met de voor de gemeente geldende comptabiliteitsvoorschriften, zoals die zijn neergelegd in het BBV (vgl. HR 16 januari 2015, nr. 13/04173, ECLI:NL:HR:2015:67, BNB 2015/102). De Commissie BBV heeft bij de uitvoering van de haar in artikel 75 BBV opgedragen taak standpunten ingenomen omtrent de comptabiliteitsvoorschriften. Die in onderdeel 4.7 van 's Hofs uitspraak weergegeven standpunten geven geen blijk van miskenning van de regels die zijn neergelegd in het BBV. Het Hof heeft zich daarom terecht aan die standpunten geconformeerd. Omtrent de toepassing daarvan op het onderhavige geval heeft het Hof geoordeeld dat de overschotten die in de voorafgaande jaren zijn gerealiseerd en die onder de naam BR riolering zijn verantwoord, voor het overgrote deel niet zijn ontstaan door hogere opbrengsten dan geraamd en door een gunstiger inschrijving op de uit te voeren werken dan geraamd, maar vooral doordat kapitaallasten en kosten achterbleven bij de jaarlijkse ramingen. Dit oordeel kan, als van feitelijke aard en voldoende gemotiveerd, in cassatie niet met vrucht worden bestreden. Daarvan uitgaande heeft het Hof met juistheid beslist dat die overschotten in zoverre, ongeacht de benaming waaronder zij zijn verantwoord, altijd voor het rioleringsdoel moeten worden aangewend.

De eerste klacht, die van een andere opvatting uitgaat, faalt derhalve.’

Het eerste middel komt op tegen het hiervoor onder 2.2.4 weergegeven oordeel van het Hof. Het middel faalt. In 's Hofs oordeel ligt besloten dat de gemeente met haar wijze van ramen is gebleven binnen de voor haar geldende comptabiliteitsvoorschriften. Dat oordeel geeft geen blijk van een onjuiste rechtsopvatting en is ook niet onbegrijpelijk of onvoldoende gemotiveerd. Met name kan niet worden gezegd dat artikel 15.33 van de Wet milieubeheer in de weg staat aan het vormen van de onderhavige egalisatiereserve.

De gemeentelijke comptabiliteitsvoorschriften, waaronder art. 44, lid 2, BBV waarin de vorming van een dergelijke reserve is geregeld, gelden ook, anders dan het middel betoogt, voor de onderhavige op de Wet milieubeheer gebaseerde heffing. Opmerking verdient dat de Egalisatiereserve Afvalstoffenheffing, anders dan het middel veronderstelt, niet tot de algemene middelen van de gemeente kan worden gerekend, maar binnen het kader van doelstellingen van de afvalstoffenheffing moet worden aangewend (vgl. HR 17 februari 2017, nr. 16/01547, ECLI:NL:HR:2017:253, V-N2017/11.21). Klaarblijkelijk is ook het Hof daarvan uitgegaan.’