HR, 22-11-2005, nr. 03461/04

Het Gerechtshof te Amsterdam heeft de verdachte op 27 juli 2004 ter zake van mishandeling strafbaar verklaard, doch bepaald dat geen straf of maatregel zal worden opgelegd.

Mr. W.J.E. Hendriks, advocaat te Amsterdam, heeft cassatie ingesteld en een schriftuur ingezonden, houdende twee middelen van cassatie.

In het eerste middel wordt aangevoerd dat het Hof art. 411a Sv heeft miskend doordat het de beslissing van de rechter-commissaris op de door de verdediging gedane verzoeken tot nader onderzoek niet heeft afgewacht, maar de door de raadsman gedane verzoeken zelfstandig heeft afgewezen.

Bij de beantwoording van het middel dient te worden vooropgesteld dat ingevolge art. 411a Sv de rechter-commissaris behorende bij de rechtbank die in eerste aanleg heeft gevonnist in het geval dat tegen het vonnis in eerste aanleg hoger beroep is ingesteld, doch het onderzoek op de terechtzitting in hoger beroep nog niet is aangevangen, op vordering van het Openbaar Ministerie of op verzoek van de verdediging nader onderzoek kan verrichten. Uit de tekst van dit artikel kan reeds worden afgeleid dat de bevoegdheid van de rechter-commissaris om dergelijke onderzoekshandelingen te verrichten vervalt op het moment dat het onderzoek op de terechtzitting in hoger beroep is aangevangen.1. Dat is ook de bedoeling van de wetgever geweest. De memorie van toelichting op de Wet van 27 mei 1999 tot herziening van het gerechtelijk vooronderzoek (Stb. 243) vermeldt dat het voorgestelde art. 411a aansluit bij de voorgestelde artikelen 241 en 241a. Artikel 241 beoogt een eenvoudige procedure mogelijk te maken om nog bepaalde onderzoekshandelingen voor de aanvang van het onderzoek op de terechtzitting te doen verrichten. De memorie van toelichting zegt dienaangaande het volgende:

Nergens blijkt dat aan de wetgever een systeem voor ogen heeft gestaan dat de zittingsrechter dwingt tot uitstel van de behandeling van de zaak zolang de rechter-commissaris het op de voet van art. 411a Sv begonnen onderzoek nog niet heeft afgerond. Als de zittingsrechter het onderzoek van de rechter-commissaris zou moeten afwachten zou dat in de praktijk kunnen gaan leiden tot oneigenlijke vertraging van het onderzoek. Langs de achterdeur van art. 241 Sv zou dan alsnog kunnen worden bereikt dat de zittingsrechter voor een voldongen feit wordt gesteld en wel moet aanhouden.

In casu heeft de raadsman van verdachte de rechter-commissaris bij de Rechtbank te Amsterdam middels een schrijven d.d. 1 juli 20043. verzocht een deskundigenrapport te laten opmaken betreffende de psychologische invloed die een door verdachte in 1995 ondervonden (traumatische) ervaring heeft gehad op het bewezenverklaarde feit, alsmede een tweetal getuigen te horen die kunnen verklaren omtrent verdachtes aanhoudende psychische klachten. In het dossier bevindt zich voorts de aan de verdediging op 28 juli 2004 gezonden ontvangstbevestiging, waarin namens de rechter-commissaris wordt medegedeeld dat het verzoek in goede orde is ontvangen en de raadsman te zijner tijd nader zal worden bericht.

De zitting bij het Hof heeft plaatsgevonden op 27 juli 2004, dus één dag voordat voornoemde ontvangstbevestiging richting de verdediging is uitgegaan. Daaruit volgt dan ook dat de rechter-commissaris reeds op dat moment niet meer bevoegd was om aan het verzoek als bedoeld in art. 411a Sv gevolg te geven. Dit betekent overigens niet dat in het geval dat het onderzoek ter terechtzitting een aanvang heeft genomen het doen opmaken van een deskundigenrapport of een getuigenverhoor (eventueel bij de rechter-commissaris) niet meer tot de mogelijkheden behoort, doch slechts dat de verdediging zich met dergelijke verzoeken niet meer tot de rechter-commissaris maar tot de rechter dient te wenden. Indien de verdediging van mening is dat bepaalde onderzoekshandelingen alsnog dienen plaats te vinden zal zij derhalve aan het Hof een verzoek moeten doen als bedoeld in art. 328 Sv om gebruik te maken van de in art. 316 Sv omschreven bevoegdheid, waarop krachtens art. 330 Sv in verbinding met art. 415 Sv uitdrukkelijk moet worden beslist. In het geval dat de verdediging bepaalde getuigen ter terechtzitting wil horen, moet zij een verzoek richten aan het Hof als bedoeld in art. 328 Sv om gebruik te maken van de in art. 315 Sv omschreven bevoegdheid, waarop eveneens krachtens art. 330 Sv in verbinding met art. 415 Sv uitdrukkelijk moet worden beslist. Uit het proces-verbaal van de terechtzitting in hoger beroep volgt dat de verdediging ook een tweetal verzoeken aan het Hof heeft gericht. Het proces-verbaal van die zitting houdt immers, voorzover hier van belang, het volgende in:

Door te overwegen dat het Hof zich voldoende voorgelicht acht en de noodzaak van nader psychologisch onderzoek niet is gebleken, heeft het Hof de juiste, ten deze toepasselijke, in art. 316, eerste lid, Sv vervatte maatstaf gehanteerd.4. Of de noodzaak aanwezig is, is een oordeel van feitelijke aard dat in cassatie slechts op haar begrijpelijkheid kan worden getoetst.5.

Kennelijk heeft het Hof zich door de door verdachte in hoger beroep afgelegde verklaring - waarin deze uitvoerig heeft verteld omtrent de gevoelens en gedachten die bij hem opkwamen voorafgaand aan de gewelddadige confrontatie met [het slachtoffer] - voldoende voorgelicht geacht omtrent verdachtes psychische toestand ten tijde van de bewezenverklaarde handelingen. Dat oordeel acht ik niet onbegrijpelijk, waarbij dient te worden vermeld dat het Hof de omstandigheid dat tegen verdachte eerder, te weten in 1995, in zijn eigen woning geweld is uitgeoefend heeft betrokken bij de bepaling van de straftoemeting. Het Hof heeft er blijkens de in het bestreden arrest onder "Strafbaarheid van het feit en de verdachte" weergegeven overwegingen immers rekening mee gehouden dat voornoemde gebeurtenis voor verdachte een traumatische ervaring is geweest die zijn sporen zal hebben achtergelaten. Die omstandigheid is dan ook voor het Hof mede redengevend geweest voor de beslissing dat aan verdachte terzake van het ten laste van hem bewezenverklaarde feit geen straf of maatregel zal worden opgelegd.

Ook bij de afwijzing van het verzoek om de getuigen [getuige 1] en [getuige 2] op te roepen heeft het Hof, gelet op het bepaalde in art. 315 Sv, de juiste maatstaf aangelegd.

Deze afwijzing is mijns inziens evenmin onbegrijpelijk. De getuigen zijn immers reeds op de zitting in eerste aanleg gehoord, zodat de verdediging in een eerder stadium de mogelijkheid is geboden die getuigen te doen ondervragen. Het enkele feit dat de raadsman heeft aangevoerd dat hij die getuigen nu wil horen omtrent hun wetenschap betreffende verdachtes psychologische klachten voortkomend uit het eerdere incident in 1995 noopte het Hof in ieder geval niet tot een hernieuwde oproeping van die getuigen, waarbij mede in aanmerking kan worden genomen dat het Hof er bij de bepaling van verdachtes strafbaarheid vanuit is gegaan dát dit incident een bepaalde impact op verdachtes geestesgesteldheid heeft gehad.

Het middel faalt.

Het tweede middel behelst de klacht dat het Hof het door de verdediging gedaan beroep op psychische overmacht danwel noodweer(exces) ten onrechte heeft verworpen.

In het bestreden arrest is het door de raadsman gevoerde verweer onder het hoofd "Strafbaarheid van het feit en van de verdachte" als volgt samengevat en verworpen:

Aldus heeft het Hof geoordeeld dat ten tijde van verdachtes bewezenverklaarde handelen geen sprake was van een ogenblikkelijke, wederrechtelijke aanranding door zijn ex-vriend [het slachtoffer]. In die overwegingen heeft het Hof duidelijk aangegeven dat en waarom het de door de verdediging aangevoerde omstandigheden van feitelijke aard omtrent de (dreigende) aanranding door [het slachtoffer] niet aannemelijk heeft geacht. Dat oordeel getuigt niet van een onjuiste rechtsopvatting en is, mede gelet op de door verdachte zelf op 27 juni 2002 afgelegde (en op 10 oktober 2002 telefonisch bevestigde) verklaring, ook niet onbegrijpelijk.6. Die verklaring houdt immers onder meer in dat:

Het Hof heeft dus mede op grond van die door verdachte afgelegde verklaring geoordeeld dat er op het moment dat verdachte tot geweld overging, geen sprake was van (onmiddellijk dreigend gevaar voor een) wederrechtelijke aanranding door [het slachtoffer].7. Dat verdachte op de zittingen in eerste aanleg en in hoger beroep een andere gang van zaken heeft geschetst neemt niet weg dat het het Hof vrijstond méér geloof te hechten aan die eerder door verdachte op dit punt afgelegde verklaring. Het middel ziet er in zoverre aan voorbij dat het aan de rechter die over de feiten oordeelt is voorbehouden om binnen de door de wet getrokken grenzen zich op die delen van het beschikbare materiaal te baseren die hem uit het oogpunt van betrouwbaarheid daartoe dienstig voorkomen en datgene terzijde te stellen wat hij van geen waarde acht. De wijze waarop de rechter deze beslissingsvrijheid, die niet alleen voor de bewijsbeslissing geldt maar ook voor andere beslispunten, invult behoeft geen motivering en kan in cassatie niet met vrucht op meer dan op begrijpelijkheid worden getoetst.8. Nu het Hof niet aannemelijk heeft geacht dat [het slachtoffer] in de aanval is gegaan (of op het punt stond dit te doen) heeft het verdachtes beroep op noodweer derhalve terecht verworpen.

Voorts heeft het Hof terecht geoordeeld dat het feit dat verdachte zich niet op noodweer kan beroepen - omdat verdediging niet noodzakelijk was of is geweest - tevens meebrengt dat ook het beroep op noodweerexces moet worden verworpen.9.

De middelen zijn tevergeefs voorgesteld en kunnen met de aan art. 81 RO ontleende motivering worden verworpen. Ambtshalve heb ik geen grond gevonden die tot vernietiging aanleiding behoort te geven.

Deze conclusie strekt tot verwerping van het beroep.